Summary
Samenvatting biologie hoofdstuk 14 Waarnemen Nectar 4e editie VWO 5
- Course
- Level
Dit hoofdstuk gaat over Waarnemen. Het lijkt veel op Hoofdstuk 13 Zenuwstelsel. Deze twee hoofdstukken kun je ook als bundel kopen.
[Show more]
1 review
By: arkibequ • 3 year ago
Seller
Followbaskreeftenberg
Reviews received
Content preview
Samenvatting biologie hoofdstuk 14 waarnemenParagraaf 14-1 Zintuigcellen
Zintuigcellen zijn cellen die reageren op een specifieke prikkel, de adequate prikkel. Je twee
evenwichtszintuigen bevinden zich in je oren en ze registreren welke bewegingen je hoofd
maakt. Beide zintuigcellen bestaan uit een centraal deel, het vestibulum, en drie
halfcirkelvormige kanalen. Alle delen zijn gevuld met een vloeistof: de endolymfe. Over de
stand van je hoofd ten opzichte van de zwaartekracht en over een rechtlijnige versnelling
krijg je informatie van de maculae. De haarcellen in een macula steken met lange ciliën in
een gelei laag met daar bovenop een laagje kalksteentjes. De massa van de kalksteentjes
maakt ze gevoelig voor de zwaartekracht. De gelei laag zorgt ervoor dat je versnellingen en
vertragingen kunt voelen. De maculae reageert alleen op veranderingen in snelheid.
Informatie over draaibewegingen van je hoofd, komt uit de drie halfcirkelvormige kanalen.
Elk kanaal kan een andere beweging registreren. Elk kanaal heeft aan de basis een knobbel
met daarin haarcellen met lange ciliën. Die ciliën steken in een geleiachtige massa, de
capula. Bij elke draaiing van het hoofd bewegen de kanalen mee.
Zintuigcellen reageren op verandering in prikkelsterkte. Het zijn receptorcellen. De
zintuigcellen in de cupulae en de maculae zijn mechanoreceptoren. Thermoreceptoren
reageren op temperatuurveranderingen. Zintuigcellen in je tong en neus reageren op
bepaalde stoffen, dit zijn chemoreceptoren. In je oog zitten fotoreceptoren die reageren op
licht. Receptorcellen hebben ook een rustpotentiaal. Bij chemo- en fotoreceptoren gaat dit
anders. Zij hebben een secundaire boodschapperstof nodig. Deze bindt aan
doelwitmoleculen op de ionpoorten. En die gaan daardoor dicht of open. Als de
prikkeldrempel is bereikt, dan vindt depolarisatie plaats. De hoeveelheid neurotransmitter
dir vrijkomt, bepaalt de impulsfrequentie. Dit geeft informatie over de sterkte van de
prikkel. Pijnreceptoren zijn geen zintuigcellen, maar zenuwceluiteinden die reageren op
prikkels die schade kunnen geven.
Door een langdurige constante prikkel kan de prikkeldrempel van een receptorcel
omhooggaan. Dit heet gewenning of adaptie. Je voelt dan meestal je kleding niet. Maar
sommige dingen blijven maar zeuren, bijvoorbeeld een schaafwond.
Je evenwichtscentrum ligt in de hersenstam. In combinatie met informatie uit je ogen,
gewrichten, pezen, spieren en huid kan het centrum hierdoor je evenwicht regelen. Ook je
kleine hersenen doen mee en koppelen de informatie naar de diverse spieren.
, Paragraaf 14-2 Het gehoorzintuig
Je thalamus in de hersenen kan geluid ‘filteren’. Je kunt bewust geluid filteren door je
ergens op te concentreren. Je thalamus filtert ook onbewust achtergrondruis. Bovendien
verzwakken de hersenen in het oor bepaalde toonhoogtes. De haarcellen in het oor zelf
spelen een rol, het zijn mechanoreceptoren. Deze kunnen beschadigd raken door te veel
lawaai of slijtage.
Wij kunnen tonen horen tussen de 20 en 20.000 Hertz. De oorschelp vangt de
geluidstrillingen op en geleidt ze via de gehoorgang het oor in. De oorschelp en de
gehoorgang vormen het buitenoor. De trillingen bereiken aan het einde van de gehoorgang
het trommelvlies. Het trommelvlies trilt met de luchttrillingen mee. Tijdens het dalen en
stijgen in een vliegtuig gaat dat minder goed. Het middenoor heeft dan een andere druk. Via
de buis van Eustachius kun je het drukverschil opheffen. Deze buis loopt van het middenoor
naar de keelholte. Een deel van het geluid verplaatst zich niet via het trommelvlies, maar via
de schedelbeenderen. In het middenoor zijn drie gehoorbeentjes verbonden met het
trommelvlies: hamer, aambeeld en stijgbeugel. Deze versterken trillingen van het
trommelvlies en geven het door naar het binnenoor.
In het binnenoor bevindt zich een orgaan dat de vorm heeft van een slakkenhuis. Hierin
zitten zintuigcellen die reageren op trillingen. De stijgbeugel geeft de trillingen door via een
elastisch membraan in de wand van het slakkenhuis, het ovale venster. Het ovale venster is
kleiner dan het trommelvlies en trilt dus sterker. Dit is handig om de vloeistof in het
slakkenhuis te laten bewegen. Er zijn 3 kanalen in het slakkenhuis. De twee grootste kanalen
vormen één groot kanaal. Het loopt vanaf het ovale venster naar het ronde venster. De
vloeistof kan tussen deze vensters bewegen. Het kleine, middelste kanaal tussen beide grote
kanalen bevat endolymfe. Dit bevat Kalium-ionen. De grote kanalen zijn gevuld met
perilymfe. Een trilling gaat door het ovale venster door het perilymfe naar de top van het
slakkenhuis. In het kleinste middelste kanaal laten de trillingen het basilaire membraan
bewegen. Over het basilair membraan loopt het orgaan van Corti en haarcellen met ciliën.
Die ciliën drukken tegen een ander, veel stugger membraan, het dakmembraan. Door
trillingen van het basilair membraan verbuigen de ciliën en openen de Kalium-kanalen. Dit
leidt tot depolarisatie en afgifte van neurotransmitters.
Het basilaire membraan is aan het begin dunner en soepeler dan aan de top van het
slakkenhuis. Hierdoor is elke plaats gevoelig voor andere frequenties. Vooraan hoog,
bovenaan laag. Het stukje dat trilt, heeft via de haarcellen en de sensorische zenuwcellen
impulsen af aan de hersenen.
Hoe groter de amplitude van de trilling, hoe groter de beweging van het basilair membraan.
Dit levert meer impulsen op. De hersenen interpreteren dit als een harde toon.
Geluidssterkte heeft als eenheid decibel (dB). Elke 10 dB meer, betekent 10x zo veel energie
van de geluidsgolven. De pijngrens ligt bij 120 dB. Kortdurende blootstelling hieraan geeft al
gehoorschade: de ciliën raken beschadigd. Langdurige blootstelling aan 80-90 dB geeft dat
ook. Ook kunnen spiertjes die aan de gehoorbeentjes vast zitten beschadigd raken. Bij een
hard geluid krimp je van schrik in elkaar. Al je spieren trekken samen. Ook in je oor, dit
voorkomt beschadiging aan het trommelvlies.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller baskreeftenberg. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $3.26. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
75323 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now