Een uitgebreide samenvatting van het vak KL Nederlands 2 uit het eerste modeltraject. De samenvatting bevat volgende hoofdstukken: didactiek spelling, didactiek schrijven, didactiek taalbeschouwing, vertellen in de klas, onthaalonderwijs voor anderstalige nieuwkomers, bevorderen leesplezier en taal...
1.1 SPELLINGSTRATEGIEËN.......................................................................................................................4
1.1.1 DE FONOLOGISCHE STRATEGIE...............................................................................................................4
1.1.2 DE REGELSTRATEGIE............................................................................................................................4
1.1.3 DE WOORDBEELDSTRATEGIE.................................................................................................................5
1.1.4 DE ANALOGIESTRATEGIE.......................................................................................................................5
1.2 INSTRUCTIEPRINCIPES........................................................................................................................5
1.2.1 INPRENTING.......................................................................................................................................5
1.2.2 ANALOGIEREDENERING.........................................................................................................................6
1.2.3 HET AANLEREN VAN REGELS..................................................................................................................7
1.3 AANPAK VAN HET SPELLINGSONDERWIJS................................................................................................7
1.4 EVALUATIE......................................................................................................................................7
1.5 TIPS VOOR EEN GOEDE SPELLINGLES......................................................................................................8
1.5.1 ZORG VOOR INSTRUCTIE.......................................................................................................................8
1.5.2 DOE AAN MODELLING..........................................................................................................................8
1.5.3 START ALTIJD AUDITIEF.........................................................................................................................8
1.5.4 LEER KINDEREN MEERDERE STRATEGIEËN GEBRUIKEN.................................................................................8
1.5.5 GEBRUIK DEZELFDE SPELLINGSREGELS EN TERMEN DOOR DE HELE SCHOOL......................................................9
1.5.6 GEBRUIK GEHEUGENSTEUNTJES..............................................................................................................9
1.5.7 HERHAAL EERDER BEHANDELDE SPELLINGSCATEGORIEËN.............................................................................9
1.5.8 GEBRUIK EFFECTIEVE OEFENVORMEN......................................................................................................9
1.6 DIFFERENTIATIE BIJ ZWAKKE SPELLERS...................................................................................................9
1.6.1 GEEF ZWAKKE SPELLERS MEER INSTRUCTIE- EN OEFENTIJD...........................................................................9
1.6.2 GEEF SNELLE FEEDBACK......................................................................................................................10
1.6.3 OEFEN EXTRA FONOLOGISCHE VAARDIGHEDEN........................................................................................10
1.6.4 GEEF ZWAKKE SPELLERS EEN OPZOEKBOEKJE...........................................................................................10
1.6.5 GEBRUIK KLANKGEBAREN OM LETTERS TE ONTHOUDEN............................................................................10
1.7 SPELLING ALS ONDERDEEL VAN HET DOMEIN SCHRIJVEN..........................................................................10
2.1 INLEIDING.....................................................................................................................................11
2.2 DIDACTIEK VAN HET STELLEN (OVUR).................................................................................................11
2.2.1 FASE 1: ORIËNTATIEFASE....................................................................................................................11
2.2.2 FASE 2: OPDRACHT FORMULEREN........................................................................................................12
2.2.3 FASE 3: EERSTE VERSIE SCHRIJVEN.......................................................................................................12
2.2.4 FASE 4: REFLECTEREN EN HERSCHRIJVEN...............................................................................................12
2.2.5 FASE 5: VERZORGEN EN PRESENTEREN..................................................................................................12
2.3 HOE KUN JE KINDEREN OP HET SCHRIJVEN VOORBEREIDEN?.....................................................................13
2.3.1 HET GEBRUIK VAN VOORBEELDTEKSTEN.................................................................................................13
2.3.2 GERICHTE AANWIJZINGEN...................................................................................................................14
2.3.3 HARDOP DENKEN (WRITING ALOUD).....................................................................................................14
2.3.4 GEÏNTEGREERD LEZEN EN SCHRIJVEN.....................................................................................................15
2.4 WAT ZIJN DE INGREDIËNTEN VOOR EFFECTIEF SCHRIJFONDERWIJS?............................................................17
1
,Samenvatting KL Nederlands 2
2.4.1 MOTIVERENDE SCHRIJFOPDRACHTEN....................................................................................................17
2.4.2 ONDERSTEUNING VAN HET SCHRIJFPROCES.............................................................................................17
2.4.3 EXPLICIETE INSTRUCTIE IN SCHRIJFSTRATEGIEËN.......................................................................................17
2.4.4 EXPLICIET LEREN COMBINEREN VAN ZINNEN TOT COMPLEXERE ZINNEN........................................................18
2.4.5 GEBRUIK VAN EEN TEKSTVERWERKER....................................................................................................18
2.4.6 SCHRIJVEN BIJ VAKACTIVITEITEN (GEÏNTEGREERD SCHRIJVEN).....................................................................18
2.5 HOE KUN JE DIFFERENTIËREN?...........................................................................................................19
2.5.1 UITGANGSPUNTEN VOOR HULP AAN ZWAKKE SCHRIJVERS..........................................................................19
2.5.2 ZORG VOOR EEN POSITIEF KLASKLIMAAT................................................................................................19
2.5.3 LAAT KORTE TEKSTEN SCHRIJVEN..........................................................................................................20
2.5.4 REMEDIEER ÉÉN DEELVAARDIGHEID TEGELIJK..........................................................................................20
2.5.5 GEEF TIPS WAARBIJ KINDEREN IETS MOETEN DOEN..................................................................................20
2.5.6 SCHAKEL ZOVEEL MOGELIJK HULPMATERIAAL IN......................................................................................20
2.5.7 LEER KINDEREN SYSTEMATISCH REFLECTEREN..........................................................................................20
2.6 HOE KUN JE ZWAKKE SCHRIJVERS ONDERSTEUNEN..................................................................................21
2.6.1 PREVENTIEVE HULP...........................................................................................................................21
2.6.2 INSTRUCTIEVE HULP..........................................................................................................................21
2.6.3 REMEDIËRENDE HULP........................................................................................................................22
2.7 HOE KUN JE SCHIJFVAARDIGHEID EVALUEREN?......................................................................................25
2.7.1 UITGANGSPUNTEN VOOR DE BEOORDELING............................................................................................25
2.7.2 MOGELIJKHEDEN VOOR DE BEOORDELING..............................................................................................26
2.8 AFSLUITER.....................................................................................................................................27
2.8.1 KIJKWIJZER VOOR HET OPBOUWEN VAN SCHRIJFLESSEN............................................................................27
3.1 INLEIDING.....................................................................................................................................28
3.2 WAT ZIJN DE EINDTERMEN VOOR DE TAALBESCHOUWING........................................................................28
3.3 AAN WELKE VOORWAARDEN MOET GOED TAALBESCHOUWINGSONDERWIJS VOLDOEN?.................................29
3.3.1 HOE WERK JE INDUCTIEF?..................................................................................................................29
3.3.2 HOE WERK JE NORMAAL-FUNCTIONEEL?...............................................................................................30
3.3.3 HOE VERTREK JE VANUIT ECHTE OF REALISTISCHE CONTEXTEN?..................................................................30
3.3.4 HOE KAN JE TAALBESCHOUWING INTEGREREN IN ANDERE DOMEINEN EN LEERGEBIEDEN?...............................32
3.4 WELKE ONDERWERPEN BEHANDEL JE IN EEN LES TAALBESCHOUWING?.......................................................32
4 VERTELLEN IN DE KLAS..................................................................................................................33
4.1 INLEIDING.....................................................................................................................................33
4.2 WAT HOUDT VERTELLEN IN?.............................................................................................................33
4.3 WAAROM VERTELLEN?....................................................................................................................34
4.4 HOE ANALYSEER JE EEN VERHAAL?.....................................................................................................35
4.5 WELKE SOORTEN VERHALEN ZIJN ER?..................................................................................................36
4.6 HOE BOUW JE EEN LES VERTELLEN OP?................................................................................................36
4.7 HOE KAN JE VERTELLEN?..................................................................................................................37
4.8 AFSLUITER....................................................................................................................................39
5 ONTHAALONDERWIJS VOOR ANDERSTALIGE NIEUWKOMERS......................................................40
2
,Samenvatting KL Nederlands 2
5.1 WIE ZIJN DE ANDERSTALIGE NIEUWKOMERS?........................................................................................40
5.2 WAT IS ONTHAALONDERWIJS?..........................................................................................................40
5.3 TIPS VOOR HET ONTVANGEN VAN ANDERSTALIGE NIEUWKOMERS.............................................................41
5.3.1 TIPS...............................................................................................................................................41
5.3.2 TIPS OM GEVOEL VAN VEILIGHEID TE VERHOGEN.....................................................................................41
5.4 INZETTEN VAN DE THUISTAAL BIJ HET WELBEVINDEN IN DE KLAS................................................................42
5.4.1 CONCRETE WERKVORMEN..................................................................................................................42
5.5 INZETTEN VAN DE THUISTAAL ALS STEIGER BIJ HET LEREN.........................................................................43
5.5.1 CONCRETE OEFENINGEN/WERKVORMEN OM THUISTAAL TE BENUTTEN........................................................43
6 HOE KAN JE HET LEESPLEZIER VAN KINDEREN BEVORDEREN?......................................................45
6.1 INLEIDING.....................................................................................................................................45
6.2 ENKELE TIPS..................................................................................................................................45
6.3 BOEKPROMOTIE.............................................................................................................................46
6.4 GENRES IN DE JEUGDLITERATUUR.......................................................................................................49
7.1 WAT IS TAALSENSIBILISERING?..........................................................................................................50
7.2 WAT IS HET DOEL VAN TALENSENSIBILISERING?.....................................................................................52
7.3 METHODIEK TALENSENSIBILISERING....................................................................................................52
Het beginsel van de standaarduitspraak
De analogie
De gelijkvormigheid
De etymologie
B EGINSEL VAN DE STANDAARDUITSPRAAK : woord wordt gespeld zoals het klinkt in het
Standaardnederlands.
Dit is het basisbeginsel van de Nederlandse spelling elke klank wordt weergegeven door één
letter of één lettercombinatie.
B EGINSEL VAN DE GELIJKVORMIGHEID : hetzelfde woord wordt zoveel mogelijk op dezelfde manier
geschreven vb. ‘handdoek’ omwille van ‘hand’vb. vb. ‘handdoek’ omwille van ‘hand’‘handdoek’ vb. ‘handdoek’ omwille van ‘hand’omwille vb. ‘handdoek’ omwille van ‘hand’van vb. ‘handdoek’ omwille van ‘hand’‘hand’
B EGINSEL VAN DE ANALOGIE : woorden die op overeenkomstige wijze worden gevormd, worden op
overeenkomstige wijze geschreven.
Dit beginsel wordt voornamelijk gebruikt voor de spelling van verbindingsklanken bij
samenstellingen en bij uitgangen van verbuiging en vervoeging vb. ‘handdoek’ omwille van ‘hand’ vb. vb. ‘handdoek’ omwille van ‘hand’ dorpsstraat vb. ‘handdoek’ omwille van ‘hand’ naar vb. ‘handdoek’ omwille van ‘hand’ analogie
dorpsplein
B EGINSEL VAN DE ETYMOLOGIE : de spelling van een woord wordt bepaald door de vroegere vorm of
de historische spelling van het woord vb. ‘handdoek’ omwille van ‘hand’vb. vb. ‘handdoek’ omwille van ‘hand’ei/ij, vb. ‘handdoek’ omwille van ‘hand’au/ou
Wanneer je twijfelt aan de aan de spelling van een woord, ga je redeneren. Hierbij kan je terugvallen
op verschillende strategieën. Het zijn deze strategieën die we de kinderen moeten aanleren.
Uiteraard moet je voor bepaalde woorden soms meerdere strategieën gebruiken.
VERSCHILLENDE STRATEGIEËN
1.1.1 DE FONOLOGISCHE STRATEGIE
De elementaire spellingshandeling
o Eerste strategie die kinderen leren
o Kan enkel gebruikt worden voor klankzuivere woorden
Klankclusterstrategie
o Gebruikt voor klankgroepen
o Sommige klangroepen worden in het Nederlands steeds op dezelfde manier gespeld.
Vb. vb. ‘handdoek’ omwille van ‘hand’‘nk’, vb. ‘handdoek’ omwille van ‘hand’‘aai’,’eeuw
Kinderen moeten dus weten welke gehelen klankclusters vormen en welke
grafeemcluster daar aan gekoppeld wordt.
1.1.2 DE REGELSTRATEGIE
wanneer we een regel moeten toepassen om een woord te spellen
Vb. vb. ‘handdoek’ omwille van ‘hand’de vb. ‘handdoek’ omwille van ‘hand’verenkelingsregel vb. ‘handdoek’ omwille van ‘hand’en vb. ‘handdoek’ omwille van ‘hand’de vb. ‘handdoek’ omwille van ‘hand’verdubbelingsregel, vb. ‘handdoek’ omwille van ‘hand’de vb. ‘handdoek’ omwille van ‘hand’regels vb. ‘handdoek’ omwille van ‘hand’voor vb. ‘handdoek’ omwille van ‘hand’het vb. ‘handdoek’ omwille van ‘hand’spellen vb. ‘handdoek’ omwille van ‘hand’van vb. ‘handdoek’ omwille van ‘hand’verkleinwoorden vb. ‘handdoek’ omwille van ‘hand’en
meervoudswoorden, vb. ‘handdoek’ omwille van ‘hand’de vb. ‘handdoek’ omwille van ‘hand’regels vb. ‘handdoek’ omwille van ‘hand’voor vb. ‘handdoek’ omwille van ‘hand’het vb. ‘handdoek’ omwille van ‘hand’spellen vb. ‘handdoek’ omwille van ‘hand’van vb. ‘handdoek’ omwille van ‘hand’werkwoordsvormen. vb. ‘handdoek’ omwille van ‘hand’
4
,Samenvatting KL Nederlands 2
1.1.3 DE WOORDBEELDSTRATEGIE
Voor woorden die niet met de fonologische en de regelstrategie gespeld kunnen worden omdat er
meerdere grafemen mogelijk zijn voor hetzelfde foneem. Denk maar aan de grafemen ‘au-ou’ ej ‘ei-
ij’. Deze woorden worden gespeld volgens het etymologisch principe. Kinderen moeten gewoon
weten of onthouden hoe deze woorden gespeld moeten worden.
1.1.4 DE ANALOGIESTRATEGIE
De speller schrijft het onbekende woord door het te associëren met een bekend woord. Deze
strategie is niet altijd even betrouwbaar.
Strategie Term van basisonderwijs Handeling
Fonologische strategie: Hoorwoorden/ luisterwoorden Je schijft het woord/ de
elementaire spellingshandeling klankcluster zoals je het hoort
en klankclusterstrategie Vb. vb. ‘handdoek’ omwille van ‘hand’muis
woordbeeldstrategie Weetwoorden/ Oproepen van een woordbeeld
onthoudwoorden (moet wel eerst zijn ingeprent)
Vb. vb. ‘handdoek’ omwille van ‘hand’ijs
regelstrategie regelwoorden Toepassen van een regel
Vb. vb. ‘handdoek’ omwille van ‘hand’rib, vb. ‘handdoek’ omwille van ‘hand’sokken, vb. ‘handdoek’ omwille van ‘hand’teken
analogiestrategie Net-alswoorden Vergelijk met een bekend
woord (ik schrijf dit woord
hetzelfde als)
hulpstrategie Toepassen van ezelsbruggetje
Vb. vb. ‘handdoek’ omwille van ‘hand’ Ik vb. ‘handdoek’ omwille van ‘hand’ ga vb. ‘handdoek’ omwille van ‘hand’ onmiddellijk vb. ‘handdoek’ omwille van ‘hand’ slapen
met vb. ‘handdoek’ omwille van ‘hand’ twee vb. ‘handdoek’ omwille van ‘hand’ dekens vb. ‘handdoek’ omwille van ‘hand’ en vb. ‘handdoek’ omwille van ‘hand’ twee
lakens. vb. ‘handdoek’ omwille van ‘hand’
1.2 INSTRUCTIEPRINCIPES
1.2.1 INPRENTING
eerste leerjaar:
Aanleren van elementaire foneem-grafeemkoppeling en van klankcluster-
grafeemclusterkoppeling.
Daarnaast zijn er veel Nederlandse woorden waarvan de spelling niet beredeneerd kan
worden.
o Spelling onthouden woordbeeldstrategie nodig
De leerkracht moet dus de visuele woordvorm bewust aanbieden met aandacht voor:
Opbouw van het woord
De klankstukken
De betekenis
De volgorde van de grafemen.
Effectieve trainingsvorm: het woord laten zien, daarna het woord hardop lezen en het nadien zonder
het nog te zien hardop spellen.
Ook een visueel dictee blijkt een zeer effectieve vorm.
V ISUEEL DICTEE
5
, Samenvatting KL Nederlands 2
Stap 1: De leerkracht zegt het woord hardop. Wacht even, zodat de kinderen er over kunnen
nadenken en in gedachten letters te koppelen aan het klankbeeld.
Stap 2: De leerkracht schrijft het woord duidelijk op het bord terwijl de leerlingen gericht
observeren. Schrijf het woord dus niet vooraf op het bord. De leerlingen moeten kijken hoe het
woord ontstaat.
Stap 3: De leerlingen benoemen wat er moeilijk is aan het woord. De spellingsmoeilijkheid wordt
met kleurkrijt aangeduid.
Stap 4: De leerlingen observeren nog eens aandachtig. Het woord wordt afgedekt met een strook
papier. De leerlingen schrijven het woord in de lucht.
Stap 5: Het woord wordt opnieuw getoond. De leerlingen observeren aandachtig. Het woord wordt
afgedekt. De leerlingen schrijven het woord met de vinger op de bank.
Stap 6: Het woord wordt voor de laatste keer getoond. De leerlingen kijken aandachtig. Het woord
wordt afgedekt of verwijderd. De leerlingen schrijven het woord nu op een blad of in hun dictee- of
werkschrift.
Stap 7: Het woord wordt getoond en de leerlingen controleren (letter per letter) of ze het woord
juist gespeld hebben.
Stap 8: Kinderen spreken het woord uit, zodat woord- en klankbeeld weer aan elkaar gekoppeld
worden.
Voor oudere leerlingen in de tweede en derde graad kunnen stap 4 en 5 weggelaten worden.
Probeer de inprentingsoefeningen motiverend te maken via:
Spelletjes
Inzetten van apps
…
Sommige methodes gebruiken een lied als ondersteuning vb. ‘handdoek’ omwille van ‘hand’het vb. ‘handdoek’ omwille van ‘hand’ei-lied vb. ‘handdoek’ omwille van ‘hand’en vb. ‘handdoek’ omwille van ‘hand’het vb. ‘handdoek’ omwille van ‘hand’au-lied
BELANGRIJK: aandacht voor het woord als geheel
Invuloefeningen met slechts een deel van het woord zijn dus minder effectief.
1.2.2 ANALOGIEREDENERING
De leerlingen leren eerst een grondwoord dat de basis vormt voor een bepaalde categorie vb. ‘handdoek’ omwille van ‘hand’vb.
‘nacht’ vb. ‘handdoek’ omwille van ‘hand’als vb. ‘handdoek’ omwille van ‘hand’grondwoord vb. ‘handdoek’ omwille van ‘hand’voor vb. ‘handdoek’ omwille van ‘hand’‘macht’
Deze redenering heeft ook nadelen niet makkelijk om te bepalen of een woord bij een
bepaald grondwoord past of niet
Voor de spelling van de tussenletter -s bij samenstellingen is deze redenering wel handig
vb vb. ‘handdoek’ omwille van ‘hand’‘stationsplein’ vb. ‘handdoek’ omwille van ‘hand’als vb. ‘handdoek’ omwille van ‘hand’grondwoord vb. ‘handdoek’ omwille van ‘hand’van vb. ‘handdoek’ omwille van ‘hand’‘stationsstraat’
6
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller segerssilke. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $4.85. You're not tied to anything after your purchase.
