Psychologie van de individuele verschillen
0. INLEIDING
- dit is een afbeelding van de ‘gemiddelde persoon’
- volgens PID bestaat deze persoon niet
- iedereen is uniek!
Er bestaan grote verschillen tussen mensen
- Iedereen is anders
• Qua fysiek, voorkomen
• Maar ook psychologisch
• zelfs eeneiige tweelingen verschillen van elkaar
- Spreken over de gemiddelde persoon is spreken over iemand die niet bestaat
- in andere vakken binnen de opleiding gaat men vaak wel de gemiddelde mens bestuderen
Als we echt menselijk gedrag, gedachten en gevoelens willen begrijpen, hebben we nood aan een
psychologie van individuele verschillen
PID onderzoekt emoties
- emoties = belangrijk deel van onze persoonlijkheid, van ons leven,…
- gevoelens als blijheid, verdriet, kwaadheid,…
• Kleuren ons leven
• Bepalen onze voorkeuren en afkeuren
• Ons gedrag
• Ons welzijn
• ….
• je maakt in je hoofd een mentale simulatie over hoe je een situatie zal ondervinden
en op deze manier hebben je emoties effect op de keuzes die je maakt in het leven
- emoties = reacties op gebeurtenissen die voor ons van belang zijn
- Mensen verschillen sterk in de emoties die ze ervaren
• sommigen steeds uitgelaten en excited
• anderen meer bedrukt en somber
,Er zijn relatief stabiele verschillen TUSSEN mensen in hoe ze zich doorgaans voelen
= “inter-individuele verschillen”
- nagaan hoe de globale emoties tussen mensen verschillen
Mensen verschillen sterk in de emoties die ze ervaren van de ene situatie op de andere
- een moment uitgelatenen, ander moment intriest en ander moment kwaad
- Mensen vertonen emotionele schommelingen over de tijd
= “intra-individuele verschillen”
- hoe mensen verschillen binnen zichzelf
- je kan over verschillende momenten je anders voelen en andere emoties ervaren
~ schommelingen van emoties
Samengevat:
- Er zijn grote verschillen
• TUSSEN mensen in de emoties die ze ervaren
• BINNEN mensen van het ene moment op het andere
- Dergelijke verschillen bestaan niet enkel op vlak van emoties, maar ook op vlak van meer
algemeen: persoonlijkheid, gedrag en intelligentie
- Deze verschillen zijn het studieobject van de PID
• We willen ze beschrijven en verklaren
DOEL = u als toekomstig psycholoog gevoelig maken voor deze verschillen!
, DEEL 1: PSYCHOLOGIE VAN DE INDIVIDUELE VERSCHILLEN: WAT EN HOE?
1. DOELSTELLINGEN EN GESCHIEDENIS
Doelstellingen van dit hoofdstuk 1
1. inzicht verwerven in de
- basisbegrippen
- basistechnieken en
- theorieën van de PID
- en deze kunnen toepassen in opdrachten of oefeningen, op
psychologisch/maatschappelijke vraagstukken
2. kennismaken met voornaamste bevindingen en controversen uit de PID op het vlak van
persoonlijkheid en intelligentie
1.1. DOELSTELLINGEN
Het verklaren van intra en inter individuele verschillen op vlak van psychologisch functioneren
Verschillende takken uit psychologie: onderzoeken “algemene wetmatigheden”
- Functieleer: hoe werkt ons geheugen, perceptie, emoties en affect?
~ bv. oorzaak van onze emoties? wat zijn de algemene principes?
- signalen op een netvlies omzetten naar iets dat we kunnen zien in ons brein
- Sociale psychologie: hoe is ons gedrag functie van sociale factoren?
~ bv. sociale oorzaken en gevolgen van emoties?
- hoe reageren mensen in het algemeen op situaties?
- Biologische psychologie: hoe kunnen onze gedachten, gevoelens, en gedragingen verklaard
worden door onze biologie?
~ bv. neurale processen onderliggend aan emoties
- hoe wordt hersenactiviteit gelinkt met gedragingen van mensen in het algemeen?
- is er een vreescentrum?
Zoektocht naar algemene wetmatigheden is zeer belangrijk en waardevol
- maar het is niet gehele plaatje
- want er zijn grote verschillen tussen(inter) en binnen(intra) mensen inzake ons gedrag,
prestaties, cognities, gevoelens, etc.
~ bv. onze emoties
, - met deze verschillen moeten we rekening houden
= onderwerp van psychologie van individuele verschillen
PID ↔ algemene psychologie (functieleer, sociale psychologie)
PID = de psychologie van de verschillen tussen mensen
Doelen van PID
1. beschrijven:
- van verschillen: op welke vlakken verschillen mensen van elkaar/zichzelf? Welke zijn
de belangrijkste verschillen?
o wat zijn de belangrijkste verschillen? = een fundamentele vraag
o vb. woordenboek: er zijn heel veel manieren om mensen te
beschrijven, maar wat zijn dan de belangrijkste? haarkleur is bv.
belangrijker dan het hebben van een sterke kuitspier
o vb. agressie: je kan op veel verschillende manieren agressief zijn
(uitschelden, negeren, pijn doen)
- van verbanden tussen verschillen: met wat hangen zulke verschillen samen?
~ vb. zijn mensen die goed kunnen rekenen misschien ook socialer?
~ vb. de samenhang van zelfwaarde en agressie (in welke richting? pos/neg)
2. verklaren:
- van verschillen: wat ligt er aan de basis van deze verschillen? genetisch? opvoeding?
biologisch? cultuur? leergeschiedenis?: verschillende niveau’s
PID Is geen tak van psychologie die in isolatie bestaat maar heeft implicaties voor alle
toepassingsgebieden van de psychologie
- Organisaties, bedrijven
• selectie/recrutering/promotie: je hebt manieren nodig om een diagnose/assesement
te maken van je kandidaten, kunnen we mensen inschatten op vlak van hun
capaciteiten?
• wat maakt sommige mensen betere leiders?
• wat maakt sommige mensen gevoeliger voor burn-out? etc.
- School- en klinische psychologie
• wat verklaart verschillen tussen leerlingen in schools presteren ~ vb. motivatie,
Intelligentie
• (hoe) kunnen we minder presterende studenten helpen?
• wat onderscheidt goed van minder goed functionerende individuen?
• wat maakt mensen kwetsbaar of veerkrachtig? Cfr. illustratie COVID
0. INLEIDING
- dit is een afbeelding van de ‘gemiddelde persoon’
- volgens PID bestaat deze persoon niet
- iedereen is uniek!
Er bestaan grote verschillen tussen mensen
- Iedereen is anders
• Qua fysiek, voorkomen
• Maar ook psychologisch
• zelfs eeneiige tweelingen verschillen van elkaar
- Spreken over de gemiddelde persoon is spreken over iemand die niet bestaat
- in andere vakken binnen de opleiding gaat men vaak wel de gemiddelde mens bestuderen
Als we echt menselijk gedrag, gedachten en gevoelens willen begrijpen, hebben we nood aan een
psychologie van individuele verschillen
PID onderzoekt emoties
- emoties = belangrijk deel van onze persoonlijkheid, van ons leven,…
- gevoelens als blijheid, verdriet, kwaadheid,…
• Kleuren ons leven
• Bepalen onze voorkeuren en afkeuren
• Ons gedrag
• Ons welzijn
• ….
• je maakt in je hoofd een mentale simulatie over hoe je een situatie zal ondervinden
en op deze manier hebben je emoties effect op de keuzes die je maakt in het leven
- emoties = reacties op gebeurtenissen die voor ons van belang zijn
- Mensen verschillen sterk in de emoties die ze ervaren
• sommigen steeds uitgelaten en excited
• anderen meer bedrukt en somber
,Er zijn relatief stabiele verschillen TUSSEN mensen in hoe ze zich doorgaans voelen
= “inter-individuele verschillen”
- nagaan hoe de globale emoties tussen mensen verschillen
Mensen verschillen sterk in de emoties die ze ervaren van de ene situatie op de andere
- een moment uitgelatenen, ander moment intriest en ander moment kwaad
- Mensen vertonen emotionele schommelingen over de tijd
= “intra-individuele verschillen”
- hoe mensen verschillen binnen zichzelf
- je kan over verschillende momenten je anders voelen en andere emoties ervaren
~ schommelingen van emoties
Samengevat:
- Er zijn grote verschillen
• TUSSEN mensen in de emoties die ze ervaren
• BINNEN mensen van het ene moment op het andere
- Dergelijke verschillen bestaan niet enkel op vlak van emoties, maar ook op vlak van meer
algemeen: persoonlijkheid, gedrag en intelligentie
- Deze verschillen zijn het studieobject van de PID
• We willen ze beschrijven en verklaren
DOEL = u als toekomstig psycholoog gevoelig maken voor deze verschillen!
, DEEL 1: PSYCHOLOGIE VAN DE INDIVIDUELE VERSCHILLEN: WAT EN HOE?
1. DOELSTELLINGEN EN GESCHIEDENIS
Doelstellingen van dit hoofdstuk 1
1. inzicht verwerven in de
- basisbegrippen
- basistechnieken en
- theorieën van de PID
- en deze kunnen toepassen in opdrachten of oefeningen, op
psychologisch/maatschappelijke vraagstukken
2. kennismaken met voornaamste bevindingen en controversen uit de PID op het vlak van
persoonlijkheid en intelligentie
1.1. DOELSTELLINGEN
Het verklaren van intra en inter individuele verschillen op vlak van psychologisch functioneren
Verschillende takken uit psychologie: onderzoeken “algemene wetmatigheden”
- Functieleer: hoe werkt ons geheugen, perceptie, emoties en affect?
~ bv. oorzaak van onze emoties? wat zijn de algemene principes?
- signalen op een netvlies omzetten naar iets dat we kunnen zien in ons brein
- Sociale psychologie: hoe is ons gedrag functie van sociale factoren?
~ bv. sociale oorzaken en gevolgen van emoties?
- hoe reageren mensen in het algemeen op situaties?
- Biologische psychologie: hoe kunnen onze gedachten, gevoelens, en gedragingen verklaard
worden door onze biologie?
~ bv. neurale processen onderliggend aan emoties
- hoe wordt hersenactiviteit gelinkt met gedragingen van mensen in het algemeen?
- is er een vreescentrum?
Zoektocht naar algemene wetmatigheden is zeer belangrijk en waardevol
- maar het is niet gehele plaatje
- want er zijn grote verschillen tussen(inter) en binnen(intra) mensen inzake ons gedrag,
prestaties, cognities, gevoelens, etc.
~ bv. onze emoties
, - met deze verschillen moeten we rekening houden
= onderwerp van psychologie van individuele verschillen
PID ↔ algemene psychologie (functieleer, sociale psychologie)
PID = de psychologie van de verschillen tussen mensen
Doelen van PID
1. beschrijven:
- van verschillen: op welke vlakken verschillen mensen van elkaar/zichzelf? Welke zijn
de belangrijkste verschillen?
o wat zijn de belangrijkste verschillen? = een fundamentele vraag
o vb. woordenboek: er zijn heel veel manieren om mensen te
beschrijven, maar wat zijn dan de belangrijkste? haarkleur is bv.
belangrijker dan het hebben van een sterke kuitspier
o vb. agressie: je kan op veel verschillende manieren agressief zijn
(uitschelden, negeren, pijn doen)
- van verbanden tussen verschillen: met wat hangen zulke verschillen samen?
~ vb. zijn mensen die goed kunnen rekenen misschien ook socialer?
~ vb. de samenhang van zelfwaarde en agressie (in welke richting? pos/neg)
2. verklaren:
- van verschillen: wat ligt er aan de basis van deze verschillen? genetisch? opvoeding?
biologisch? cultuur? leergeschiedenis?: verschillende niveau’s
PID Is geen tak van psychologie die in isolatie bestaat maar heeft implicaties voor alle
toepassingsgebieden van de psychologie
- Organisaties, bedrijven
• selectie/recrutering/promotie: je hebt manieren nodig om een diagnose/assesement
te maken van je kandidaten, kunnen we mensen inschatten op vlak van hun
capaciteiten?
• wat maakt sommige mensen betere leiders?
• wat maakt sommige mensen gevoeliger voor burn-out? etc.
- School- en klinische psychologie
• wat verklaart verschillen tussen leerlingen in schools presteren ~ vb. motivatie,
Intelligentie
• (hoe) kunnen we minder presterende studenten helpen?
• wat onderscheidt goed van minder goed functionerende individuen?
• wat maakt mensen kwetsbaar of veerkrachtig? Cfr. illustratie COVID
