Samenvatting voor het vak 'mens en maatschappij'. Het document bevat een volledige en uitgebreide samenvatting van de gehele cursus, de PPT's en extra leerstof.
Alle hoofdstukken komen aan bod!
1. De inhoud is juist in woord en beeld
a. Actueel
Actueel blijven! Recent materiaal gebruiken
• Hebben de lln de inhoud gezien of niet? (9/11)
• Fotomateriaal!
b. Correct
= er is een maatschappelijke en wetenschappelijke overeenstemming
Geef juiste inhouden
• Vb. slide 20: niet correct want holocaust wordt ontkend, slide 21: niet correct want de
mensen die aan de piramides hebben gewerkt waren grotendeels geen slaven
• Wat ooit actueel en correct was, is dat niet langer noodzakelijk vandaag
• Wat vandaag actueel en correct is, is dat niet langer noodzakelijk later
c. Objectief
= geeft inhoud die gebaseerd is op feiten en niet is beïnvloed door vooroordelen of door een
persoonlijk of nationaal gevoel. De inhoud biedt een overzicht van het volledige plaatje
d. Betrouwbaar
Inhoud komt overeen met de werkelijkheid door je te baseren op informatie uit een geloofwaardige
bron.
Bepalen of iets betrouwbaar is door te kijken naar:
• Identiteit van de maker van de bron
• Tijd/ruimte waarin de maker leeft
• Informatie van de maker
• Bedoeling van de maker
• Eerdere informatie/ bronnen die de maker gehanteerd heeft
> Oefening: bord belgië
- Actueel: nee (buiten de bebouwde kom 70 ipv 90 )
- Betrouwbaar: nee (in vlaanderen mag je 70 maar buiten de bebouwde kom en wallonië
90)
> Verkeersborden van NL en BL : wel actueel maar niet correct
1
, 2. De inhoud geeft een genuanceerd beeld
a. Behandelt meerdere aspecten van het maatschappelijk leven
Bespreek het maatschappelijk leven vanuit meerdere aspecten/deelaspecten. Daardoor geeft de
inhoud een veelzijdig beeld vanuit de verschillende domeinen:
- Sociaal
- Politiek
- Economisch
- Cultureel
b. Besteedt vooral aandacht aan het gewone en niet aan het uitzonderlijke of kadert het
uitzonderlijke in zijn context
Kijk naar het gewone, dan besteed je ook aandacht aan het fundamentele en verwerf je meer inzicht
in hoe de wereld werkt
c. Besteedt aandacht aan positieve en negatieve aspecten van gebeurtenissen
Niet alleen negatieve aspecten bekijken maar ook de positieve
d. Heeft aandacht voor gelijkenissen en verschillen
Vergelijk de 2 onderwerpen --> oog voor gelijkenissen en verschillen
- Door te vertrekken vanuit gelijkenissen --> verbondenheid
- Pas daarna verschillen
e. Vermijdt stereotypen en vooroordelen
Zorg dat bepaalde begrippen, fenomenen, personen niet gekoppeld worden aan clichés, stereotypen
of foutieve beelden
- Weerleg waar nodig bepaalde ideeën of bestaande beelden door gevarieerd en
gedetailleerd materiaal
f. Bekijk de werkelijkheid vanuit verschillende invalshoeken
Vanuit het standpunt van verschillende personen met een verschillende achtergrond, status of
ideologie en vanuit verschillende domeinen en perioden
g. Maak een onderscheid tss feit en mening
Kritisch en gedetailleerd om met bronnen, kunnen zowel feiten als meningen in staan
h. Besteedt niet alleen aandacht aan problemen maar wijst ook op mogelijk oplossingen
Bied lln bij actuele situaties een handelingsperspectief aan: “wat kunnen zij zelf doen?” zo niet -->
geen leerstof voor lager onderwijs
2
,i. Heb aandacht voor het standplaatsgebondenheid
Verwar de kenmerken van de ene periode, plaats of situatie niet met die van de eigen periode,
plaats of situatie
- Afstand doen van hedendaags, westers perspectief en niet oordelen volgend hedendaags
maatstaven
3. De inhoud legt verbanden
a. Tussen oorzaak en gevolgen
Benoem en bespreek niet alleen de oorzaken en gevolgen, ook hoe die in elkaar overvloeien
b. Tussen hier en elders
Buiten eigen, hedendaagse leefomgeving kijken hoe die ergens anders worden beleefd
c. Tussen vroeger en nu
Leg verbanden in tijd
- Tijdperiodes onderling
- Heden en verleden
> Cruciale kernbegrippen: continuïteit en verandering
d. Tussen ontwikkeling en omgeving
e. Tussen situatie en evolutie
f. Tussen instellingen en processen
g. Tussen kansen en ontwikkeling
…
3
, HOOFDSTUK 3: MAATSCHAPPIJ
1. Democratie en rechtsstaat
1.1. Macht
= uitoefenen van invloed op actoren (mensen, dieren…)
• Vier kenmerken
1. Intentioneel: je moet de intentie hebben om macht uit te oefenen (politieagent heeft de
intentie om het verkeer te regelen op het kruispunt)
2. Daad & vermogen: daad stellen (hand omhoog steken op het kruispunt) & toestemming
(uniform, diploma)
3. Effectief: als er gevolg w gegeven aan die macht, als die resultaat heeft (politieagent die een
bekeuring zal uitschrijven)
4. Asymmetrisch: geen gelijkheid, de ene heeft macht over de andere (politieagent en burger)
• grote variatie: hoe kan macht uitgeoefend worden
> dwang/ geweld: kindermishandeling
> gezagsposities (politie mag boete uitdelen voor door het rood zijden, parkeerwachter
niet)
> informatie & deskundigheid (hoe meer informatie we hebben, hoe meer macht:
corona we weten dat gezichtsmaskers niet helpen maar handen wassen wel)
> maatschappelijke steun (steun van de maatschappij, de mensen: de politieker met de
meeste stemmen heeft de meeste macht)
> publiciteit & media-aandacht (reclame: Trump die zeer veel media-aandacht krijgt
wordt verkozen en heeft veel macht)
• latente macht= niet intentioneel maar die je toch hebt (een leerkracht op de gang wordt gezien
als iemand die macht heeft maar eigenlijk niet)
1.2. Democratie
DEMOCRATIE IS HET BESTUUR VAN, VOOR EN DOOR HET VOLK
> Besturing van het volk: iedereen mag opkomen, ze doen dat voor het volk, door het volk
gekozen
• Criteria waaraan democratie voldoet ANDERS DICTATUUR
1. Sociaal contract
> Stilzwijgend contract: niet letterlijk ondertekend
» Tussen staat: leiders die ons land besturen --> krijgen macht
» Tussen burgers --> in ruil voor dat de burgers centraal staan
» Staat staat centraal --> dictatuur of ze worden gewoon niet meer verkozen
2. Regels en procedures
- Regels over & straffen voor:
» Tegen machtsmisbruik
» Tegen corruptie
4
, » Bijvoorbeeld: scheiding der machten ( de ene macht kan niks doen tegen de andere
machten)
3. Respect voor individuele rechten
- Elke burger heeft rechten
» Zelf respecteren (zelf niks doen wat tegen die rechten ingaat)
» Beschermen (als iemand anders de rechten niet respecteert er iets aan doen)
• Scheiding der machten
- De montesquieu (18e E)
- Scheiding invloed op de maatschappij
- Eigen macht heeft eigen verantwoordlijkheden
» Loopt soms door elkaar bv.: trump heeft inspraak over wie in de andere
machtsstand heeft
1. Wetgevende macht
- Wat: voorstellen en stemmen van wetten
- Wie: parlementen
» Voorstellen komen meer en meer van de regeringen, stemmen gebeurt nog altijd
door parlementen
2. Uitvoerende macht
- Wat: uitvoeren goedgekeurde wetten: regels aan te passen, uit te voeren
- Wie: regeringen
» Soms wordt dat ook een beetje wetgevend
3. Rechterlijke macht
- Wat: rechtspraak in België: controle regeringen en uitvoeringen wetten
- Wie: onafhankelijke rechterlijke macht (rechtbanken en hoven)
1.3. Verkiezingen
- Kern democratisch bestel
- Per land een andere invulling
» Leeftijd?
» Opkomstplicht of stemrecht? --> belgie opkomstplicht
» Link met partijdotaties? --> reclame maken voor partij, hoe groter partij hoe
meer geld
- Wanneer? Afhankelijk van niveau
» Gemeentelijk en provinciaal (om de 6 jaar)
» Regionaal en Europees (om de 5 jaar)
» Federaal (om de 5 jaar)
- Vallen nooit samen omdat de vlaams parlement zich niet kan ontbinden en het federaal
parlement wel
5
,• Na verkiezingen
- Zetelverdeling federale verkiezingen :
Kamer van volksvertegenwoordigers
- Op zoek naar een meerderheid: helft van de zetels + 1
» Informatieronde: informatie ophalen (kunnen we samenwerken? Ja? Nee?)
» Formatieronde: je hebt een akkoord om samen te werken (nadenken bij alle
details)
» Coalitievorming: groep mensen die samenwerken vanuit meerderheid
vlaams parlement (wel gevormd) federaal parlement (niet gevormd)
Spiegelcoalitie: diegene van in het vlaams parlement zitten ook in het federaal
parlement
»
• Evolutie in België
- 1918: meervoudig stemmen w afgeschaft ( hoe meer belastingen je betaalt, hoe meer
stemmen) elke man krijgt 1 stem
- 1948: vrouwen mogen stemmen
• Belgisch kiesstelsel
- Evenredigheid: de meeste stemmen w verkozen (niet zoals in amerika)
- Kiesdrempel: vanaf 5 % van de stemmen kan je zetels krijgen
- Kieskringen: liggen ong gelijk met de provincies
» Federale kieskring: belgie
» Regionale kieskring: vlaanderen
• Voor de verkiezingen
- Politieke partijen
- Kandidaten
- Lijst met volgorde
• De dag van de verkiezingen
- Geldig stemmen: bolletjes kleuren of blanco
» Lijststem: de volgorde is goed en je stemt op een bepaalde partij
» Naamstem: de volgorde mag anders en je stemt op bepaalde personen binnen
een partij
» Zowel naamstem als lijststem aangeduid: alles naamstem w aangeduid
2. Mensen-en kinderrechten
Mensenrechten = rechten die voor elk mens van fundamenteel belang zijn om een waardig leven uit
te bouwen
- Discriminatie, oorlog … zorgen ervoor dat die mensenrechten in het bedwang komen
2.1. Mensenrechten
2.1.1. Van gewoonterecht naar codificatie van het recht
• In elke gemeenschap zijn er afspraken, wetten…
• De mondelinge traditie (=gewoonterecht) kende een eigen ontwikkeling voor ze schriftelijk werd
vastgelegd
6
, 2.1.2. De opkomst van de mensenrechten
• Door meer maatschappelijke problemen hadden de mensen nood aan een universele aanpak
- Zeker na WO II: universele verklaring van de rechten van de mens (VN)
> Basis van het Europees verdrag van de rechten van de mens --> rechtsgeldig (als
inwoner van EU kon je je rechten afdwingen)
2.1.3. Drie groepen mensenrechten
1. Burgerlijke en politieke rechten
- Recht op fysieke integriteit, recht op vrijheid en veiligheid, recht op eerlijk proces en het
hebben van rechten als verdachte
- Internationaal verdrag (alle landen streven naar maximaal mogelijke integratie van die
rechten in hun wetgeving)
2. Economische, sociale en culturele rechten
- Geleidelijke realisatie (niet verplicht om tegen een bep. datum dit recht te verzekeren, een
land kan dit recht integreren wanneer die er klaar voor is)
- Arbeidsrechten, recht op sociale zekerheid, op onderwijs, behoorlijke levensstandaard,
gezondheid, deelname cultureel leven
- Internationaal verdrag (alle landen streven naar maximaal mogelijke integratie van die
rechten in hun wetgeving)
3. Solidariteitsrechten
- Na dekolonisatiebeweging (jaren 40, 50, & 60)
- Recht op vrede, gezond milieu en zelfbestuur
2.2. Kinderrechten
2.2.1. Het kinderrechtenverdrag
• 1989 kinderrechtenverdrag -> VN
- VS tekende als enige niet
• Ondertekening van een verdrag:
- Morele verbintenis
- Nodige stappen zetten om het verdrag goed te keuren
- In tussenperiode ook geen maatregelen treffen die in strijd komen met het verdrag
• 3 groepen rechten (3 P’s):
1. PROTECTION – rechten die kinderen beschermen
- Bescherming tegen mishandeling en verwaarlozing of allerlei vormen van uitbuiting
- Bijzonder categorieën:
> Vluchtelingen
> Handicap
> Minderheden
> Kinderen in gewapende conflicten
- Legerdienst en kinderarbeid = ook verboden
7
, - 3 grote rechten:
> Kind kan zich niet altijd beschermen
> Kindsoldaten en kinderarbeid
> Fundamentele opdracht vd staat om te beschermen
2. PROVISION – rechten die kinderen voorziendingen geven
- Overlevingsrechten (recht van kinderen om te leven en basisbehoeften te krijgen)
> Voeding
> Onderdak
> Gezondheidszorg
- Ontwikkelingsrechten (wat kinderen nodig hebben om volledig te kunnen ontplooien)
> Sociale zekerheid
> Onderwijs
- Speciale maatregelen
> Handicap
> Zonder familie
3. PARTICIPATION – rechten die kinderen inspraak geven
- Zelf bepaalde handelingen stellen
- Recht op meningsuiting
> Verplicht om naar kinderen te luisteren in zaken die voor hen belangrijk zijn
> Vb. rechtszaak scheiding, leerlingenraad, Karrewiet…
• 3 centrale bepalingen
1. De definitie van het begrip kind
- Elke persoon jonger dan 18j = minderjarig
2. De non-discriminatie
- Voor alle kinderen zonder discriminatie van welke aard
- Status, mening, familieleden… van het kind --> geen aanleiding tot discriminatie
- Niet alleen zelf respecteren, er ook over waken
3. Het belang van het kind
- Belang van het kind moet rekening gehouden w bij elke beslissing ivm kinderen
- De staat moet bijstand verlenen indien dat niet lukt bij ouders of
opvoedingsverantwoordelijken
- Kinderen zelf betrekken bij bepalen van eigen belangen
2.2.2. Het kinderrechtenverdrag in Vlaanderen
• Vlaams Kinderrechtencommissariaat
- Toezicht via informatie en sensibilisering
- Staat open voor vragen, klachten of suggesties van jongeren
- Aanbevelingen aan het Vlaams Parlement
2.2.3. Burgerschapsopvoeding
= waarden (respect, solidariteit, vrijheid, non-discriminatie en verantwoordelijkheid) verspreiden en
kritisch leren nadenken over situaties waar deze waarden met elkaar in conflict zijn
8
,3. Instellingen
Wetgevende macht Uitvoerende macht Leider uitvoerende
macht
Gemeentelijk niveau Gemeenteraad Schepencollege Burgemeester
Provinciaal niveau Provincieraad Deputatie Gouverneur
Gemeenschappelijk/ Parlement Regering Minister-president
gewestelijk niveau
Federaal niveau Parlement Regering Premier
Europees niveau Raad van ministers & Europese Commissie Voorzitter
Europees parlement
3.1. GEMEENTELIJK NIVEAU
I. Bevoegdheden
- Zorg voor gemeenschappelijk belang: uitgebreide dienstverlening
> Vb.: cultuur, onderwijs (OVSG), vrije tijd, milieu, welzijn, verkeer, veiligheid,
brandweer…
- Medebewindstaken uitvoeren in opdracht van ander beleidsniveau
> Nationaal belang
> Vb.: verkiezingen organiseren, administratieve taken, bib…
Let op: geen wetten, wel reglementen en verordeningen
II. Gemeenteraad en college van burgemeester en schepenen: samenstelling
- Verkiezingen om de 6j
- De inwoners van de gemeente kiezen gemeenteraadsleden
- Vorming van meerderheid die een coalitie aangaat op basis van een beleidsplan
- De meerderheid kiest de burgemeester en de schepenen
III. Gemeenteraad en college van burgemeester en schepenen: taken
- Gemeenteraad
> Soort gemeenschappelijk parlement (wetgevend)
» Stemmen voor voorstellen
» Controleren van het college van burgemeester en schepenen
» Goedkeuren van en toezicht houden op gemeentebegroting
9
, - College van burgemeester en schepenen
> Uitvoerende macht
» Beslissingen voorbereiden
» Beslissingen uitvoeren
IV. Financiën
- Uitgaven:
> Personeel (groendienst, administratief centrum, leerkrachten…)
> Werking (huisvuilophaling, publiciteit, renovatie scholen…)
> Subsidies (cultuur, sport, evenementen…)
> Instellingen (brandweer, politie, OCMW…)
- Inkomsten
> Subsidies van de Vlaamse en federale overheid
> Betalingen inwoners
> Gemeentebelastingen
V. Aantal instellingen in de gemeente
- OCMW
> Financiële hulp
> Materiële hulp
> Hulp via instellingen
> Hulp door dienstverlening
- Lokale politie
> 1 gemeente of meergemeentezone?
> Verschil met federale politie
- Brandweer
> Federale overheid: regelgeving; gemeenten: financieren en uitvoeren
> Gegroepeerd
> 2/3e = vrijwilligers
3.2. PROVINCIAAL NIVEAU
I. Bevoegdheden
- Bovenlokale taakstelling
> Overstijging gemeentelijk belang)
- Ondersteunende taken
> Voor andere overheden
10
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller alinevdvelde. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $12.67. You're not tied to anything after your purchase.
