Samenvatting H1-H4 Basisboek Duurzame ontwikkeling (2015 3e druk) Dr. Niko Roorda. ISBN 978-90-01-86222-0. Overzichtelijke samenvatting met afbeeldingen ter verduidelijking.
Hoofdstuk 1 - Kennismaking met duurzame ontwikkeling
Duurzame ontwikkeling heeft te maken met de verdeling van welvaart tussen de verschillende
delen van de wereld van nu. Maar ook met de verdeling daarvan tussen de mensheid van nu
en die van de toekomst.
1.1 Mens en natuur
Oorzaken rivieroverstromingen:
▪ De rivieren zijn gekanaliseerd, dat wil zeggen dat kronkels en lussen die oorspronkelijk in
de rivier zaten, zijn rechtgetrokken. Dat is gunstig voor de scheepsvaart en de aanleg van
dijken maar het heeft tot gevolg dat het water sneller door de rivieren stroomt en ook dat
rivieren minder volume bezitten;
▪ Op grote schaal zijn bossen langs de rivieren gekapt en zijn er steden aangelegd. Nu
kunnen bossen het water een tijdlang vasthouden in de bodem waardoor het regenwater
niet allemaal tegelijk de rivieren instroomt. Maar steden verminderen juist het vermogen
van de grond om water op te nemen. Door de verdwijning van bossen en de aanwezigheid
van steden zwol het water snel aan tot een grote massa die zich ineens door de
riviergeulen perste.
We kunnen dus de natuur gebruiken, en zelfs aan onze eigen wensen aanpassen. Allemaal
aanpassingen ten behoeve van de winst, de veiligheid of het welzijn van de mensen.
Rebound effect (terugkaatseffect): dat treedt op als het succes van een bepaalde actie
onbedoeld neveneffecten oproept die de gunstige gevolgen van die actie verminderen of zelfs
in het tegendeel doen omslaan.
Ruimte voor de rivier: de oplossing moest niet gezocht worden in pogingen om met steeds
meer eigen kracht de natuur te beheersen, maar juist door ons aan te passen aan de krachten
van de natuur.
Ecologische hoofdstructuur: een samenhangend netwerk van bestaande en nog te
ontwikkelen natuurgebieden in Nederland, gericht op herstel van de biodiversiteit en van de
veerkracht van de natuur.
Dankzij ‘Ruimte voor de rivier’ worden natte natuurgebieden met elkaar verbonden ten
behoeve van de rivierfauna.
Omslag in denken
Beheersing: bijvoorbeeld de pogingen om de natuurkrachten volledig te beheersen. Dit oude
beleid was niet meer vol te houden en het was onduurzaam.
Adaptie: aanpassingen aan de krachten van de natuur. Een geschikte term voor het nieuwe,
duurzame waterbeheer.
Paradigma: een term die in één woord een hele manier van denken weergeeft, zoals
beheersing of adaptie.
Paradigmaverschuivingen: de omslag in het denken van beheersing naar adaptatie is een
paradigmaverschuiving.
▪ Kenmerkend voor veel vormen van duurzame ontwikkelingen.
,1.2 Rijk en arm
Genetische modificatie: met genetische modificatie (GM) worden de eigenschappen van
planten, bacteriën of gisten veranderd. Genen met positieve eigenschappen van bijvoorbeeld
bacteriën of planten worden toegevoegd aan een andere organisme.
▪ De ontwikkeling van nieuwe gewassen kost erg veel geld, in opzicht van winstverwachting.
▪ Dat zou tot gevolg kunnen hebben dat zaden van zulke gewassen duurder zijn dan gewone
zaden.
▪ De boeren in de derde wereld hebben weinig geld, en het is dus maar de vraag of ze in
staat zullen zijn om zulke zaden te kopen.
1.3 Problemen en successen
Oorzaken:
▪ Een teveel van bepaalde dingen
Een rijkdom aan voedsel leidt bijvoorbeeld tot een teveel aan calorieën, dus tot typische
welvaartskwalen zoals vetzucht en hart- en vaatziekten.
▪ Andere problemen komen juist voort uit een tekort, met name in arme regio’s
Een tekort aan geld leidt tot een tekort aan voedsel, onderwijs, medische zorg, veiligheid en
vrijheid.
Op de ene plaats te veel, op de andere plaats te weinig: in veel gevallen gaat het dus om een
slechte verdeling. Veel problemen hebben te maken met de verschillen tussen arme en rijke
landen.
De diverse grote problemen beïnvloeden elkaar, en het lijkt alsof ze in een onontwarbare
kluwen met elkaar verbonden zijn. Wil je één probleem oplossen, dan moet je ze allemaal
aanpakken.
Duurzame ontwikkeling: voornaamste problemen over een belangrijk stuk op te lossen
waardoor de wereld voor veel mensen een stuk gezonder, veiliger en aantrekkelijker zal zijn
dan nu.
Duurzaam: geschikt om lang te blijven bestaan.
Duurzame samenleving: een samenleving die lang kan blijven bestaan.
1.4 Twee dimensies: hier en daar, nu en later
▪ Een behoorlijk leven voor een steeds groter deel van de mensen;
De verspreiding van welvaart over meer mensen. Het gaat over plaats, het ander over tijd: de
twee verschillende dimensies van duurzame ontwikkeling.
▪ Deze behoorlijke samenleving blijft nog lang in stand.
1.5 Definitie van duurzame ontwikkeling
De Brundtland commissie omschreef duurzame ontwikkeling als een ontwikkeling die:
‘… voorziet in de behoeften van de huidige generatie, zonder het vermogen van toekomstige
generaties aan te tasten om in hun eigen behoeften te voorzien.’
Multifunctioneel ruimtegebruik: gebieden worden tegelijk voor meerdere doelen gebruikt.
Bijvoorbeeld: een parkeergarage, fabriek onder de grond en daar bovenop woningen.
▪ Gevolg: het creëert ook zijn eigen nieuwe probleem.
,1.6 De triple P
Drie voornaamste aandachtsgebieden van duurzame ontwikkeling:
▪ Planet
▪ Profit
▪ People
Tijdens een grote VN-conferentie over duurzame ontwikkeling in Johannesburg in 2002 is
voorgesteld om de term ‘profit’ te vervangen door een ruimere begrip ‘prosperity’, dat niet
alleen gaat over de winstgevendheid van bedrijven, maar ook over de economische en
financiële belangen van individuele mensen en van landen.
Triple P of triple bottom line: People, Planet, Profit
1.7 Top-down en bottom-up
Recycling : het terugwinnen van materialen uit afgedankte producten om die te gebruiken als
grondstof voor nieuwe producten.
Hergebruik: het terugwinnen van complete onderdelen uit afgedankte producten om die (na
reiniging, controle en eventuele reparatie) opnieuw te gebruiken.
Top-down: de besluiten vinden op hoog niveau plaats en hebben gevolgen voor veel mensen.
▪ Duurzame ontwikkeling wordt in de regel top-down aangepakt, steeds als het gaat over
reusachtige onderwerpen, tot wereldniveau aan toe: de toekomst van de mensheid, de
natuur en de planeet.
Bottom-up: verhandelen van mens tot mens. Er zijn geen miljardenbedrijven of regeringen
nodig.
▪ Als het gaat over afzonderlijke mensen of over kleine groepen, in een lokale omgeving, is
een bottom-up-aanpak vaak zeker zo effectief.
, Hoofdstuk 2 - Weeffouten: mens en natuur
Weeffout => Fundamentele fout in de manier waarop de mensheid zijn wereld heeft ingericht.
2.1 Eenrichtingsverkeer: geen kringlopen
Het Nederlandse veevoer komt voor een flink deel uit het buitenland, en dat vormt een moeilijk
probleem. In het huidige systeem is sprake van eenrichtingsverkeer, de kringloop is niet
gesloten.
Het eenrichtingsverkeer in de landbouw doorbreken is niet haalbaar:
▪ Er zijn veel belanghebbende partijen;
▪ De overstap op alleen maar voer van Nederlandse bodem zou de kosten flink verhogen;
▪ Nederland heeft te weinig oppervlakte om al het benodigde veevoer te verbouwen.
De invoer van veevoer is diep verankerd in een veel groter systeem, dat bestaat uit de
voedselvoorziening in Nederland en in andere landen, plus de landbouw in grote delen van
de wereld. Er zit een fout in het weefsel waaruit het systeem is opgebouwd. De oplossing
vraagt om een drastische verandering (transitie).
Resource: natuurlijke hulpbron
Als er eenrichtingsverkeer is van een resource naar een lozingsplaats, is het logisch dat er na
korte of lange tijd op de ene plaats een tekort zal ontstaan en op de andere plaats een teveel.
De weeffout is in principe gemakkelijk te verbeteren door de kringloop te sluiten: je brengt de
resource na gebruik terug naar de bron.
Resource Gebruik
Terugvoer
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller patriciap99. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $5.64. You're not tied to anything after your purchase.
