Class notes
Aantekeningen hoorcolleges Geografie en toerisme
- Course
- Institution
- Book
Zeer uitgebreide aantekeningen van alle online hoorcolleges / kennisclips van Geografie & Toerisme
[Show more]
Connected book
Book Title:
Author(s):
- Edition:
- ISBN:
- Edition:
Seller
Follow
sgpl_utrecht
Reviews received
Content preview
Aantekeningen hoorcolleges / kennisclips Geografie & ToerismeKennisclip 1a
Veel artikelen over toerisme beginnen met benoemen van hoe groot en belangrijk toerisme wel niet
is. Toch beter om te beginnen met kijken wat toerisme betekend, voor ons maar ook voor de rest van
de wereld, in plaats van alleen kijken naar cijfers en statistieken. Het citaat van Twaine is hierin van
belang om mee te nemen.
Toerisme: meer dan vrije tijd
“Travel is fatal to prejudice, bigotry, and narrow-mindedness, and many of our people need it sorely
on these accounts. Broad, wholesome, charitable views of men and things cannot be acquired by
vegetating in one little corner of the earth all one's lifetime” (Twaine, 1896).
➔ Door te reizen overkom je vooroordelen en helpt je om je geestelijk te verreiken doordat je
andere mensen ontmoet en dingen ziet en het helpt je dan om uit je kleine hoekje van de
wereld te komen en zelf te kunnen groeien en kwalijke beelden achter je te laten.
➔ In de 19e eeuw werd dus al gesteld dat toerisme heel belangrijk is en dat eigenlijk iedereen
het zou moeten doen.
“To be a tourist is one of the characteristics of the ‘modern’ experience. Not to go away is like not
possessing a car or a nice house” (Urry, 1990)
➔ Ongeveer 100 jaar later zegt Urry dat toerisme een centraal onderdeel is geworden van
moderne leven en wie wij zijn. Het is niet alleen heel erg belangrijk, omdat we er geld en tijd
aan besteden, maar het is een centraal iets geworden in onze identiteit en wie we zijn. We
geven onszelf identiteit doordat we reizen. Sinds 1990 is dit misschien nog wel belangrijker
geworden dan het ooit was.
Toerisme in onze samenleving is iets wat we nodig hebben om te groeien als persoon, om te leren,
om uit ons hoekje van de wereld te kruipen en gebruiken om onszelf te ontwikkelen. Maar tegelijk is
het ook iets geworden wat centraal is in leven van de moderne mens.
Aan de ene kant kun je zeggen dat toerisme belangrijk is voor ons, maar aan de andere kant komt de
schaduwzijde van toerisme ook op.
Veel artikelen, zoals ‘Amsterdam dreigt de Venetianiseren’. Gaat over dreiging van toerisme, wat te
groot dreigt te worden voor de stad. De stad reageert te laat en niet adequaat op de gevaren die
toerisme met zich mee brengt. Toerisme overspoelt Nederland en dit neemt alleen maar toe.
jaar gelden waren dit soort artikelen ondenkbaar. Bijna nooit werd er gekeken naar negatieve
kant van toerisme. Het werd juist gezien mogelijke stimulans voor steden en regio’s en generator
voor banen en katalysator van economie. Vooral economische aspecten werden belicht. Toerisme
zou zorgen voor economische groei en werd gezien als iets goed en wat je zou moeten aantrekken.
Citymarketing werd bijv. veel geld in geïnvesteerd. Veel geld investeren in toeristen aantrekken.
Vanaf 2012/2014 (einde economische crisis en stijging van aantallen toeristen) begon men te denken
dat we dit toerisme misschien wel helemaal niet willen.
Verschillende kanten van toerisme, dus wat kan het te weeg brengen voor positieve dingen voor
bestemmingen maar aan de andere kant wat is de schaduwzijde van toerisme.
Toerisme bekijken vanuit sociaal geografisch perspectief
➔ Geografen hebben belangrijke positie in het wereldwijde toerisme omdat toerisme speelt op
verschillende schaalniveaus (van internationale, naar nationale, naar lokale en regionale).
Toerisme wordt beïnvloed door zaken die op verschillende schaalniveaus spelen en het
beïnvloedt ook die verschillende schaalniveaus weer.
1
,Toerisme bekijken als ruimtelijk gedrag en bekijken vanuit zowel wetenschap als vanuit praktijk en
beleidsveld bekijken.
Inleiding: Kennisclip 1a
- Wat is toerisme? (H1)
- Hoe is toerisme door de tijd heen veranderd? (H2)
- Wat voor rol speelt toerisme in de wereld? (H1 & H3)
- Problemen met de definiëring van toerisme (H1)
Geografie & veranderend toerisme: Kennisclip 1b
- Waarom verdient toerisme een centrale plaats in de ruimtelijke wetenschappen? (H1)
- Waar liggen de mogelijkheden voor geografen in ‘toerisme’? (H1)
- Wat kenmerkt de belangrijkste veranderingen van het hedendaags toerisme? (H2 & H3)
Toerisme in zijn vroegste vorm
Mensen reizen eigenlijk al sinds mensenheugenis. Voorbeelden van reistochten, los van strikt
noodzakelijke of gedwongen tochten, zijn handelstochten, pelgrimstochten, etc.
Mensen reizen al duizenden jaren. Niet per se voor plezier hier, maar in ieder geval niet omdat het
strikt noodzakelijk is.
Nu denk je misschien over toerisme als iets heel anders.
Even weg uit dagelijkse omgeving en normen en waarden die normaal gesproken gelden en jezelf te
buiten gaan op een andere plek.
De quote ‘Seks, beauty, money, excitement and endless parties’ gaat over Venetië. Dit was lang
geleden de feesthoofdstad van de wereld. In de 17e en 18e eeuw was Venetië de hoofdstad voor
jongere Europese elite om naartoe te reizen en even weg uit het zicht van de Europese maatschappij
en familie te zijn. Om zichzelf te vermaken. Venetië was ooit een van de belangrijkste steden van
Europa, door handel en zeemacht, was eigenlijk in late Middeleeuwen al behoorlijk vervallen.
Bestaansrecht en belangrijkste motor in deze 17e en 18e eeuw was al toerisme. Een bijzonder soort
toerisme: jonge Europese elite, vooral Engelsen en later ook
Nederlanders, Fransen en Duitsers, die tijdens reizen door
Europa daar een tijdje verbleven. Dit is anders dan
tegenwoordig. Het ging te voet en paard en wagen. Ze reisden
met een groep bedienden en entourage door west en zuid
Europa.
Dit staat bekend als de Grand Tour. Die werd vaak
gefinancierd door familie van deze elite. Het idee was dat zij
gingen reizen om zichzelf te verrijken en te leren en op zoek
te gaan naar plaatsen en klassieke geschiedenis en leren over
kunst, geschiedenis, filosofie, etc. en dan terugkomen als
volwassen geworden mens en bij terugkomst plaats in de
maatschappij weer in te kunnen nemen.
In feite was dit romantische beeld deels waar, want er werd
geleerd, maar het was ook gewoon voor plezier en lol.
Dit staat dus bekend als de Grand Tour. De figuur geeft een
populaire route weer die vaak genomen werd.
Er werd ongelofelijk veel geld uitgegeven en de steden op de route ontwikkelden in die periode al als
grote toeristische bestemmingen.
Dit zijn de vroegste vormen van toerisme: het pelgrimstourisme en de Grand Tour van de elite die op
reis ging.
2
,Toerisme als weldaad
Later in de 18e en vooral 19e eeuw komt er een nieuw soort toerisme op, namelijk toerisme als
weldaad. Steeds meer mensen kwamen erachter dat even ontspannen en weg gaan uit dagelijkse
sleur goed kon zijn voor mentale en fysieke gezondheid.
Onder de vooral Engelse elite, waar het als eerste op kwam, (niet de allerrijksten) werd het steeds
belangrijker om er een tijdje op uit te gaan naar plaatsen waar tot rust kon komen.
Vooral kustplaatsen werden toen populair. Doktoren die tijd zeiden vaak dat het baden in kustwater
en inademen van zeelucht goed was voor je fysieke en mentale klachten. Daarvan knapte je op.
De eerste toeristen beginnen hun route naar de zee te vinden en rondom plaatsen waar ze heen
gaan, ontstaan allerlei faciliteiten (hotels, restaurants, baden, culturele faciliteiten, etc.).
Er ontstonden in deze periode dus enorme badplaatsen langs de Europese kust, bijv. Brighton in
Engeland maar ook in Noord continentaal Europa ontstonden allerlei badplaatsen, zoals
Scheveningen in NL. Die is ook ontstaan als elitaire badplaats (vooral voor NL’se en Duitse elite) om
te helen en tot rust te komen.
Toerisme als weldaad voor de ‘massa’: Fordistisch toerisme
Volgende fase in toerisme is dat het idee van die weldaad wordt omarmd niet alleen door elite maar
ook door de massa. Steeds meer mensen beginnen te reizen.
Belangrijke reden waarom dit in Engeland ontstond was omdat fabriekseigenaren erachter kwamen
dat op het moment dat zij hun werknemers enkele weken per jaar op betaald verlof sturen, dat ze de
rest van het jaar productiever waren. Het was goed voor moraal en productiviteit en werkethos van
fabrieksarbeiders. Zij traden dus in voetsporen van elite die op zoek gingen naar ontspanning van de
kust. Enkele van de elitaire kustplaatsen werden dus steeds meer bezocht door de massa.
Al snel kwamen er directe spoorverbindingen tussen kustplaatsen en industriesteden bijvoorbeeld.
Doordat de massa ook deze badplaatsen ontdekte, zag je vrij snel dat de elite verder trok en het
massale gedrag ontweek. Elite vertrok toen bijv. naar de Riviera in Zuid-Frankrijk.
Badplaatsen veranderden enorm door instroom van massa i.p.v. elite. Niet alleen de faciliteiten,
maar ook de manier waarop toerisme werd beleden.
Dit is eigenlijk de geboorte van het moderne toerisme.
De geboorte van het moderne toerisme: Hoofdstuk 2
- De opkomst en ondergang van de ‘seaside resort’
- Van toeristisch achterland naar opkomende bestemming: Ruraal toerisme
- Van toeristisch herkomstgebied naar focus van hedendaags toerisme: Stedelijk toerisme
- Toerisme als motor voor ontwikkeling en bescherming: de ingewikkelde relatie tussen
toerisme en conservatie
- Maar waar heeft dit tot geleid?
Moderne toerisme ontstond eigenlijk toen de massa de Engelse badplaatsen begon te ontdekken.
Het eerste onderdeel hiervan is de opkomst en ondergang van de Noord-Europese ‘seaside resorts’,
oftewel de badplaatsen. Na een tijdje keert ook de massa die plaatsen de rug toe en kijkt verder
(daarmee is toerisme een eb en vloed beweging). De noord Europese badplaatsen worden weer
verlaten en komen in een verval terecht (Tourism Area Lifecycle Model van Buttler).
Tegelijkertijd begint ruraal toerisme op te komen. Het veranderd van achterland en gebied waar
resources en eten vandaan kwam, wordt het langzaam een bestemming. Niet alleen de ruige natuur,
die in de romantiek veel wordt genoemd zoals de ruige berglandschappen en bossen, maar ook het
simpele rurale leven wordt steeds belangrijker als toeristische bestemming. Nu zichtbaar in AirBnB
en agritourismo’s. Naar het platteland gaan en daar tot rust komen en op een boerderij verblijven.
3
, Niet alleen rurale toerisme komt op. Ook het stedelijk toerisme komt op. Stedentrip is nu niet meer
weg te denken. Steden behoren tot beroemdste toeristische bestemmingen.
Pas de laatste 15 a 20 jaar is de stedentrip echt in trek.
Toerisme kan zorgen dat bestemmingen op komen en ten onder gaan, maar tegelijkertijd heeft
toerisme er ook voor gezorgd dat we als mens en maatschappij verschillende zaken steeds meer zijn
gaan waarderen. Een van die dingen is dat onder de druk van toerisme het aanbieden van
aantrekkelijke plekken om naartoe te gaan dat dit een van de belangrijke redenen is waarom bijv.
veel nationale parken zijn ontstaan. Om bepaalde landschappen en gebieden aantrekkelijk te houden
of maken voor bezoekers kwam er een beweging van conserveren en behouden van natuurlijke
landschappen.
➔ Bijv. Kruger National Park in Zuid-Afrika, wat een vroeg voorbeeld is van een beschermd
gebied. Eerst sterk onderontwikkeld, maar vanaf 19e eeuw werd het interessant als
toeristische bestemming en dat onder die druk ook allerlei beschermingsmechanismen
opkomen.
➔ Ook bijv. het Lake District in UK en de Nationale Parken in de VS.
Hier is een wisselwerking tussen veranderende kracht die toerisme heeft op plaatsen maar ook de
invloed van toerisme op plaatsen om aantrekkelijk te worden.
Soms wordt er een visie geprojecteerd van wat een mooi landschap is, zoals in Engeland, en dat het
landschap daarnaar toe wordt gevormd.
➔ Het Lake District, waar een romantisch beeld van landschap bepaald wat er wel en niet mag
gebeuren qua ontwikkeling.
Aan de ene kant verandert toerisme dus plaatsen omdat het die plaatsen aan doet, maar aan de
andere kant worden plaatsen ook veranderd om aantrekkelijk te zijn voor toerisme.
Maar waar heeft dit toe geleid en wat is hieruit voort gekomen? Daarvoor komen we bij de bekende
statistieken.
Hoe groot is toerisme?
- De toerisme is een van de grootste industrieën wereldwijd (cijfers van het WTTC &
UNWTO, 2019)
o 1.500.000.000 ‘international arrivals’ in 2019
o 10% van het wereldwijde GDP, oftewel $7.500.000.000.000 (waarvan
1.700.000.000.000 direct)
o 480.000.000 banen wereldwijd (waarvan 120.000.000 direct)
o Ongeveer 4,5% van alle investeringen
o Luchtvaartmaatschappijen vervoeren samen ongeveer 4,2 miljard passagiers per
jaar (2018)
o Wereldwijd zijn er ongeveer 17,5 miljoen hotelbedden en 7 miljoen airbnbs
(2019)
Het is heel moeilijk om precies te bereken wat nou de toegevoegde waarde van het toerisme in de
economie is, want wie valt er nou onder het toerisme. Zijn dat hotels, reisorganisaties, airlines, etc.?
Hoe zit het met musea, taxi chauffeurs, restaurants, etc.?
Heel veel van de dienstverleners in toerisme zijn maar deels betrokken bij de toeristische sector en
heel veel vinden dat ze niet echt onderdeel zijn van de toeristische sector. Bij de data hierboven
worden al die dienstverleners wel degelijk meegenomen.
Als het wat nauwer wordt bekeken, wanneer het dus gaat om toeristische uitgaven, dan kom je uit
op 3-4% en dus iets van 1,7 triljoen, wat alsnog heel veel is.
Onder de corona crisis zit dit dus bijna allemaal op slot, dus grote impact op de wereldeconomie.
Aan de ene kant zie je dat toerisme iets is wat gepaard gaat met enorme investeringen, maar aan de
andere kant zijn er ook AirBnB’s etc. wat alle huiseigenaren zijn die ook mee gaan doen in
4
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller sgpl_utrecht. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $3.75. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
67474 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now