Samenvatting van Homo Deus, een kleine geschiedenis van de toekomst, geschreven door Yuval Noah Harari (2019). De samenvatting bestaat uit hoofdstukken 1 tot en met 11.
Hoofdstuk 1 De nieuwe menselijke agenda
Oude menselijke agenda: honger, ziekte, oorlog bestrijden.
Veel denkers en profeten kwamen tot de slotsom dat honger, ziekte en oorlog
ongetwijfeld een integraal deel uit moest maken van Gods kosmische plan of
onze gebrekkige aard, en alleen het einde der tijden zou ons er ooit van
bevrijden.
Maar aan het begin van het derde millennium wordt de mensheid wakker met
een ongelooflijk inzicht. De meeste mensen staan er niet bij stil, maar in de
laatste paar decennia is het ons gelukt om honger, ziekte en oorlog in te
dammen. Deze problemen zijn natuurlijk niet helemaal opgelost, maar ze zijn van
onbevattelijke, onbeheersbare natuurkrachten veranderd in hanteerbare
uitdagingen. We hoeven niet tot goden of heiligen te bidden om ervan gered te
worden. We weten eigenlijk tamelijk goed wat er gedaan moet worden om
honger, ziekte en oorlog te voorkomen en meestal lukt dat ook.
Honger
In de laatste eeuwen hebben technologische, economische en politieke
ontwikkelingen een steeds robuuster veiligheidsnet gecreëerd, dat de mensheid
bij de biologische armoedegrens vandaan houdt. Er komen hier en daar nog
steeds grote hongersnoden voor, maar dat zijn uitzonderingen en ze worden
bijna altijd veroorzaakt door menselijke politiek en niet door natuurrampen.
Natuurlijke hongersnoden komen niet meer voor op de wereld, alleen politieke
hongersnoden.
In de meeste delen van de wereld zal iemand niet snel van de honger sterven,
zelfs niet als hij zijn werk of al zijn bezittingen kwijtraakt. Private
verzekeringspolissen, regeringsinstanties en internationale Ngo’s zullen hem
misschien niet voor armoede behoeden, maar ze zullen we genoeg dagelijkse
calorieën verstrekken om te overleven.
Op collectief niveau zetten de mondiale handelsnetwerken droogte en
overstromingen om in commerciële kansen en maken ze het mogelijk om
voedseltekorten snel en goedkoop aan te vullen. Zelfs al hele langen worden
verwoest door oorlogen, aardbevingen of tsunami’s slaagt de internationale
gemeenschap er meestal wel in om hongersnood te voorkomen. Honderden
miljoenen mensen hebben nog elke dat honger, maar dat ze ook echt
verhongeren kom in de meeste langen maar heel weinig voor.
Armoede veroorzaakt echter ook nog veel andere gezondheidsproblemen en
ondervoeding verkort de levensverwachting zelfs in de rijkste landen ter wereld.
In de meeste landen is overeten tegenwoordig zelfs een veel groter probleem
dan honger.
Ziekte
Los van het organiseren van massale gebedsbijeenkomsten en processies
hadden ze geen flauw idee hoe ze de verspreiding van de ziekte moesten
,tegengaan, laat staan dat ze die konden genezen. Tot in de moderne tijd weten
mensen de opkomst van ziekten aan slechte lucht, kwade demonen en boze
goden en hadden ze geen enkels vermoeden van bacteriën en virussen. De
mensen geloofden grif in engelen en feeën, maar ze konden zich niet voorstellen
dat een piepkleine vlo of een druppeltje water een hele armada aan dodelijke
belagers kon bevatten.
Nochtans is zowel de frequentie als de impact van epidemieën in de laatste
decennia drastisch verminderd. Met name de mondiale kindersterfte is nog nooit
zo laag geweest als nu, nu er minder dan vijf procent van de kinderen sterft voor
het bereiken van de volwassen leeftijd. In de rijke lansen ligt dat cijfer op nog
geen één procent. Dit wonder is te danken aan de ongekende resultaten van de
twintigste-eeuwse geneeskunde, die ons vaccinaties, antibiotica, betere hygiëne
en een veel betere medische infrastructuur heeft gebracht.
We kunnen misschien nooit zeker weten of er niet een nieuwe ebola-uitbraak of
een onbekende griepvariant over de aarde zal razen en miljoenen slachtoffers zal
maken, maar mocht het gebeuren, dan zullen we het hoe dan ok niet zien als een
onvermijdelijke natuurramp. We zullen het eerder zien als een onvergeeflijke
menselijke fout en de verantwoordelijke partijen zullen aansprakelijk gesteld
worden.
Oorlog
In het verleden namen de meeste mensen oorlog voor lief en was vrede meestal
een onzeker iets. Internationale betrekkingen werden geregeerd door de wet van
de jungle, die stelt dat zelfs twee staten die in vrede leven altijd in oorlog kunnen
raken.
In de tweede helft van de twintigste eeuw is deze wet van de jungle eindelijk
doorbroken of zelfs ingetrokken. In de meeste gebieden werd oorlog zeldzamen
dan ooit.
Wat nog belangrijker is, is dat een groeiend aantal segment van het mensdom
oorlog al is gaan zien als iets volkomen onvoorstelbaars. Voor het eerste in de
geschiedenis denken regeringen, grote bedrijven en privépersonen bij het
plannen van hun directe toekomst niet meer dat oorlog een erg waarschijnlijke
gebeurtenis zal zijn. Kernwapens hebben oorlog tussen supermachten veranderd
in een krankzinnig daad van collectieve zelfmoord, waardoor de machtigste
naties op aarde zich gedwongen zagen hun conflicten op te lossen met andere,
vreedzame middelen. Tegelijk is de mondiale economie, die altijd een economie
van materiële goederen was, veranderd in een kenniseconomie. Vroeger waren
de voornaamste bronnen van rijkdom materiële bezittingen als goudmijnen,
tarwevelden en oliebronnen. Tegenwoordig is kennis de belangrijkste bron van
rijkdom. En olievelden kun je wel veroveren door middel van oorlog, maar kennis
niet.
Succes kweekt ambitie en onze recente prestaties zetten de mensheid er nu aan
toe om nog gewaagdere doelen na te jagen. We hebben ongekende niveaus van
rijkdom, gezondheid en harmonie bereikt en gezien ons verleden en onze huidige
waarden zullen de volgende doelstellingen van de mensheid waarschijnlijk
neerkomen op onsterfelijkheid, geluk en goddelijkheid.
Nieuwe menselijke agenda: een agenda met eigenlijk maar één project (met
vele zijtakken), namelijk het bereiken van een goddelijke status.
,Onsterfelijkheid
In de eenentwintigste eeuw zal de mens waarschijnlijk serieus gaan streven naar
onsterfelijkheid. De worsteling tegen ouderdom en dood zal eenvoudigweg een
voortzetting zijn van de aloude strijd tegen honger en ziekte en een manifestatie
vormen van de opperste waarde van de huidige cultuur: de waarde van het
menselijke leven. We krijgen constant te horen dat het menselijk leven het
heiligste is wat er in het universum bestaat.
De razendsnelle ontwikkelingen in onderzoeksgebieden als genetische
modificatie, regeneratieve geneeskunde en nanotechnologie brengen almaar
optimistische voorspellingen met zich mee. Sommige deskundigen geloven dat
de mens de dood zal overwinnen in 2200, volgens andere is het in 2100 zover.
In de praktijk zullen deze mensen niet echt onsterfelijk zijn, hoogstens amortaal.
In tegenstelling tot God kunnen toekomstige supermensen nog steeds wel
sterven door een oorlog of ongeluk, en dan kan niets ze meer terughalen uit het
hiernamaals. Maar in tegenstelling tot gewone stervelingen als wij zal hun leven
geen vervaldatum hebben.
Hoewel de gemiddelde levensverwachting de laatste honderd jaar is verdubbeld,
kunnen we dat niet zomaar extrapoleren en concluderen dat we het in de
komende eeuw nog eens kunnen verdubbelen naar honderdvijftig. In 1900 lag de
levensverwachting over de hele wereld niet hoger dan veertig omdat veel
mensen jong stierven door ondervoeding, infectieziekten en geweld. Mensen die
daaraan wisten te ontkomen konen een eind in de zeventig of tachtig worden,
wat de natuurlijke levensduur van Homo Sapiens is.
Eeuwig geluk
Het glazen plafond van geluk wordt geschraagd door twee dikke pilaren, een
psychologische en een biologische. Op psychologisch niveau hangt geluk meer af
van onze verwachtingen dan van objectieve omstandigheden. We worden niet
tevreden door het leiden van een vreedzaam, welvarend leven. We worden pas
tevreden als de realiteit tegemoetkomt aan onze verwachtingen. Het slechte
nieuw is dat onze verwachtingen de pas uit rijzen naarmate de omstandigheden
verbeteren. Drastische verbeteringen van onze omstandigheden, zoals de
mensheid de laatste decennia heeft gemaakt, vertalen zich naar hogere
verwachtingen en niet per se naar meer tevredenheid. Als we daar niets aan
veranderen, zullen we met al onze toekomstige verworvenheid misschien net zo
ontevreden blijven al altijd
Op biologisch niveau worden zowel onze verwachtingen als ons geluk bepaald
door onze biochemie, en niet door onze economische, sociale of politieke situatie.
Volgens Epicurus zijn we gelukkig als we prettige dingen voelen en vrij zijn van
onprettige gevoelens.
Homo sapiens is niet geëvolueerd om continu te genieten en als de mensheid dat
niettemin wil. Zullen roomijs en smartphonespelletjes niet werken. Dan wordt het
nodig onze biochemie te veranderen en ons lichaam en onze geest om te
bouwen. Daar zijn we inmiddels dus ook mee begonnen. Los van het feit of dat
goed of slecht is, lijkt het erop dat het tweede grote project van de
eenentwintigste eeuw – het waarborgen van wereldwijd geluk – gepaard zal gaan
met het ombouwen van Homo sapiens, zodat hij eeuwig kan genieten.
, Goddelijkheid
In wezen komt het erop neer dat mensen zich, met hun hang naar geluk en
onsterfelijkheid, proberen op te werken tot goden. Niet alleen omdat geluk en
onsterfelijkheid goddelijke eigenschappen zijn, maar omdat mensen voor het
overwinnen van ouderdom en ellende eerste een goddelijke controle over hun
eigen biologische basis moeten zien te krijgen.
De upgrade van mens tot god kan volgens drie wegen verlopen: biologische
manipulatie, cyborgtechniek of de creatie van niet-organische wezen.
Biologische manipulatie begint met het inzicht dat we bij lange na niet het
volledige potentieel van ons organische lichaam gebruiken. Vier miljard jaar lang
is er door natuurlijke selectie van alles aan dat lichaam veranderd en aangepast
en zijn we van amoebe geëvolueerd tot reptiel, tot zoogdier, en ten slotte tot
sapiens. Maar er is geen reden om aan te nemen dat sapiens het eindstation is.
Relatief kleine veranderingen in genen, hormonen en neuronen waren genoeg
om Homo erectus – die weinig meer heeft gepresteerd dan het maken van stenen
messen – te transformeren tot Homo sapiens, die ruimteschepen en computers
heeft voorgebracht. Wei weet wat er gebeurt na nog een paar veranderingen in
ons DNA, ons hormoonsysteem of onze hersenstructuur. De biotechnologie wacht
heus niet af tot de natuurlijke selectie haar magische werk doet.
Biowetenschappers zullen het bestaande sapienslichaam nemen en aan de
genetische code gaan schaven, de hersencircuits anders gaan inrichten, de
biochemische balans veranderen en zelf compleet nieuwe ledematen toevoegen.
Daarmee zullen ze nieuwe godjes creëren die misschien wel net zo van ons
sapiens gaan verschillen als wij van Homo erectus.
Cyborgtechnieken zullen ons nog een stap verder voeren door het organische
lichaam te combineren met anorganische toevoegingen als bionische handen,
kunstogen of miljoenen nanorobots die door onze bloedbaan zullen gaan om
problemen te diagnosticeren en beschadigingen te herstellen. Zo’n cyborg zou
vermogens krijgen die het organische lichaam ver te boven gaan.
Maar zelfs cyborgtechnieken zijn betrekkelijk conservatief, omdat organische
hersenen daarbij nog steeds de commandocentra van het leven zijn. Als we het
iets doortastender aanpakken, kunnen we de organische delen gewoon
achterwege laten en volledig anorganische wezens creëren. Neurale
netwerken worden dan vervangen door intelligente software, die door de virtuele
én de non-virtuele wereld kan surfen, zonder biochemische beperkingen.
Kan iemand op de rem trappen?
Als mensen beseffen hoe razendsnel we op het grote onbekende afstevenen en
zich realiseren dat zelfs de dood hen daar niet voor kan behoeden, gaan ze
hopen dat iemand op de rem zal trappen om onze sneltreinvaart wat te
vertragen. Maar we kunnen niet op de rem trappen, en dat heeft verschillende
redenen (politiek onvermogen van de technologische samenleving):
1. Ten eerste weet niemand waar de rem zit. Niemand is deskundig op het
gebied van alles. Omdat niemand het systeem meer snapt, kan ook niemand
het tegenhouden.
2. Ten tweede zal onze economie instorten als we desondanks de rem weten te
vinden, en als onze economie instort, stort onze maatschappij ook in.
3. Er is geen duidelijke grens tussen genezen en upgraden. De medische
wetenschap begint altijd met het redden van mensen die onder de norm
vallen, maar met dezelfde middelen en kennis kun je ook boven de norm
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller nurydeboer. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $5.36. You're not tied to anything after your purchase.
