,2.0 Inleiding
“Hulp aan ontwikkelingslanden is onzin en werkt helemaal niet”, zo is de algemene
opinie vaak gehoord in de westerse maatschappijen. Thuis kopen we vaak fair trade
producten, omdat we deze als meer effectief beschouwen in het bestrijden van armoede
in ontwikkelingslanden.
Bij ons rees de vraag op of het handelssysteem van fair trade producten een positieve
bijdrage kan leveren aan de welvaart in ontwikkelingslanden. Ook vroegen wij ons af of
het handelssysteem van fair trade ook daadwerkelijk eerlijk is. Hiertoe moesten we het
antwoord achterhalen op de vraag: Hoe heeft fair trade met haar beoogde doelen de
maatschappij beïnvloed in een ontwikkelingsland?
Het antwoord op deze vraag heeft zowel raakvlakken met de ethiek als de economie van
een maatschappij.
Om de relatie tussen deze onderwerpen te onderzoeken is de volgende indeling
gemaakt:
De eerste deelvraag beoogt een uitgebreid overzicht te geven over wat fair trade
inhoudt en naar welke doelen er gestreefd wordt. Ook de limieten en de
resultaten van het handelssysteem zullen besproken worden.
De tweede deelvraag zal zich daarna bezighouden met de economie van het
handelssysteem. Hier zal worden uitgelegd waar fair trade zich mee bezighoudt
op economisch gebied.
De derde deelvraag zal zich vervolgens bezighouden met de eerlijkheid van fair
trade. De vraag of fair trade wel zo eerlijk is als het lijkt en of het financiële
stabiliteit biedt aan de boeren in ontwikkelingslanden zal hier uitvoerig aan bod
5
, komen. Tenslotte hebben we met behulp van field research inzicht verkregen in
de mening van consumenten over fair trade.
Nieuwsgierigheid bracht ons ertoe om een profielwerkstuk te schrijven over fair trade.
Er kan veel gezegd worden over fair trade als handelssysteem, maar één gewaarwording
tijdens het creëren van dit PWS, wordt perfect uitgedrukt door J.S Mill:
No great improvements in the lot of mankind are possible, until a great change takes place
in the fundamental constitution of their modes of thought. —J. S. Mill
6
,3.0 Introductie: Fair trade
Dit hoofdstuk biedt een overzicht van de verschillende aspecten van fair trade. De visie
en doelstellingen van fair trade, de alternatieve handelssystemen, de bepaling van de
minimumprijs, de tekortkomingen van fair trade en de resultaten van de fair trade-
handelssysteem zullen uitvoerig besproken worden.
Er is een toenemende bezorgdheid over de consequenties van neoliberalisme en
vrijhandel voor de zwakkere deelnemers van de internationale
handel, voornamelijk de producenten in ontwikkelingslanden. De fair trade-beweging is
een initiatief dat enkele aspecten van dit dominante economische
systeem uitdaagt en heeft tot doel om verbeteringen te realiseren op het gebied van
sociale zaken en economische omstandigheden aan de onderkant van de
waardeketen. Deze beweging verzet zich dus tegen de conventionele manier van handel.
Alternatieve handelsorganisaties, met name fair trade, kwamen naar voren om deze
"structurele disproporties" te bestrijden.
3.1 Definitie en doelstelling van fair trade
Verzetten tegen het conventionele marktsysteem door te beweren dat het niet sociaal en
economisch eerlijk is, vereist een alternatief systeem dat ‘fair’ kan worden genoemd.
Zo'n alternatief handelssysteem moet verschillen van het traditionele marktsysteem in
die zin dat de behoeften van mensen betrokken bij die handel centraal staan:
‘Alternative [or: Fair] trade operates under a different set of values and objectives than
traditional trade, putting people and their well-being and preservation of the natural
environment before the pursuit of profit.’ 1
Een eerlijker handelssysteem wordt gekenmerkt door het creëren en handhaven van
basale sociale normen en milieunormen voor betrokkenen, wat degelijke
levensomstandigheden en een duurzaam gebruik van het milieu mogelijk maakt.2
In hoeverre men kan spreken van een degelijk bestaan en een duurzaam gebruik van de
omgeving wordt op verschillende manieren bepaald. Sommige aspecten van deze
1
(IFAT 2009)
2
(Harmsen 2008)
7
,verschillen zullen bestudeerd worden, maar de concrete indicatoren variëren tussen fair
trade-organisaties, geografische plaatsen en economische sectoren.
Het essentiële aspect van een rechtvaardiger economisch systeem is een verbetering van
de positie van de kansarme producenten. Een eerlijker handelssysteem is derhalve een
systeem dat zorgt voor een verbetering van de positie van producenten in
ontwikkelingslanden, door middel van verbetering van het levensonderhoud en het
welzijn van de producenten door een hoger inkomen en een mogelijkheid tot
ontplooiing. Dit wordt mede mogelijk dankzij de hulp bij de productontwikkeling,
capaciteitsopbouw en de export naar westerse markten. 3
Dit concept van een eerlijker handelssysteem berust op een veronderstelling
betreffende de oorzaken van onderontwikkeling in veel ontwikkelingslanden. Er is een
directe relatie tussen onderontwikkeling en een ongelijk economisch systeem. Door de
handelsvoorwaarden te verbeteren, ontwikkelen producenten
zich waardoor landen meer kunnen profiteren van wereldwijde handel.
Dit wordt geïllustreerd door de doelen van fair trade4:
1. Om het levensonderhoud en het welzijn van producenten te verbeteren door de
markttoegang te verbeteren, de producentenorganisaties te ondersteunen, betere
prijzen betalen voor de goederen en continuïteit bieden in handelsrelaties.
2. Ontwikkelingskansen bevorderen voor achtergestelde producenten, met name
vrouwen en inheemse mensen, en om kinderen te beschermen tegen uitbuiting in
het productieproces.
3. Consumenten bewust maken van de negatieve effecten op producenten
van internationale handel zodat zij hun koopkracht positief uitoefenen.
4. Een voorbeeld stellen van partnerschap in de handel door dialoog, transparantie
en respect.
5. Campagne voeren voor veranderingen in de regels en praktijken van
conventionele internationale handel.
6. De mensenrechten beschermen door sociale rechtvaardigheid, gezonde
milieupraktijken en economische veiligheid te bevorderen.
3
Randall (2005)
4
Fair trade International (2017)
8
,Naar aanleiding van het bovenstaande kan de volgende definitie van fair trade gegeven
worden:
‘Fair Trade is a trading partnership based on dialogue, transparency and respect, that
seeks greater equity in international trade. It contributes to sustainable development by
offering better trading conditions to, and securing the rights of, marginalised producers
and workers – especially in the South. Fair Trade organisations (backed by consumers) are
actively engaged in supporting producers, awareness raising and in campaigning for
changes in the rules and practices of conventional international trade.’ 5
Vanuit de definitie en doelen kunnen twee dimensies in de activiteiten van de fair trade-
beweging onderscheiden worden.6
De eerste is de aanpassing van het conventionele economische systeem. Door campagne
te voeren, lobbyen en het aanbieden van een alternatief handelssysteem wil
de fair trade-beweging het conventionele economische systeem veranderen ten gunste
van eerlijkheid. In dit ultieme handelssysteem is de volledige implementatie van fair
trade-normen het hoogste doel. Dit omvat het invoegen van morele normen in dagelijkse
bedrijfspraktijken.
De tweede dimensie die kan worden onderscheiden is het bestaan van een alternatief
handelsstelsel dat een verschil maakt voor de producenten en consumenten die erbij
betrokken zijn. Dit impliceert het creëren van een waardeketen van producent tot
consument waarin geen ongelijke uitwisseling plaatsvindt en dat alle betrokken
partijen evenveel worden beloond voor de hoeveelheid waarde die ze toevoegen.
3.2 Alternatieve handelssystemen
Hoewel het momenteel mogelijk is om tientallen aanzienlijk verschillende
handelsstelsels te vinden die allemaal streven naar de doelen geformuleerd in paragraaf
3.1, zijn er verschillende manieren om fair trade te verdelen volgens hun activiteiten.
5
IFAT (2007)
6
Renard (2003)
9
, De meest voorkomende manier om alle bewegingen te verdelen onderscheidt fair trade
in twee benaderingen:
- Op basis van producten (grondstoffen en niet-grondstoffen), organisaties (WFTO en
FLO)
- of op etiketten (geëtiketteerd en niet-gelabelde producten).
In de praktijk echter, zoals later zal worden aangetoond, zijn beide categorisaties
gerelateerd aan de ander. Als een fair trade-product bijvoorbeeld een grondstof is, is dat
ook waarschijnlijk gerelateerd aan FLO-activiteiten en geëtiketteerd als een
fair trade product. Deze dualiteiten zullen kort worden besproken, beginnend met een
historisch overzicht van eerlijke handel.
De oorsprong van de fair trade-beweging kan worden teruggevoerd tot de jaren 60,
waarin een aantal (meestal christelijke) charitatieve organisaties in Europa
programma’s hadden opgezet die rechtstreeks handwerkproducten uit
ontwikkelingslanden kocht en vervolgens verkocht aan mensen die gelieerd waren aan
hun organisatie. Op deze manier omzeilden ze de formele markt. Ook grotere non-profit
organisaties, zoals Oxfam, ging zich bezighouden met dergelijke directe aankopen om de
inkomsten van producenten in ontwikkelingslanden te verbeteren. Vanwege het succes
van deze initiatieven, werden organisaties opgericht, die uitsluitend op deze manier
handelden, waarvan de eerste de 'Dutch Fair Trade Organisation' was. Een dergelijke
toename van geïmporteerde handwerkproducten vereiste echter een
grotere consumentenmarkt dan die welke rechtstreeks verband houden met de kerken
of organisaties die de producten importeren.
Als gevolg hiervan werd in 1969 de eerste Fair Trade-winkel, later bekend als World
Shop, geopend. Bij aankopen in deze winkel werden de consumenten ervan verzekerd
dat de producenten van deze producten een "eerlijke deal" ontvingen. In de jaren
zeventig begonnen de betrokken organisaties zich uit te breiden en professionaliseerden
ze de handelskanalen die ze gebruikten en werden ze bekend
als Alternative Trade Organisations (ATO's). Andere producten zoals koffie, chocolade
en bananen werden ook geïntroduceerd in deze alternatieve handelsnetwerken.7
7
Redfern and Snedkern (2002)
10
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller ylgu. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $7.95. You're not tied to anything after your purchase.