Samenvatting/begrippenlijst Biologie voor jou 4A. Thema 3: Genetica (4 HAVO: EXAMENSTOF). De samenvatting bevat alle begrippen uit dit thema inclusief duidelijke plaatjes voor een betere uitleg en voorbeelden bij de begrippen.
Roze woorden: terugkomende begrippen
Oranje woorden: voorbeelden
Fenotype: Alle waarneembere eigenschappen van een individu. De informatie voor erfelijke
eigenschappen ligt op de chromosomen. Erfelijke eigenschappen worden doorgegeven van
de ouders aan de nakomelingen via de chromosomen in een zaadcel en een eicel.
Genotype: Alle erfelijke eigenschappen van een individu.
Karyotype: De rangschikking van chromosomen in een cel. Dit noem je ook wel
chromosomenportret of karyogram.
Autosomen: Er kunnen 22 chromosomenparen worden gevormd. Deze 44 chromosomen
noem je autosomen. Doordat elk chromosoom van een chromosomenpaar gelijk is in lengte
en vorm, heten twee chromosomen van zo’n paar homologe chromosomen. Met het 23e
chromosomenpaar kan het geslacht van een individu worden bepaald. Daarom heten deze
chromosomen de geslachtschromosomen. Bij de man zijn deze niet aan elkaar gelijk,
maar vormen wel een paar. Bij de vrouw zijn de geslachtschromosomen wel aan elkaar
gelijk.
Gen: Is een deel van een chromosoom dat de informatie bevat voor een of meer erfelijke
eigenschappen of een deel van een erfelijke eigenschap. Vaak is bij een bepaalde
eigenschap meer dan één gen betrokken. Er zijn bijvoorbeeld meerdere genen betrokken bij
de kleur van je ogen, je lichaamslengte en bij het ontstaan van kanker.
Nucleotiden: Bestaat uit een fosfaatgroep, desoxyribose en een stikstofbase. Elke keten
bestaat uit vele duizenden aan elkaar gekoppelde nucleotiden. De nucleotiden vormen de
vier verschillende bouwstenen voor DNA.
Genoom: Alle DNA moleculen in een cel van een organismen.
, Basenparing: In een DNA-molecuul komen vier verschillende stikstofbasen voor: adenine
(A), thymine (T), cytosine (C) en guanine (G). De stikstofbasen van de twee ketens zijn met
elkaar verbonden. Ze vormen vaste paren, je noemt dit dan ook basenparing. Adenine is
steeds met thymine verbonden, cytosine steeds met guanine. De stikstofbasen in een gen
zijn in een specifieke volgorde of sequentie gerangschikt. Dit noem je DNA-sequentie.In
deze volgorde kunnen variaties voorkomen. Zo’n variatie heet een allel, waarbij er
verschillende vormen van een gen voor een bepaalde eigenschap bestaan. Zo bevat het
allel voor zwarte haarkleur een andere volgorde van stikstofbasen dan het allel voor blonde
haarkleur.
Genexpressie: Genen kunnen worden aan- en uitgezet. Als genen worden aangezet,
komen erfelijke eigenschappen tot uiting. Je spreekt dan van genexpressie. Staan genen uit,
dan spreek je van Inactivatie. Een voorbeeld: in bepaalde cellen van je hoofdhuid staan de
genen aan die betrokken zijn bij de vorming van hoofdharen. Deze genen staan uit in de
levercellen.
Milieufactoren: Het fenotype wordt bepaald door het genotype en door milieufactoren.
Voorbeelden van milieufactoren die het fenotype beïnvloeden zijn licht, lucht (roken en
luchtvervuiling), vochtigheid, temperatuur voeding, ziekten en opvoeding.
Modificatie: Het fenotype van een eik bijvoorbeeld verandert als er door een storm takken
van de eik afbreken. Een dergelijke verandering noem je een modificatie. Bij een modificatie
verandert de informatie in de chromosomen niet. Een modificatie wordt dus niet
doorgegeven aan nakomelingen.
Aangeboren afwijking: De invloed van het milieu op mensen begint al in de baarmoeder.
Wanneer een afwijking, aandoening of ziekt ein de baarmoeder ontstaat, spreek je van een
aangeboren afwijking of aangeboren aandoening. Als deze genetisch via de ouders wordt
doorgegeven, is er sprake van een erfelijke ziekte of erfelijke aandoening.
Par 2 Genenparen
Locus: De plaats van een gen in een chromosoom. Homologe chromosomen komen naast
lengte en vorm ook overeen in loci (meervoud van locus).
Genenpaar: In lichaamscellen komen genen in paren voor.
Homozygoot: Het genenpaar voor een eigenschap bestaat uit twee gelijke genen.
Heterozygoot: Het genenpaar voor een eigenschap bestaat uit twee ongelijke genen.
Dominante allel: Een allel dat altijd tot uiting komt in het genotype. Individuen bij wie een
recessief gen tot uiting komt in het fenotype, zijn homozygoot of heterozygoot voor deze
eigenschap.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller MarissaHeijnen12. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $3.71. You're not tied to anything after your purchase.
