Samenvatting: Medische kennis periode 4 jaar 1| HBO-V
57 views 3 purchases
Course
Medische Kennis
Institution
Hanzehogeschool Groningen (Hanze)
Dit is een volledige samenvatting van de toetsstof van periode 4 van Medische kennis/Medische kennisgebieden aan het HBO-V. De samenvatting heeft ook de leerstof van de hoorcolleges en powerpoints erin verwerkt. Dit kan gebruikt worden voor het tentamen van periode 4. Gemaakt aan de hand van de vol...
1,1 historisch perspectief
1.1.1 Op weg naar een biologische psychiatrie
De geboorte van de psychiatrie als medisch specialisme heeft plaats gevonden in de tweede helft van
de achtiende eeuw, dus in de tijd van de verlichting
Vanaf eind veertiende eeuw werden psychiatrische patienten in dolhuizen of zinneloosheidhuizen
gezet, er was van een intentie tot behandeling hier geen sprake.
In de tweede helft van de achttiende eeuw kwam er internationaal een brede beweging op gang die
de krankzinnig primair als lijder aan een ziekte en als patiënt zag en ook als zodanig wilde
behandelen. Later zou de behandeling een meer biomedisch accent krijgen onder invloed van
vigerende medische inzichten.
In de negentiende en het begin van de twintigste eeuw was de psychiatrie vooral
inrichtingspsychiatrie. De intrichtingen werden langzaam psychiatrische ziekenhuizen. De methode
die men gebruikte om geestelijke ziekten te onderzoeken was die van het pathologisch-anatomisch
onderzoek van de hersenen na de dood. Er kwam nog een ontwikkeling bij die het mogelijk maakte
om meer te weten te komen over de oorzaken van gevonden afwijkingen. Men ontdekte dat er voor
sommige ziekten heel specifieke oorzaken bestonden die dus ook om heel specifieke therapie
vroegen. Bij een monocausaal model vindt men de enige en echte oorzaak voor een aandoening met
de daarbij horende pathologische anatomische aan te tonen afwijkingen in het lichaam en kan dan
op zoek gaan naar de daarbij passende therapie.
1.1.2 Opkomst van de psychologische benadering
In het begin van de twintigste eeuw kwam men tot de conclusie dat de biomedische benadering
weliswaar voor sommige psychische ziekten veel had opgeleverd, maar bij het merendeel
tekortschoot.
Kraepelin
Kraepelin is beroemd geworden omdat hij de nadruk legde op het belang van een nauwkeurige
beschrijving van het klinische beeld en vooral ook het beloop op de langere termijn van de
psychische ziekten. Hij begon als eerste patienten systematisch op te nemen. Hierbij legde hij
indelingsprincipes af, zo benadrukte hij het belang van het verschil tussen aandoeningen die door
aantoonbare hersenafwijkingen werden veroorzaakt en die waarbij dat niet het geval was.
Er was wel een relatie tussen hersenafwijkingen en gedrag maar die zat niet zo simpel in elkaar als
die tussen de gewone neurologische ziekten en de daarbij gevonden hersenafwijkingen.
Freud
Freud ontwikkelde een nieuwe behandelmethode en een daarbij passende theorie, die bekend is
geworden als de psychoanalyse. De centrale hypothese van deze theorie was dat de klachten en
symptomen van de patiënten berusten op onbewuste gemaakte innerlijke conflicten. Door met de
patiënt in gesprek te gaan werd dit innerlijk conflict verbeterd. Deze theorie bood een mogelijke
verklaring voor het ontstaan van psychische stoornissen en een daarbij passende therapie.
Psychotherapeutische benadering
De psychotherapeutische benadering was veel humaner dan de therapieen waarmee in de eerste
helft van de twintigste eeuw in de psychiatrische inrichtingen werd geexperimenteerd.
Veel van de experimenten die werden verricht hadden wel een groot effect maar ze waren ook erg
riskant en hadden veel neveneffecten die soms blijvende schade veroorzaakte. Het was vroeger ook
al duidelijk dat de erfelijke factor een niet te verwaarlozen rol speelde bij het ontstaan van
psychische stoornissen.
,1.1.3 Opkomst van de sociale psychiatrie
Meyer
Meyer begon in de loop van zijn leven zich steeds meer bezig te houden met de nazorg van uit
inrichten ontslagen patiënt en stimuleerde hun resocialisatie, dat wil zeggen hun herintrede in de
maatschappij. Daarnaast hield hij zich bezig met onderzoek naar ziekmakende factoren in de
moderne maatschappij en het in een vroeg stadium behandelen daarvan om opname te voorkomen,
dus met preventie.
1.1.4 Na de Tweede wereldoorlog: drie invalshoeken
De ontwikkelingen na de tweede wereldoorlog voltrekken zich vanuit de drie invalshoeken.
Biologische invalshoek
De biologische psychiatrie krijgt een enorme impuls door de ontdekking van psychofarmaca. Me
krijgt niet alleen middelen in handen die de onrust en onhanteerbaarheid van het gedrag doeltreffen
kunnen beinvloeden, maar ook stoffen waarvan men de werking op de hersenen kan bestuderen.
Aangezien ook de psychologie in toenemende mate de beschikking krijgt over methoden om de
basale psychische functies in kaart te brengen die ten grondslag liggen aan het complexe gerag, kan
een aanvang worden gemaakt met het correleren van gedragscomponenten met cerebrale
neuronale circuits.
Een heel bijzondere variant van biologisch denken in de psychiatrie is die waarbij men de studie van
het gedrag van dieren gebruikt om inzicht te krijgen in de structuur van het menselijk gedrag.
Psychologische invalshoek
Psychotherapie heeft in haar algemeenheid een grote werkzaamheid, die qua effectiviteit niet
onderdoet voor algemeen gerespecteerde medische interventies. Duidelijk is geworden dat het
grootste deel van onze psychische activiteiten onbewust verloopt.
Sociologische invalshoek
Rehabilitatie en maatschappelijke integratie van psychiatrische patientn kregen steeds meer
aandacht, vooral sinds het op grote schaal terugplaatsen van chronisch opgenomen patienten in de
maatschappij op gang kwam. Men probeert zoveel mogelijk opnamen te voorkomen en mensen zo
snel mogelijk weer te ontslaan.
Het werd door verschillende onderzoeken zichtbaar hoe groot de ziektelast was van psychiatrische
stoornissen.
Combinatie van de benaderingen
De verschillende benaderingen worden steeds meer met elkaar gecombineerd.
1.2 Biopsychosociaal Model: Herkomst en betekenis
1.2.1 Typering van het biopsychosociaal model
Het biopsychosociaal model is een concept dat nog steeds populair is. (box 1.1) Het ontstaan van
deze manier van denken kan men enerzijds opvatten als een natuurlijk resultaat van de historische
ontwikkeling: de drie perspectieven van waaruit men de psychiatrische patiënt kan benaderen,
drongen en dringen zich als het ware op. vanaf de jaren dertig was de systeemtheorie ook
beschikbaar.
1.2.2 Het biopsychosociale model als vorm van systeemtheorie
Von Bertalanffy
Bertelanaffy hield zich bezig met de vraag hoe het toch mogelijks is dat een levend wezen erin slaagt
niet dood te gaan, dit leek verband te houden met het gegeven dat allerlei chemische reacties in het
levend organisme anders verliepen dan daarbuiten. Het organisme werd door het getypeerd als een
zogenoemde systeem, een zichzelf handhavende unieke organisatie van allerlei chemische en
,fysische processen. Al snel werd gezien dat elk systeem niet alleen is opgebouwd uit subsystemen
maar zelf ook weer subsysteem kan worden in een systeem van een hogere orde. Het was mogelijk
zo de hele werkelijkheid als een groot samenhangend systeem met talloze subsystemen te
beschrijven (box 1.2).
Systeemhierarchie
Helemaal onderaan vindt men de kleinste deeltjes die wij kennen. In het daaropvolgende
systeemniveau zijn die georganiseerd tot systemen van een hogere orde, die op hun beurt weer gaan
functioneren als subsystemen in de laag daarboven. Op elk niveau zijn nieuwe eigenschappen die
men nooit zou kunnen afleiden uit de eigenschappen van de subsystemen: het geheel is meer dan de
som der delen.
Persoon centraal
Het persoon met zijn gedrag en beleving zijn van centrale betekenis in het systeem. Het gaat in geite
om de mens en zijn soorten gedrag en beleving met als hoogste capaciteiten het zelfbewustzijn en
het in vrijheid bewust handelen. De psychologische benadering richt zich daarop. De persoon is het
hoogste niveau van wat men de organismische hierarchie zou kunnen noemen. Deze beschrijft de
persoon als organisme. Hierop richt zich de biologische benadering. Het is daarnaast het laagste
systeemniveau van wat men de sociale hierarchie zou kunnen noemen die de mens als deelnemer
aan sociale systemen weergeeft. Hierop richt de sociologische benadering zich.
1.2.3 Praktische betekenis van het model van Engel
Praktijk
Bij ziekte is er vaak sprake van een primaire stoornis op een bepaald systeemniveau aantoonbaar. Als
men de systeemhierarchie van Engel in zijn hoofd heeft, word onmiddellijk duidelijk dat de
geisoleerde functiestoornis op een bepaald systeemniveau tot allerlei evenwichtsverstoringen op de
hogere systeemniveaus zal leiden. Als hulpverlener krijgt men dus niet alleen iemand te zien met een
bepaalde stoornis maar tevens de gevolgen daarvan en de reactie van iemand zelf en zijn omgeving
daarop. Het behoort tot de essentie van het biopsychosociale model steeds te proberen inzicht te
krijgen in deze keten van gebeurtenissen. Met de systeemhierarchie of het biopsychosociale model
krijgt men een volledig inzicht in de keten van gebeurtenissen die aan een ziekte voorafgaan of erop
volgen.
Wetenschapsbeoefening
De betekenis voor wetenschapsbeoefening laat zich uit de praktijkvoorbeelden afleiden. Het is op
zijn plaats nog eens te benadrukken dat al de verbanden wel door betrouwbaar wetenschappelijk
onderzoek moet worden aangetoond. Het gaat bij alle factoren die wel wetenschappelijk aangetoond
samenhangen met het ontstaan van gedrag, alleen nog maar om risicofactoren. Dat betekend: er is
alleen een verhoogd risico op het ontstaan van het gedrag.
1.3 Het biopsychosociale model in de praktijk: diagnostiek
Na de informatieverzameling doet men een voorlopige classificatiepoging dat wil zeggen men stelt
globaal vast met welke stoornis met van doen heeft. Daarna gaat men beginnen met de zogenoemde
structuurdiagnose.
1.3.1 Informatieverzameling
Voor de verpleegkundige betekent een toepassing van het biopsychosociale model dat hij naast de
specifieke voor de verpleegkundige benadering van de specifieke psychische stoornis noodzakelijke
kennis steeds moeten trachten basale informatie te verkrijgen over iemands actuele situatie.
, De verpleegkundige moet informatie verzamelen over de volgende facetten:
De somatische situatie
De wijze waarom iemand zijn stoornis beleeft
De sociale context
Het is ook van belang dat de verpleegkundige zich een indruk vormt van de wijze waarop al deze
aspecten zich gedurende het ontstaan van de stoornis hebben ontwikkeld.
1.3.2 Classificatie
Erkend classificatie systeem
Onder het classificeren van de aandoening van een patiënt verstaat men het bepalen welke officieel
erkende ziekte hij heeft. Dit doet men aan de hand van een systeem.
Twee invloedrijke systemen
Het eerste classificatie systeem is de diagnostic and statistical manual of mental disorders waarvan
de nieuwste editie wordt aangeduid met DSM-5. Het tweede systeem is dat van de WHO en wordt
aangeduid met de term ICD-10.
Achtergrond van de DSM
Het meest opvallende is dat de DSM maatschappelijk een belangrijke rol is gaan spelen, hij wordt
bijvoorbeeld intensief gebruikt door overheidsinstanties, maar ook door ziektekostenverzekeraars als
basis voor de vergoedingen van de behandeling van patienten. DSM werd opgezet omdat men een
systeem wilde waarin de verschillende stoornissen zo helder en concreet omschreven waren dat het
kon worden gebruikt voor een zo betrouwbaar mogelijke registratie. Een tweede doelstelling was om
een systeem te ontwerpen dat ook bruikbaar was voor wetenschappelijk onderzoek.
Kracht van het DSM-systeem
Dit systeem is zo invloedrijk door de precieze omschrijving van de stoornissen hierdoor werd het
mogelijk over de hele wereld te begrijpen wat men bedoelde als men een psychische term gebruikte,
de spraakverwarring in de psychiatrie was berucht en hinderde de vooruitgang in het vak. De kracht
van het DSM-systeem is verder dat het om de zoveel tijd wordt herzien op de grond van recente
wetenschappelijke inzichten.
Wat kan met de DSM wel en wat niet?
Met de DSM kan men op een betrouwbare wijze patiënten in groepen verdelen. Met die groepen kan
men bijvoorbeeld wetenschappelijk onderzoek gaan doen of bij gebruik in de praktijk globaal
vaststellen welke behandeling daarvoor gebruikelijk is. Echter men heeft door een patiënt bij een
groep in te delen nog onvoldoende kennis over hoe de stoornis in dit geval precies is ontstaan en hoe
men deze moet behandelen. DSM komt voort uit het feit dat men in de praktijk soms al tevreden is
met een DSM-classificatie en daarop zijn behandelplan maakt dan gebruikt men het systeem
oneigenlijk en doet men de patiënt te kort.
Het DSM-systeem geeft heldere criteria voor een bepaald type stoornis. Een belangrijk probleem is
dat veel psychiatrische symptomen op te vatten zijn als een versterking of een meer uitgesproken
uitingsvorm van verschijnselen die ook in het gewone leven beschouwd worden. Pas als aan de
criterium in het DSM wordt voldaan mag men van een psychiatrische stoornis spreken. Het DSM-
systeem biedt geen nader houvast voor het bepalen van de grens tussen wat normaal en abnormaal,
het geeft slechts een aanwijzing. Het DSM-systeem biedt geen oplossing.
Voorlopig karakter van criteria
Men moet steeds oog hebben voor het voorlopige karakter van de criteria van de stoornissen. Er kan
bij een diagnose worden uitgeweken naar een restcategorie, die bij elke groep stoornissen staat
vermeld. Men kan in principe iedereen onderbrengen in het systeem die hulp nodig heeft. Het
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller destanyeriksen. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $6.36. You're not tied to anything after your purchase.
