Samenvatting van het boek 'Gezondheids psychologie'. De auteurs van het boek zijn Val Morrison en Paul Bennett. Het boek is de 4e editie. De samenvatting bevat de hoofdstukken 1 t/m 7.
- Een goede gezondheid is voor de meeste Nederlanders het belangrijkste in
hun leven. Gezondheid wil dan zeggen: kunnen doen wat je wil zonder
geestelijke of lichamelijke beperking.
Sociale determinant: Een factor die gezondheid in positieve of in negatieve zin
beïnvloedt. Een sociale determinant verwijst naar de mate en de kwaliteit van sociale
steun in het gezin, de buurt en de (sub)cultuur.
1.1 Wat is gezondheid? Veranderde perspectieven
- Gezondheid heeft lichamelijke en geestelijke aspecten.
1.1.1 Relatie tussen lichaam en geest
- Hippocrates, een Griekse arts uit de Oudheid (circa 460-377 voor Christus),
schreef ziekte toe aan een verstoord evenwicht tussen vier circulerende
lichaamsvloeistoffen, de zogenoemde humores: gele gal, slijm, bloed en
zwarte gal.
Etiologie: De oorzaak van een ziekte.
Theorie: Een algemene aanname of aannamen over een aspect van de wereld
waarin we leven of over de mensen in die wereld die al dan niet door bewijs wordt
ondersteund.
Dualisme: Het idee dat lichaam en geest afzonderlijke eenheden zijn (vergelijk met
Descartes).
Mechanistische benadering: Een benadering die het gedrag reduceert tot het
niveau van het orgaan of de lichamelijke functie. Geassocieerd met het biomedisch
ziektemodel.
1.1.2 Biomedisch ziektemodel
Biomedisch ziektemodel: De opvatting dat ziekten en symptomen een
achterliggende fysiologische verklaring hebben en dat daarmee ook genezing
mechanistisch en rechtlijnig werkt.
- Het biomedische model wordt reductionistisch genoemd: het reduceert de
geest, het lichaam en het menselijk gedrag tot lichaamscellen of tot neurale of
biochemische activiteit en verklaart problemen ook alleen op dit niveau.
- Het reductionisme negeert daarmee dat verschillende mensen op
verschillende wijzen kunnen reageren op eenzelfde ziekte, omdat ze
verschillen in persoonlijkheid, cognitie, sociaal ondersteuningsnetwerk of
culturele aannamen.
1.1.3 Vraagtekens bij dualisme: psychosociale modellen voor gezondheid en ziekte
- Veel ziekten hebben organische oorzaken, maar veroorzaken unieke
individuele reacties.
- De rol van de ‘geest’ bij de manifestatie van en de reactie op ziekte is cruciaal
voor het bevorderen van ons inzicht in de complexe aard van gezondheid en
ziekte.
- Sigmund Freud heeft het probleem van het lichaam en geest opnieuw
gedefinieerd als een probleem van ‘bewustzijn’. Hij postuleerde het bestaan
van een ‘onbewuste geest’ die zichtbaar werd bij een aandoening die hij
‘conversiehysterie’ noemde.
2
, - Freuds werk en onderzoek leidden uiteindelijk tot het ontwikkelen van het
gebied van de psychosomatische geneeskunde.
1.1.4 Biopsychosociaal ziektemodel
Biopsychosociaal ziektemodel: Het standpunt dat ziekten en symptomen door een
combinatie van lichamelijke, sociale, culturele en psychologische factoren kunnen
worden verklaard.
- Sociale en culturele factoren bepalen mede of iemand ziek te noemen is of
zich ziek voelt.
- Invaliditeit is niet langer een individuele zaak, maar ook een reactie op
lichamelijke, sociale en culturele omgeving waarbinnen de betrokkene tracht
te functioneren en van de eigen persoonlijke eigenschappen, en aan gedrag
en ziekte gerelateerde opvattingen en gevoelens.
1.1.5 Gedrag, dood en ziekte
- Vrouwen leven langer dan mannen: wereldwijd bedraagt het verschil tussen
de drie en vier jaar.
- De zes dimensies van gezondheid in het concept Positieve Gezondheid van
Macteld Huber:
Lichaamsfuncties
Mentaal welbevinden
Zingeving
Kwaliteit van het leven
Meedoen
Dagelijks functioneren
Mortaliteit: (Overlijden): meestal uitgedrukt in de vorm van sterftecijfers, ofwel het
aantal sterfgevallen in een gegeven populatie en/of in een gegeven jaar
toegeschreven aan een bepaalde aandoening (bijvoorbeeld het aantal sterfgevallen
als gevolg van kanker onder vrouwen in 2000).
- De stijging van het aantal sterfgevallen aan kanker in de laatste honderd jaar
komt mede doordat mensen langer leven met ziekten waaraan ze voorheen
zouden zijn overleden.
- Gezonde levensverachting en subjectief welzijn worden als het belangrijkste
beschouwd volgens de WHO.
1.2 Individuele, culturele en leeftijdgerelateerde perspectieven op gezondheid
1.2.1 Lekentheorieën over gezondheid
Sociale representatie van gezondheid: Datgene wat bepaalde groepen mensen
onder gezondheid verstaan.
Gezondheidsgedrag: Gedrag, ongeacht de gezondheidstoestand waarin men zich
bevindt, dat is bedoeld om de gezondheid te beschermen, te bevorderen of in stand
te houden, bijvoorbeeld het eten van gezonde voeding.
- Gezondheid wordt in het algemeen beschouwd als een toestand van
evenwicht tussen lichamelijk, psychologisch, emotioneel en sociaal
welbevinden.
- In het onderzoek van Blaxter konden verschillende opvattingen van
gezondheid worden geïdentificeerd:
Gezondheid als niet ziek: geen symptomen, geen bezoek aan artsen,
daarom ben ik gezond.
3
, Gezondheid als bezit: uit een sterke familie komen, snel herstellen na
operaties.
Gezondheid als gedrag: ‘Zij zijn gezond omdat ze goed voor zichzelf
zorgen, sporten enzovoort’ (meestal van toepassing op anderen).
Gezondheid als lichamelijke fitheid en vitaliteit: vooral genoemd door
jongere respondenten. Daarnaast is het mannelijk gezondheidsbegrip
vaker gekoppeld aan ‘zich fit voelen’ en dat van vrouwen aan ‘zich
energiek voelen’. Vrouwen zien gezondheid ook meer in sociaal
perspectief, in de vorm van levendig zijn en goede relaties met anderen
hebben.
Gezondheid als psychosociaal welzijn: gezondheid in mentaal opzicht;
bijvoorbeeld zich mentaal in harmonie voelen, zich trots voelen of van
het gezelschap van anderen genieten.
Gezondheid als functie: het vermogen om taken te verrichten, om te
doen wat je wilt wanneer je dat wilt, zonder belemmeringen van een
slechte gezondheid of lichamelijke beperkingen.
1.2.2 Definitie van gezondheid van de Wereldgezondheidsorganisatie
- Er zijn andere opvattingen over gezondheid: Bircher (2005) beschrijft
bijvoorbeeld een contextbewuste kijk op gezondheid en definieert het als ‘een
dynamische toestand van welzijn die wordt gekarakteriseerd door een
lichamelijk en geestelijk potentieel dat voldoet aan de eisen van het leven die
passen bij de leeftijd, de cultuur en de persoonlijke verantwoordelijkheid’. Het
standpunt van Bircher plaatst het individu centraal in de beleving van
gezondheid en ziekte, terwijl dit bij de definitie van de
Wereldgezondheidsorganisatie niet het geval is. Individuele opvattingen
spelen een belangrijke rol in de beleving van gezondheid en (chronische)
ziekte.
1.2.3 Crossculturele perspectieven op gezondheid
- Wat wordt beschouwd als een ‘normale’ gezondheid verschilt per cultuur. Het
is bovendien afhankelijk van het economische en politieke klimaat van het
tijdperk waarin de betrokkene leeft.
Holistische benadering: Bij een holistische benadering kijkt men niet alleen naar
het zuiver lichamelijke of waarneembare, maar naar het hele wezen.
Collectivistische benadering: Een culturele filosofie die de nadruk legt op het
individu als deel van een groter geheel en op handelingen die meer door collectieve
dan door individuele behoeften en wensen worden gemotiveerd.
Individualistische benadering: Een culturele filosofie die de verantwoordelijkheid in
handen legt van het individu; het zijn de individuele behoeften en wensen (en niet die
van de groep) die het gedrag motiveren.
- In culturen waarin wordt verkondigd dat individuen onderling afhankelijk zijn, is
de kans groter dat gezondheid wordt beschouwd in relatie tot het sociaal
functioneren en niet eenvoudigweg tot het persoonlijk functioneren.
Ziekteattributie: Toekenning van de oorzaak van een ziekte. Bij zogeheten externe
ziekteattributies legt men de oorzaak van de ziekte buiten de persoon, door die toe te
schrijven aan het lot, verkeerde informatie of aan een losliggende traploper. Bij
interne ziekteattributies zoekt men de oorzaak bij zichzelf. In analogie met de
genoemde externe ziekteattributies: ‘Ik heb onvoldoende weerstand opgebouwd’, ‘Ik
heb me iets op de mouw laten spelden’, ‘Ik heb de traploper niet goed vastgemaakt’.
4
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller anandiblesdijke. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $5.36. You're not tied to anything after your purchase.
