Risico- en beschermende factoren (van der Stel)
De individuele ontwikkeling omvat een breed scala aan complexe processen. Principes van
ontwikkeling zijn volgens Davis:
Een beloop in fysieke, cognitieve en sociaal-emotionele systemen;
Globaal gedrag differentieert zich in elk systeem en wordt vervolgens met andere systemen
geïntegreerd;
Eerdere ontwikkeling gaat voor iedereen systematisch en logisch over in een latere ontwikkeling
(coherent);
Ontwikkeling houdt een hogere orde en flexibiliteit in;
Elke ontwikkelingsfase betekent nieuwe uitdagingen.
Het ecologisch model houdt in dat het individu ervaring opdoet en zich ontwikkelt in interactie met de
omgeving. Greenberg e.a. onderscheiden deze niveaus:
Microsysteem: de directe dagelijkse leefomgevingen van een kind;
Mesosysteem: de betrekkingen tussen de verschillende microsystemen waarbij personen die
belangrijk zijn voor het kind betrokken zijn;
Macrosysteem: de algemene sociaal-culturele en economische context.
Idealiter richt een interventie zich op al deze systemen.
Onder een determinant verstaat men een factor die op enige wijze van invloed is op de
waarschijnlijkheid dat iemand aan een ziekte wordt blootgesteld en/of dat een ziekte ontstaat. Risico-
en beschermende factoren ‘vertalen’ de determinanten van een ziekte naar concrete individuen of
groepen mensen.
De aanwezigheid van risicofactoren leidt niet automatisch tot problemen.
Stoornissen of problemen gaan vaak samen door de aanwezigheid van risicofactoren
(comorbiditeit).
Belangrijk om aandacht te vestigen op alle clusters, dus zowel op psychische, somatische
(lichamelijke) en sociale domein. Een ontwikkeling op het ene domein werkt vaak ook gunstig
voor het andere domein.
Er zitten ook nadelen aan risicofactoren vast volgens het CDHAC:
Het begrip risico is relatief;
Risico is geen neutraal begrip (wat is wel of niet normaal?);
Het door professionals toekennen van risico’s kan bij de betrokkenen een gevoel van
machteloosheid teweegbrengen;
Risicofactoren interacteren met elkaar, sommige zijn meer bedreigender voor een ziekte dan een
andere;
Als de risico’s niet goed in kaart zijn gebracht, kunnen onterechte interventies gepland worden;
Het bijeenbrengen van mensen met een vergelijkbaar risico kan contraproductief werken, het kan
bijvoorbeeld de risico op drugsgebruik versterken;
De kracht van een interventie zit hem vaak in de beschermende factoren.
Beschermende factoren zijn variabelen die de waarschijnlijkheid van een ongunstige ontwikkeling bij
de aanwezigheid of werking van risicofactoren in gunstige richting beïnvloeden. Voor zowel risico- als
beschermende factoren geldt dat de factoren die ver weg (distaal) liggen van het individu minder
invloedrijk zijn dan de factoren die dichtbij (proximaal) liggen en direct van invloed zijn op de
ontwikkeling. Risico- en beschermende factoren staan met elkaar in interactie. Het is geen kwestie van
de balans opmaken tussen plussen en minnen. Risico- en beschermende factoren zijn in het beginsel
beïnvloedbaar en dus relevant voor preventie. Veerkracht en sociale steun zijn twee belangrijke
beschermende factoren.
Interventies in of via gemeenschappen (van der Stel)
Eerst richtte we ons vooral op de individuele herstel van probleemgevallen. De laatste jaren komt het
functioneren in sociale verbanden en hun relatie tot psychisch, sociaal en economisch welzijn in de
, belangstelling. Gauntlett beschrijft het belang van gemeenschappen voor de bevordering van de
geestelijke gezondheid, preventie en vroegtijdige interventie. Ook is dit effectief bij allochtone
doelgroepen. Het begrip dat komt kijken bij een fijne samenleving is sociaal kapitaal. Dit houdt in:
vertrouwen, samenwerking en wederkerigheid, tijd voor elkaar, vrijwilligheid, gemeenschapszin,
democratie en tolerantie. De afwezigheid van sociaal kapitaal blijkt uit verschijnselen als criminaliteit,
echtscheidingen en eenzaamheid van ouderen.
Belangrijke principes van ‘community development’ zijn een bottum-up benadering, aandacht voor
participatie, uitgaan van sterke punten van de gemeenschap en haar leden én empowerment.
Er wordt onderscheid gemaakt tussen community-based programma’s, waarin het accent ligt op
individuen en groepen als doel en middel van de interventie en community development programma’s
waarin de aandacht uitgaat naar hele gemeenschappen en de relaties tussen individuen en groepen. In
de praktijk is het moeilijk deze programma’s af te bakenen, er ontstaat over en weer een
wisselwerking en versterking.
In de zorgsector is het moeilijk aansluiting te vinden bij allochtone groepen. De manier waarop in
andere culturen gezondheid en ziekte worden beleefd en tot uiting wordt gebracht zijn verschillend.
Preventie heeft het extra moeilijker omdat het initiatief daartoe meestal vanuit de aanbieder komt.
Vraaggericht werken in het preventieveld is moeilijk als de doelgroep zich niet bewust is van risico’s of
problemen in wording. Een manier om een brug te slaan tussen de culturen is het werken met peers.
Ethiek van preventie – verantwoording van bemoeizorg (van der Stel)
Vaak gebruikt men de worden ‘normen en waarden’ als één begrip. Deze samentrekking is niet terecht.
Het verschil tussen normen en waarden is het volgende. Normen zijn concrete richtlijnen voor het
handelen; ze regelen het dagelijks sociaal verkeer. Normen vormen de verbinding tussen de algemene
waarden en de concrete gedragingen; het zijn opvattingen over hoe men zich wel of niet moet
gedragen in concrete omstandigheden. Waarden zijn idealen en motieven die in een samenleving of
groep als nastrevenswaardig worden beschouwd. Waarden zijn opvattingen over wat wenselijk is.
Ethiek is een tak van de filosofie die zich bezighoudt met de kritische bezinning over het juiste
handelen. In algemene zin probeert ethiek de criteria vast te stellen om te kunnen beoordelen of een
handeling als goed of fout is.
De ethiek van preventie: met preventie beoogt met door het volgen van een bepaalde strategie te
bewerkstelligen dat een bepaalde doelgroep ongezond gedrag vermijdt of zich gezond gedraagt.
Verder is respect voor vrije keuze belangrijk. Tot slot moeten we ervoor zorgen dat de voor- en
nadelen van preventieve activiteiten op een rechtvaardige wijze verdeeld worden. Zie de reader voor
de 9 principes.
Preventie: beleid, begrippen en modellen (de Roos)
Preventie wordt in de regel ingegeven door idealistische uitgangspunten en motieven. Toch is de kloof
tussen de beoogde doelen van preventie en de daadwerkelijke bereikte effecten teleurstellend groot.
Redenen hiervoor zijn:
Preventie berust altijd op normen (gezond zijn, hygiëne). Juist in onze samenleving en levensstijlen
leidt deze normatieve gebondenheid ertoe dat preventie onderwerp wordt van verschillen in
mening en oordeel.
Initiatiefnemers van een preventieve activiteit komen tot actie omdat zij van oordeel zijn dat bij
een ander sprake is van een risico op een probleem. Die andere partij hoeft deze opvatting niet te
delen.
Preventie is vaak niet los te zien van machtsverhoudingen.
Preventie: het door middel van doelgerichte, georganiseerde activiteiten voorkomen van ernstige
problemen bij mensen, of van een verergering daarvan.
Vormen van preventie:
Collectieve preventie: met doelgroepen van wisselende omvang
Individuele preventie: gericht op één persoon
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller lifeoflou. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $4.85. You're not tied to anything after your purchase.