Hi, hier een geschiedenis samenvatting van hoofdstuk 8 uit het MEMO geschiedenisboek. De samenvatting is overzichtelijk en de begrippen zijn dikgedrukt en hebben een andere kleur, zodat je ze makkelijk kunt opzoeken!
Hoofdstuk 8 – Verlichting en revoluties
8.1 De Verlichting
Wat is de Verlichting?
De meeste mensen in de 18e eeuw geloofden dat kerkelijke rituelen effect hadden
door bidden of vrome optocht houden: God gunstig stemmen
> God had een directe invloed op hun leven: rituelen gaven mensen gevoel van
zekerheid
Voltaire vond dit gevoel misplaatst
> geen bewijs voor de werking van de rituelen
> geloof dogmatisch: iets werd zonder bewijs voor waarheid aangenomen en er
mocht geen kritiek op worden geleverd
> nam niet zomaar aan wat de kerk vond >> zocht bewijzen en onderbouwde zijn
standpunten met logische redeneringen
> weigerde in discussies met tijdgenoten argumenten te gebruiken die hun kracht
uitsluitend ontleenden aan het feit dat ze behoorden tot traditie, tot het geloof of tot
de ideeën van de bewonderde klassieke schrijvers uit de oudheid
Sinds de wetenschappelijke revolutie:
> vertrouwen in het eigen verstand (ratio) enorm gegroeid
> geleerden begrepen wereld steeds beter door logisch nadenken (rationalisme) en
onderzoek via waarneming (empirisme)
> wetenschap werd hobby van adel en velen uit burgerij
Imannuel Kant typeerde aan het einde van de 18e eeuw dit maatschappelijk
verschijnsel als ‘de Verlichting’. Motto: ‘Heb de moed je eigen verstand te gebruiken
zonder leiding van iemand anders, durf te weten!’
> verlichte denkers zagen opvoeding en scholing als belangrijkste manier om de
samenleving te verbeteren en te verlossen van allerlei misvattingen (bv. Geloof in
hekserij)
> mensen moesten opgevoed tot rationele burgers
> beter onderwijs en meer onderwijs leidt tot steeds meer kennis
>> verbetering samenleving: verstand zorgt ervoor dat men minder in het duister
tastte
18e eeuw optimistisch over wat het menselijk bestand zou kunnen bereiken
Bekendste boek: encyclopedie > redacteuren wilden alle mogelijke kennis
verzamelen
‘verlichting’:
> periode van intensief debat en onderzoek
> verlichte denkers debatteerden over geloof – geschiedenis – werking natuur –
werking heelal – eerlijkheid rechtspraak – rechtvaardigheid bestuur – bereiken
beschaafde omgangsvormen enz.
> werd kritisch nagedacht over van alles, veel onderzocht, vaak verschil mening
, Verlichte denkers over geloof en samenleving
De verlichte denkers dachten het meeste na over het geloof en de samenleving
In de 18e eeuw groeide de kritiek op het traditionele geloof met haar dogma’s en de
kerk als instituut
> ideeen als bestaan wonderen en Bijbel als woord van God moeilijk verenigen met
rationalisme
>> wonderen: meestal logische verklaring – Bijbel: verschillende schrijvers
Optimistische denkers meenden dat mensen op den duur voor alles wat er gebeurt
een logische verklaring zou vinden
> hevige discussie in goddelijke wereld
>> een enkeling ging zo ver dat hij zich afvroeg of het bestaan van God rationeel te
bewijzen was
De meeste verlichte denkers bleven gelovig
> rationeel natuuronderzoek hoefde niet in strijd te zijn met het geloof
>> onderzoek bewees hoe slim en doordacht God natuur had geschapen
Vele combineerden geloof en nationalisme in een ‘mechanistisch wereldbeeld’:
> God wereld, mens, natuurwetten geschapen > geen bemoeial na schepping
wereld
> bewonderden natuur waarin alles ordelijk volgens wetten liep: deïsme
(sommigen deze denkers zagen God niet meer als persoon)
Het traditionele geloof kwam niet alleen rationalisme, maar ook door
cultuurrelativisme onder druk te staan
> verlichte denkers vergeleken religies van over de hele wereld op gelijkwaardige
wijze met elkaar
>> alle mensen bezaten dezelfde innerlijke geloofskracht, maar uiterlijke vormen van
geloof in de loop der tijd gevormd en veranderd
>> meeste verlichte denkers vonden dat men afwijkende religieuze opvattingen niet
moest verbieden en pleitten voor religieuze tolerantie
De rol van religie in de samenleving werd door verlichte denkers kritisch bestudeerd
> velen vinden dat koningen en de kerk religie misbruikten om het volk onwetend en
gehoorzaam te houden
>> leidde tot onvrijheid
> anderen vonden dat religie voor orde in de samenleving zorgde
Verlichte denkers erover eens dat religie niet voornaamste leidraad voor menselijk
handelen moest zijn
> mens moest eigen verstand gebruiken
sommigen gingen ervanuit dat er een universeel moraal was
> richtlijn voor ethisch handelen die voor alle mensen gelijk zou zijn, voortkomend uit
een universeel natuurreligie die mensen mbv het verstand zou ontdekken
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller abcd3. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $4.28. You're not tied to anything after your purchase.
