Samenvatting KVS C1

C1 – Gastroenterologie A
Acute buikpijn
Mogelijke oorzaken van acute buikpijn zijn:
 Ontstekingen
 Infectie
 Perforatie
 Obstructie
 Vasculair
 Bloeding

We kunnen hierbij denken aan stoornissen in de:
 Tractus digestivus
 Tractus urogenitalis
 Tractus circulatorius

Hieronder zullen verschillende oorzaken van buikpijn besproken worden, inclusief de anamnese en
het lichamelijk onderzoek.

‘Niet-specifieke’ acute buikpijn
Denk hierbij aan het prikkelbare darm syndroom, obstipatie, spierpijn, virusziekten en
maagfunctiestoornissen.

Anamnese
 Buikpijn is diffuus en slecht te lokaliseren
 Vaak krampend
 Vaak eerder opgetreden
 ‘Self-limiting’, wat betekent dat de klachten zonder interventie verdwijnen
 Vaak vrouwelijke patiënten

Lichamelijk onderzoek
 Diffuse drukpijn
 Geen tekenen van peritonitis

Ontsteking/infectie
Dit is vaak een langzaam of snel progressieve buikpijn. Het begint vaak als viscerale pijn (ontstaat
vanuit organen), patiënten kunnen niet aangeven waar het zit. Bij verergering ontstaat pariëtale pijn,
dan kunnen we zelf lokaliseren waar het zit.
Een klassiek voorbeeld is de appendicitis acuta. Een ander voorbeeld is een laparotomie of
laparoscopie.

Anamnese
 Buikpijn is diffuus en slecht te lokaliseren
 Pijn zit rond de navel
 Na een tijdje is de pijn beter te lokaliseren en is er verheviging van de pijn
 Vervoerspijn/hoestpijn/pijn bij lachen

Lichamelijk onderzoek
 Diffuse drukpijn

,  Druk- en loslaatpijn
 ‘Defense musculaire’: als soort reflex op prikkeling peritoneum spannen de buikspieren aan.
Dit kan niet onderdrukt worden, ook niet als je warme handen hebt of voorzichtig voelt etc.
Verdwijnt het wel, dan is er sprake van actief spierverzet en niet van defense musculaire.
 ‘Opstootpijn’/‘slingerpijn’

Specifiek voor peritonitis zijn hierbij:
 Vervoerspijn/hoestpijn/pijn bij lachen
 Loslaatpijn
 Defense musculaire
 Opstootpijn/slingerpijn

Er worden twee soorten peritonitis onderscheiden:
 Primaire peritonitis: er zitten streptokokken in het peritoneum. Dit is heel zeldzaam. Het
komt vooral voor bij mensen die hun milt missen
 Secundaire peritonitis: verreweg de meest voorkomende vorm van peritonitis. De
besmetting komt vanuit een ziek orgaan. mensen die hun milt missen

Afweermechanismen in de buikholte:
 Peritoneale vloeistofstroom met leukocyten
 Omentum: gaat om het ontstoken deel zitten
 Infiltraatvorming met leukocyten
 Abcedering

Vocht loopt van boven naar beneden, alleen aan de laterale kant (want daar is alleen ruimte). Als de
afweer faalt, zal je hier ook de abcessen verwachten.

Mogelijke abcessen zijn:
 Cavum Douglasi
 Paracolische goot (weerszijden van de dikke darm)
 Subhepatisch
 Subphrenisch/subfrenisch (onder middenrif)

Het klinisch beeld is:
Sympto Anamnese Lichamelijk onderzoek
om
Dolor Viscerale/parietale Druk- en loslaatpijn
pijn Oppervlakkige snelle ademhaling
Calor De buik zelf voelt Koorts meten
niet warm aan,
maar wel koorts
Rubor Toegenomen Voor roodheid zou je in de buik
perfusie van de moeten kijken, de buitenkant is niet
buik rood.
Of je ziet op een CT-scan dat het
peritoneum verdikt is en versterkt
aankleurt met je contrast
Tumor Infiltraatvorming Opgezette buik, zul je niet vaak zien
Functio Paralytische ileus Met de stethoscoop zul je de darmen
laesia niet meer horen

,Uitgebreide ontsteking leidt tot shock. Leidt tot koude rillingen, collaps neiging. Als je darmen
stilliggen heb je geen zin meer om te eten, dus anorexie en algemene malaise. Facies abdominalis:
ingevallen spits gezicht door vocht onttrokken.
Perforatie
De patiënt heeft acuut heftige pijn in de buik. Hierbij hangt de heftigheid af van wat in de buikholte
‘lekt’. Prikkelend materiaal zoals zuur of gal zal eerder klachten geven dan bacteriën.
Het is direct goed lokaliseerbaar. In de boeken staat dat er ook een verplaatsing van pijn kan zijn,
maar in de praktijk is dit zo aspecifiek dat je er niks mee kan.

Het kan hierbij gaan om:
 Maag/pancreas
 Bacteriën
 Bloed
 (Steriel) gal. Gal is in principe steriel, maar er zitten veel galzuren en zouten in
 Dunne darminhoud/faeces

Anamnese
 Gevoel dat er iets ‘knapte’ (bij geperforeerd ulcus duodeni)
 Pijn op plaats waar perforatie optreedt (bij retroperitoneaal: rug)
 Na een tijd doet de gehele buik pijn
 Vervoerspijn/hoestpijn/pijn bij lachen

Lichamelijk onderzoek
 Druk- en loslaatpijn
 Plankharde buik

Obsructie
Als iets afgesloten is gaat het lichaam proberen het toch nog door te drukken, waardoor we
krampachtige samentrekkingen van het orgaan krijgen. Dit leidt tot pijnaanvallen: kolieken. Dat
kennen we van de nier-, gal- en darmen). Tussendoor doet het geen pijn.
Daarna gaat het lichaam proberen het omhoog te krijgen, dus gaan ze braken. Hoe hoger het zit hoe
sneller je gaat braken en hoe langer het duurt voor de ontlasting stopt. Hoe lager het zit, hoe langer
het duurt voordat je gaat braken en hoe sneller je ontlasting stopt.
Als de druk zo hoog wordt dat het veneuze systeem niet meer werkt, kan er necrose ontstaan.
De patiënt heeft dan eerst last van koeliekpijn, dan necrotische pijn (ernstigste soort pijn) en als
laatst zal hij pijn krijgen van een peritonitis.

Anamnese:
 Vroeg of laat houdt de ontlasting op
 Vroeg of laat is hij gaan braken
 Pijn komt in aanvallen
 Plotseling opgetreden goed gelokaliseerde heftige pijn (flank bij niersteen) met
bewegingsdrang (weet niet waar het zoeken moet)
 Straalt uit in verloop buisvormige structuur (naar de lies bij uretersteen)
 ‘referred’ pijn (tussen de schouderbladen bij cholecystolithiasis)

Lichamelijk onderzoek
 In principe vind je niks, tot er weer een pijnaanval. Op dat moment hoor je ook hele
levendige en hoogklinkende peristaltiek. Waarom hoogklinkend? Als er hoge spanning op
komt te staan, klinkt het geluid hoger (dit is ook zo bij een gitaar).
 Soms lichte drukpijn

, Vasculair (ischemie)
Heftige pijn in de buik. Het komt van een orgaan, dus je kan het niet specifiek aanwijzen: diffuse pijn.
Patiënt krijgt soms toxische verschijnselen.

Anamnese
 Soms niet mogelijk door somnolentie (slaperigheid) of verwardheid
 Vaak een oude patiënt
 Je moet kijken naar symptomen in de voorgeschiedenis die kunnen wijzen op ischemie.
Bijvoorbeeld gegeneraliseerde atherosclerose/hartritmestoornissen of voorgeschiedenis van
operaties

Lichamelijk onderzoek
 Geen druk- en loslaatpijn
 In het begin discrepantie tussen ernst klachten en lichamelijk onderzoek. Je kan vaak nog
normale darmgeluiden horen omdat een deel van de darm nog wel werkt. Ook meldt de
patiënt zich vaak snel, waardoor er nog geen sprake is van peritonitis.
DD is dus of ischemie of pancreatitis.
 Bij aanvullend onderzoek: angiogram zie je dat een groot vat abrupt eindigt, lucht zit in de
darmwand: pneumatosis intestinalis

Bloeding
Pijn in buik of rug. De ernst/beloop/plaats is afhankelijk van de lokalisati van de bloeding.
Eerst gelokaliseerd, daarna diffuus. Vaak is er ook sprake van shock.
Een klassiek voorbeeld is een gebarsten aneurysma aortae abdominalis. Ander voorbeelden zijn
miltruptuur en buikwandbloeding onder antistolling.

Anamnese
 Rugpijn (bij retroperitoneale bloeding)
 Soms niet mogelijk door verwardheid bij shock
 Meestal oudere patiënt en man (bij aneurysma)
 Bloed prikkelt peritoneum enigszins

Lichamelijk onderzoek
 Drukpijn
 Pulserende zwelling buik
 Hypovolemische shock

Er wordt vaak een echo gebruikt, omdat het snel gaat en makkelijk te zien is.
Een CT met contrastvloeistof is beter, maar kost veel tijd. En de vraag is maar of je die tijd hebt.

Praktijk
Wat je wil weten van iemand met een acute buik:
 Pariëtale/viscerale pijn?
 Hoe acuut? Koliek? Verplaatsing?
 Vervoerspijn?
 Preexistente problemen?

Beantwoord vraag:
 Acute buik?