Een duidelijke samenvatting uit het boek straf(proces)recht. Alles staat er in wat in jaar 1 behandeld wordt op de Hanzehogeschool. Ik heb met deze samenvatting zelf een 10 gehaald. Doordat deze samenvatting erg uitgebreid is, heb je het boek niet meer nodig tijdens het leren. Dit vond ik zelf erg ...
Materieel en formeel strafrecht
Het Nederlandse strafrecht kan worden onderverdeeld in materieel en formeel strafrecht.
★ Het materiële strafrecht ziet met name op de vraag welke menselijke gedraging(en)
strafbaar zijn en welke sancties op het plegen van een bepaald strafbaar gesteld
gedrag dienen te volgen. Datgene wat wij als samenleving hebben bedacht wat
strafbaar is. Dit staat veelal in het wetboek van strafrecht.
★ Het formele strafrecht bevat voorschriften die omschrijven hoe de strafrechtelijke
procedure dient plaats te vinden. We noemen dit formele strafrecht ook wel het
strafprocesrecht, wat is te vinden in het wetboek van strafvordering.
★ Een vraag van materieel strafrechtelijke aard kan zijn: is er sprake van doodslag?
Vragen van formeel strafrechtelijke aard zijn bijvoorbeeld: wanneer is er sprake van
een verdachte? Wat wordt onder sporenonderzoek verstaan? Ook de gang naar de
strafrechter en de wijze van procederen is typisch iets van formeel strafrechtelijke
aard. Het materiële strafrecht regelt dus kort gezegd welk gedrag strafbaar is in
Nederland, terwijl het formele strafrecht regelt hoe de strafprocedure in Nederland
wordt gevoerd.
Commuun en bijzonder strafrecht
★ In het wetboek van Strafrecht vind je voornamelijk materiële bepalingen. Het wetboek
van Strafvordering bevat daarentegen uitsluitend bepalingen van formeel
strafrechtelijke aard. Deze twee grote wetten noemen we ook wel het algemene
straf- en strafprocesrecht of commuun strafrecht.
★ Naast het commune strafrecht vind je op tal van andere plaatsen strafrechtelijke
regelingen. Strafrechtelijke bepalingen die over bijzondere, specifieke onderwerpen
gaan worden in aparte wetten opgenomen. Dit heet bijzonder strafrecht. Een
voorbeeld hiervan is dat het handelen in verdovende middelen strafbaar is gesteld in
de Opiumwet, in plaats van in het strafrecht.
Het doel van het Nederlandse strafrecht
Het doel van strafrecht is kort gezegd het door middel van sancties handhaven van normen
die uit strafrechtelijke bepalingen voortvloeien. Anders dan het privaatrecht, houdt het
strafrecht zich niet bezig met herstel van een rechtstoestand door middel van
ongedaanmaking of schadevergoeding. Het strafrecht houdt zich uitsluitend bezig met
handhaving wat gericht is op het afdwingen van normconform gedrag. Het strafrecht is niet
normstellend, maar sanctioneert enkel gedrag dat in strijd is met bepaalde rechtsnormen.
➔ Doel 1: handhaving van rechtsnormen.
In onze maatschappij bestaan allerlei soorten normen. Dergelijke normen zeggen iets over
ons gedag: daarom beschrijven wij ze ook wel als gedragsnormen. De ene gedragsnorm is
dwingender dan de andere, maar niet elke gedragsnorm is een in het recht geregelde norm.
Door een gedragsnorm op te schrijven wordt zij een rechtsnorm. Slechts gedragingen die in
strijd zijn met rechtsnormen kunnen in beginsel tot strafbaar feit verworden. Overtredingen
van rechtsnormen verworden tot strafbare feiten doordat ze worden opgeschreven in het
wetboek van Strafrecht of worden opgenomen in een strafbepaling in andere wetgeving en
,doordat wij negatieve consequenties verbinden aan de schending van die rechtsnormen.
Dus: schending rechtsnorm = geschreven reactie in het wetboek van Strafrecht of in andere
strafbepaling = strafbaar feit.
➔ Doel 2: strafrechtstheorieën.
Over de legitimering van het toevoegen van leed aan anderen bestaan verschillende
theorieën:
● De vergeldingstheorie gaat uit van de gedachte dat de overheid wraak moet nemen
op degene die onrecht pleegde. De vergeldingstheorie steunt de gedachte dat door
een strafbaar feit inbreuk wordt gemaakt op de zogenoemde wereldlijke juridische
orde; de inbreuk wordt hersteld doordat dezelfde straf wordt opgelegd als de
strafbare handeling oorspronkelijk inhield. Deze theorie staat direct in verbinding met
de oog om oog, tand om tand gedachte. De staat mag namens het slachtoffer wraak
handelingen uitvoeren jegens degene die de aantasting heeft veroorzaakt. Dit is een
absolute strafrechtstheorie, wat inhoudt dat de straf zijn grondslag vindt in het misdrijf
(het onrecht moet worden hersteld).
● De preventietheorie gaat ervan uit dat met het straffen van personen voorkomen
wordt dat anderen strafbare feiten zullen plegen. Wij willen ervoor zorgen dat het niet
weer gebeurt, of dat anderen niet overgaan tot zulke dingen. De straf vindt
rechtvaardiging in dit preventie doel. Deze theorie is een relatieve strafrechtstheorie
omdat de straf een bepaald doel beoogt in plaats van enkel vergelding. De
preventietheorie kan worden onderverdeeld in generale preventie en speciale
preventie:
○ De aanhangers van de generale preventie theorie willen dat anderen dan de
misdadigers zien wat er gebeurt als je een strafbaar feit pleegt. Ze leren als
het ware van het feit dat iemand anders wordt gestraft en vertonen niet langer
dergelijk gedrag. Voorbeeld: aanwezig kunnen zijn bij strafrechtzaken, het
delen van nieuws, dit is gericht op iedereen.
○ De aanhangers van de speciale preventie theorie beogen met het opleggen
van een straf de misdadiger zelf ervan te weerhouden in de toekomst
misdaden te gaan plegen. Na een opgelegde straf trekt een persoon lering uit
zijn gedrag en wil hij niet nog een keer een misdaad plegen. Met name de
taakstraf is gebaseerd op deze gedachte. Het strafrecht werkt bij speciale
preventie op drie wijzen: 1. afschrikking door de dader; 2. verbetering in het
gedrag van de dader en 3. de samenleving gaat erop vooruit nu de dader
tijdelijk uit de samenleving is verwijderd. Dit is gericht op de dader.
➔ Doel 3: Geweldsmonopolie bij de overheid: het voorkomen van eigenrichting.
Een van de belangrijkste functies van het strafrecht is het voorkomen van ongecontroleerde
wraak. We willen niet meer dat mensen voor eigen rechter spelen. De overheid heeft het
geweldsmonopolie. Alleen zij mag het geweld op burgers uitoefenen.
➔ Doel 4: De ultimum remedium-gedacht
Ultimum remedium is Latijn voor laatste oplossing. Het strafrecht bestaat vanuit de gedachte
dat het pas moet worden toegepast als er geen redelijke alternatieve oplossingen kunnen
worden toegepast. Het OM heeft als uitgangspunt: niet vervolgen, tenzij. In Nederland is de
, overheid voordat zij het strafrecht toe past verplicht om andere middelen in te zetten tegen
de burger. Daarbij dienen zij zich steeds af te vragen: dient een bepaalde vorm van onrecht
op strafrechtelijke wijze te worden afgehandeld, omdat het handelen naar zijn aard als
typisch misdadig of crimineel moet worden beoordeeld? Daarbij moeten ze de grens tussen
de handelingen die al dan niet strafrechtelijk moeten worden afgedaan constant in de gaten
te houden.
Het legaliteitsbeginsel (ook wel nulla poena beginsel)
Een van de belangrijkste uitgangspunten van het strafrecht is dat burgers slechts in
overeenstemming met neergeschreven wetten kunnen worden gestraft. We noemen dit het
legaliteitsbeginsel. Dit staat in art. 1 van het wetboek van Strafrecht. Het legaliteitsbeginsel
heeft vijf nadere betekenissen:
1. Geen strafbaar feit zonder wet: slechts gedragingen die wettelijk strafbaar zijn
gesteld, kunnen door de rechter worden bestraft.
2. Geen straf zonder wet: een burger mag niet worden veroordeeld wanneer zijn gedrag
niet onder een bepaalde wettelijke strafbepaling valt. Ook betekent dit dat de rechter
alleen maar die sancties mag opleggen die de wet aan het strafbare feit verbindt.
3. Geen terugwerkende kracht: een burger kan slechts worden veroordeeld voor een
handeling die in strijd is met een wet die op dat moment al in werking is getreden.
4. Geen analogische redenering: het moet duidelijk zijn welke gedragingen strafbaar
zijn en wat de gedragingen precies inhouden. Als de gedraging zelf niet uitdrukkelijk
wordt gesanctioneerd in een wettelijke bepaling, mogen we de gedraging niet creatief
in deze bepaling inlezen omdat ze er veel op lijkt.
5. Wetten moeten duidelijk genoeg zijn (lex certa): wetten moeten duidelijk worden
omschreven, dus niet te algemeen of te vaag.
Dit staat in artikel 1 Wetboek van Strafrecht, artikel 1 Wetboek van strafvordering en artikel
16 Grondwet.
Vier voorwaarden voor strafbaarheid
Aan de eis van strafbaarheid is slechts voldaan indien sprake is van een menselijke
gedraging die valt onder een delictsomschrijving en wederrechtelijk en aan zijn schuld te
wijten is. Kortom, er moet sprake zijn van:
1. Menselijke gedraging: duidt op het gegeven dat iets moet zijn gebeurd en dat die
gebeurtenis ook door een menselijk individu is gewild. Zonder gewilde spierbeweging
kan er geen bestraffing plaatsvinden. Daarbij moet het gaan om een door een mens
verrichte gedraging. Ook het niet handelen of nalaten kan worden aangemerkt als
een gedraging.
2. Delictsomschrijving: het is niet mogelijk om iemand te vervolgen voor iets wat niet
strafbaar is. Een strafbepaling bestaat uit twee onderdelen. Het eerste onderdeel
bestaat uit een omschrijving van een gedraging, wat we de delictsomschrijving
noemen. Het tweede onderdeel uit de negatieve reactie op dit gedrag, wat we de
sanctienorm noemen. De delictsomschrijving wijst het gedrag aan dat strafbaar wordt
gesteld. De strafbepaling = delictsomschrijving + sanctienorm.
3. Wederrechtelijkheid: met wederrechtelijkheid wordt bedoeld dat het gedrag in strijd
met het objectieve recht moet zijn. Voor dergelijk gedrag is geen rechtvaardiging te
vinden. Deze voorwaarde ziet op de gedraging zelf. Wederrechtelijkheid wordt in art.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller rechtenstudent_z. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $6.89. You're not tied to anything after your purchase.
