Samenvatting Tekstwetenschap BA1

Tekstwetenschap
Basisbegrippen: tekst en ‘discourse’ – structuur en kernconcepten (H1)
Wat is ‘tekst’?
 Waaruit bestaat tekst?
o Zinnen, woorden, boodschap
o Zijn geformuleerd in de taal
 Natuurlijke taal = taal die in een menselijke gemeenschap gebruikt wordt
voor algemene communicatie en die een kind, opgroeiend in zo’n
gemeenschap, als zijn moedertaal leert
 Vanaf/tot wanneer noem je iets tekst?
o Jane Austen – sense and sensibility = tekst
 Structuur, coherente inhoud, geheel, bestaat uit taal
o Declaration of independence = tekst
 Geheel, afgerond, bestaat uit taal
o Conversatie = tekst
 Afgerond geheel, bestaat uit taal
 Verschil met vorigen: dialoog, andere structuur, situatie gebonden, staat
minder op zichzelf dan declaration, is meer ingebed in gebeuren/context
o Sailor ship transcript van kind = tekst (maar niet prototypisch!)
 Geheel? Samenhang/coherentie?
 Transcript van een kind dat vertelt wat het ziet op prentjes
o Grote broer geboortekaartje = tekst
 Komt van geboortekaartje, boodschap, geheel
 ! niet lengte of samenhang tussen zinnen bepaalt of het tekst is, maar
samenhang met boodschap
o Alinea kunst in musea =/= tekst
 Geen coherentie, geen duidelijke boodschap
 Verzameling losse stellingen uit verschillende teksten  misleidend want
aan lengte zou je afleiden dat het tekst is
o Livestream aankondiging + symbool = tekst
 Duidelijke boodschap, afgerond geheel, coherentie met symbool
o In gesprek briefje = tekst
 Duidelijke boodschap, afgerond geheel, duidelijk in context
o Mona Lisa France cheap = tekst
 Duidelijke boodschap vervolledigd door beeldspraak
o France cheap zonder Mona Lisa =/= tekst
 Gewoon zin zonder context, geen duidelijke boodschap/doel, veel moeilijker
te interpreteren dan met Mona Lisa erbij
o 17 juli emoji = tekst
 Duidelijke boodschap, geheel

Wanneer wordt een stuk taal ‘tekst’
 NIET omdat het neergeschreven wordt
 NIET omdat het een bepaalde omvang heeft
 NIET enkel omdat het samenhangend is

1

,  NIET enkel omdat het gebruikt wordt
 Taal is functioneel en gecontextualiseerd, elk stuk levende taal dat een rol speelt in een
context is ‘tekst’

Definities van tekst
 Halliday: Tekst vs zin (clause)
o Tekst = semantisch, intersubjectief gegeven
o Zin = structuur, semantische entiteit
 Fairclough
o Tekst is in hoofdzaak talig, maar andere tekensystemen treden samen met taal op
o 2 processen
 Denken en voorstellen
 Sociale interactie
 Wetenschappers leggen verschillende accenten in definities naargelang hun benadering
 Titscher
o ‘wat is tekst’ is afhankelijk van de theorie en kan niet helemaal on-ambigu zijn, in
relatie tot zijn specifieke context en situatie

Wat is ‘discours’?
 Concordantie = naar woord zoeken en verschillende contexten krijgen
 Discours = manier van gedachten uiten, dingen zeggen
 Engels: lichtjes anders
o A discourse = 1 bepaald event/uiteenzetting, in NL algemener
o Engels: spoken and written discourse, NL heeft dit niet
 Verschillen in collocaties ENG/NL:
o NL: politieke, dominante, publieke, huidige, wetenschappelijke
o ENG: analysis, structure, political, written, spoken, dominant, social

Definities van ‘discourse’
 Gee
o Sequence of sentences
o Language-in-use
 Teubert
o Iets van een maatschappij/groep mensen
o Verschillende teksten vormen samen discourse
o Verband: manier van spreken en aard van de maatschappij
o Om gemeenschap te leren kennen moet je discourse bestuderen  gemeenschap
geeft vorm aan discourse
 Jaworkski and Coupland
o Stap verder, niet enkel verband tussen discourse en gemeenschap maar ook
discourse geeft vorm aan de gemeenschap
o Critical discourse analysis
 Kress
o Samenvattende definitie pp
o Beschrijven hoe taalgebruik samenhangt
o Critical: tekst gebruiken om door tekst heen naar maatschappij te kijken


2

,  Fairclough
o Bewust zijn: er zijn geen internationale regels en definities, niet zoals in wiskunde

Samenvatting: tekst vs discourse
 Tekst
o Stuk’ taal met een communicatieve functie
o Ingebed/functioneel in een context
o Met een textuur
o Mogelijk multimodaal
o Representatie en interactie
 Discourse
o Teksten/taalgebruik van een gemeenschap
o Die sociale orde reflecteren
o Die sociale orde creëren
o “Text is the material site of emergence of immaterial discourse(s) (Kress)

Wetenschappelijk onderzoek: discourse analysis 1
 Biber
o Klemtoon op taal in gebruik
o Info over hoe bepaalde structuren van taal voorkomen in dagelijks etc leven
o Spoken, journalist, zakelijk, academisch
o Registerstudies
 Brown and Yule
o Discourse analist bekijkt gegevens als resultaat van dynamisch proces
o Verband tussen wat je ziet en waarom je dat ziet  context + wat wil spreker doen
met die taal
o Tekst ziet er op bepaalde manier uit door context en bedoeling
 Lemke
o Relatie tekst en betekenis, hoe komt betekenis tot stand
 Bhatia
o Thicker description = niet enkel eigenschappen benoemen maar ook waarom?
o Gaat over discours genres (genrestudies)
o Verband genre en groepen gebruikers
o Waarom gebruiken ze taal op die manier in die context met dat doel
 Fairclough
o Klemtoon verschuift naar reden erachter
o Sociaal handelen, hoe gaan mensen met elkaar om
o Discourse past hierin, taal is manier om om te gaan met elkaar
 Gee and Handford
o Discourse analyse is de studie van taal in gebruik, van betekenissen die we acties
geven wanneer we taal in specifieke contexten gebruiken

Twee brede kaders
 Sociale wetenschappen
o Hoe interpreteren we de wereld?
o Onderzoeksobject = communicatieve waarde van acties, dingen etc

3

, o Focus = big ‘D’ (Gee)
 (socio)linguïstiek
o Hoe wordt taal gebruikt in communicatie?
o Onderzoeksobject = teksten
o Focus = little ‘d’ (Gee)

Voorbeelden van onderzoek
 Zie pp
 Verschillende gebruiksdomeinen en taalgebruik erin (TV, klas, …)
 Evolutie

Kwantitatieve benadering
 Corpusanalyse: grote hoeveelheden en tellen
 Sample van teksten uit een domein of context (politiek, economie, krant, literatuur, convo,..)
 Registerstudie
o Halliday: Language varies as its function varies; it differs in different situations. The
name given to a variety of a language distinguished according to its use is register
o Biber: Different kinds of texts have different linguistic characteristics, representing
systematic patterns of variation that can be investigated under the rubric of register:
text varieties of a language associated with particular situations of use
o Use vs situation and use
 Business English, krantentaal, advertising language, …

Kwalitatieve benadering
 Ethonografie: bepaalde context onderzoeken, bv taal in de lessen aan KUL  moeilijk
kwantitatief te onderzoeken
 Bepaalde typen teksten en hun context bestuderen
 Discourse community bestuderen en gangbaar taalgebruik binnen gemeenschap bekijken
 A discourse community
o Has a broadly agreed set of common public goals;
o Has mechanisms of intercommunication among its members;
o Uses its participatory mechanisms primarily to provide information and feedback;
o Utilizes and hence possesses one or more genres in the communicative furtherance
of its aims;
o Has acquired some specific lexis;
o Has a threshold level of members with a suitable degree of relevant content and
discoursal expertise. (Swales)
 Genre-analyse maakt gebruik van de etnografische methode
 Rose
o Sociale processen
 Swales
o Communicatieve gebeurtenissen
 Research paper (bepaald genre, unif), sollicitatiebrief (bedrijf), overlijdensbericht (alledaags),
handboek (educatief)




4