Filosofie en Ethiek aantekeningen. Dit bestand bestaat uit colleges die zijn gegeven tijdens het vak Filosofie en Ethiek (AB_1178). Dit vak is een verplicht vak voor 2e jaars studenten Gezondheid&Leven in periode 4. Dit bestand bevat alle colleges (1 t/m 11).
Het commen sense-beeld van wetenschap – de affaire Stapel
Constatering ‘Levelt’: veel wetenschap is ‘sloppy science’
- publicatiebias – bijv. mislukte experimenten niet gepubliceerd.
- gebrek aan herhaling van onderzoek – en dus geen controle.
- statistische incompetentie en desinteresse.
- geen of nauwelijks besef van wetenschapsethiek.
Common sense-beeld van wetenschap:
- wetenschappelijke kennis is objectief.
- de (unieke) wetenschappelijke methode is de manier om kennis over de wereld te verkrijgen.
- wetenschap is waardevrij.
- in wetenschap spelen externe invloeden (politiek, financiële belangen of bijv. reputatie) geen rol: alles
- wetenschappers zijn op zoek naar de waarheid. draait om het (empirisch) bewijs.
- voldoet wellicht helemaal niet
-> wordt bedreigd door sloppy science! (-> 1e en 5e )
Vraag 1: Is wetenschap ‘objectief’
- verschil tussen objectief en subjectief.
- objectief ->
- subjectief ->
- claim: ‘wetenschappelijke kennis is objectief’
- voorwaarde: heldere begripsvorming.
- afwezigheid van vaagheid en meerduidigheid.
- van alledaagse naar wetenschappelijke taal.
- ideaal: helderheid en eenduidigheid.
- begrippen moeten ‘operationeel’ zijn: gespecificeerd en meetbaar.
- ideaal: vrij van persoonlijke opvattingen/cultureel bepaalde waarden.
Voorbeeld uit gedragswetenschappen: het begrip ‘intelligentie’
- onderzoek naar intelligentie
- I – Samuel George Morton, Crania Americana, 1839 -> man is intelligenter
- II – IQ testen
- objectieve waarde van de definitie.
- cultuur slijpt er altijd in.
- Vragen: - kan wetenschappelijke kennis ‘objectief’ zijn?
- moet je hoe dan ook streven naar ‘objectiviteit’?
Dus: het bestaan van sloppy science geeft aanleiding om kritisch te kijken naar wetenschappelijk onderzoek.
- eerste gedachte: sloppy science uitbannen en ervoor zorgen dat het common sense beeld weer
‘werkelijkheid wordt’
- als dat lukt, betekent dit dan dat wetenschap toch ‘objectief’ is?
-> wat volgt uit het voorbeeld over onderzoek naar ‘intelligentie’?
Column Jeroen Geurts – vragen:
- als wetenschap niet objectief is, is het dan meer dan een mening?
-> Nee, want wetenschappers zijn opzoek naar feiten en onderbouwen deze met argumenten. Ook
controleren ze elkaar.
- als wetenschap feilbaar is, wanneer kun je dan spreken over ‘betrouwbare resultaten’?
(-> momenteel wanneer iets ‘significant’ is, maar eigenlijk is dat gek) -> beantwoorden bij F&E
-> blijkbaar kan ‘objectiviteit’ – ook als er geen sprake is van sloppy science – problematisch zijn.
,Filosofie en Ethiek
Vraag 2: Zijn wetenschappers op zoek naar de waarheid?
Hoe behoren wetenschappers te werk te gaan?
- Kloon affaire – voorbeeld onderzoeksethiek.
- sprake van fraude bij een artikel met meerdere wetenschappers.
- Co-auteurschap en de acceptatie van wetenschappelijke kennis:
- een corrigerende werking? -> doen co-auteurs
- schijn van interne controle? -> iedere onderzoeker heeft veel taken.
-> fraude en manipulatie minder.
Evaluatie van kloonaffaire – waarom ‘trok niemand aan de bel?’ – vanuit verschillende invalshoeken:
- sociaal maatschappelijke of culturele invalshoeken
- politieke opvattingen stamcelonderzoek – US erg conservatief, dus blij met goede publicatie.
- autoritair georganiseerde oosterse cultuur – niet iedereen kan elkaar bekritiseren.
- ethische invalshoek
- de onafhankelijkheid van wetenschappelijk onderzoek –
- wetenschapsfilosofische invalshoek (– wanneer in een leerboek)
- processen van verificatie(+ bewijs) en falsificatie (geen tegenbewijs)
- reputatie van wetenschappers.
- peer review en andere controlemechanismen betrouwbaar?
- rol van persoonlijke opvattingen/aangehangen waarden/ levensbeschouwelijke visie.
Vraag 3: Klopt het common sense-beeld van wetenschap?
- wetenschapsfilosofie -> onder welke voorwaarden wordt wetenschappelijke kennis geaccepteerd?
- filosofie van de geneeskunde -> wanneer spreken we van een ‘gezond mens’?
- ethiek -> hoe behoren wetenschapper te werk gaan? Mag alles wat kan?
-> 3 perspectieven met kernvragen
- inleiding filosofische reflectie (boek H. 1)
Onderzoek naar onderzoek
- deel 1 boek over: praktijk van wetenschappelijk onderzoek (H. 2 t/m 5)
Wat is wetenschap?
- In plaats van je te verdiepen in nog meer concrete kennis van vakgebieden uit de levenswetenschappen, ga
je in deze cursus denken over het verschijnsel ‘wetenschap’:
- Wat betekent precies een ‘wetenschappelijk’ onderbouwende stelling?
- Wat is het verschil tussen ‘echte’ wetenschap en pseudowetenschap?
- Wie bepaalt dat verschil?
- Waarom heeft wetenschappelijke kennis zo’n hoge status?
Onderzoek naar levenswetenschappelijk onderzoek – hoe kun je dit soort onderzoek uitvoeren?
- NIET via wetenschappelijk onderzoek – probleem circulariteit
- WEL via ‘filosofische reflectie’ – bijv. Socrates: Wat bedoel je precies? & Klopt het wel?
Thema 1: Wetenschapsfilosofie
- deel 2 boek over: wetenschapsfilosofische perspectieven op de acceptatie van wetenschappelijke kennis (H. 6 t/m 11)
(meeste T vragen)
Standaardbeeld van wetenschap – belangrijkste opvattingen
- wetenschappelijke kennis is objectief.
- naast wetenschappelijke kennis zijn er geen andere vormen van kennis.
- rol van verificatie/confirmatie
- hypothese? -> zoek naar wetenschappelijk bewijs.
,Filosofie en Ethiek
Karl Popper – belangrijkste opvattingen
- zeer kritisch/negatief over de mogelijkheid van objectieve kennis.
- zeer kritisch/negatief over de waarde van verificatie/confirmatie.
- in plaats van verificatie komt falsificatie (‘van bevestiging naar weerlegging’)
Thomas Kuhn – een wetenschappelijke theorie is het resultaat van:
- empirische gegevens
- theorievorming
- subjectieve en objectieve criteria
- ‘psychologische’ factoren
- ‘sociale’ factoren
-> paradigma – ‘met een bril kijken naar de werkelijkheid’
Sociologie van de Wetenschappelijke Kennis (SWK) – belangrijkste opvattingen
- ‘feiten’ als het resultaat van een onderhandelingsproces.
- ‘sociale factoren’ (machtsverhouding binnen de wetenschap) zijn doorslaggevend bij de acceptatie van
wetenschappelijke kennis.
- bijv. kloonaffaire.
- vraag: Wat betekend ‘feiten zijn het resultaat van een onderhandelingsproces?’
A: de partij die het meeste biedt, bepaalt wat een ‘feit’ mag worden genoemd.
B: wat een ‘feit’ is, wordt bepaald door ‘rationeel’ te onderhandelen over empirisch bewijsmateriaal.
C: wat uiteindelijk als ‘feit’ telt, wordt bepaald door ‘wetenschappelijke argumenten’ en (sociale) belangen.
Actor-netwerk theorie van Latour – belangrijkste opvattingen
- de verwevenheid van wetenschap, technologie, economie, politiek en maatschappij.
- wetenschap is NIET iets wat los staat van de maatschappij.
- de acceptatie van wetenschappelijke kennis is een kwestie van een ‘heterogeen netwerk’ van theorieën,
apparaten, statistiek, wetenschappers, ondersteunend personeel, politiek richtlijnen, economische
omstandigheden en vooral veel geld.
- bijv. FALW * NAM
Knowledge filter – belangrijkste opvattingen
- het idee van ‘de’ wetenschappelijke methode is achterhaald en overbodig.
- in de loop van de tijd worden onjuiste hypothesen en theorieën geëlimineerd.
-> betrouwbare kennis is toch mogelijk, want alleen dit houd je over.
- bijv. intelligentie onderzoek.
- vraag: hoe komt consensus binnen de wetenschappelijke gemeenschap tot stand?
- op grond van bewijs (‘verificatie/falsificatie’)? – mensen hebben er goed naar gekeken en
- via sociale mechanismen? er is overeenstemming.
Thema 2: Filosofie van de geneeskunde
- deel 3 boek over: filosofie van de geneeskunde (in het bijzonder over ‘onverklaarde lichamelijke klachten’) (H. 12 + 13)
- teksten: Verliefdheid als hersenproces (Swaab) en Zijn wij echt ons brein? (Keizer)
-> van belang: welk mensenbeeld (…) houd je er op na?
- kernvraag: wanneer spreken we van een ‘gezond mens’?
- verwante vragen: - Is het lichaam meer dan een medisch object?
- Kunnen medicijnen onze identiteit veranderen?
- Waar ligt de grens tussen ‘normaal’ en ‘pathologisch’ in personalized medicine?
- Leidt de DSM5 tot ongewenste medicalisering?
- Wat zijn de gevolgen van marktwerking in de zorg?
, Filosofie en Ethiek
Thema 3: Ethiek
- deel 4 boek over: wetenschap en samenleving in het algemeen en ethiek in het bijzonder (H. 1 + 18 t/m 22)
Robert Merton (1942) en de ongeschreven regels van de wetenschappelijke gemeenschap:
- ‘communism’ -> de resultaten van wetenschappelijk onderzoek moeten openbaar toegankelijk zijn.
- zodat anderen kunnen controleren en voortbouwen.
- ‘universalism’ -> de beoordeling van wetenschappelijke kennis is onafhankelijk van ras, geslacht, sociale
positie, nationaliteit, religieuze identiteit, etc.
- echt alleen de inhoud controleren.
- ‘disinterestedness’ -> de persoonlijke opvattingen en gevoelens van de onderzoeker mogen geen invloed
uitoefenen op de resultaten.
- belangeloosheid – werk mag niet worden beïnvloed door persoonlijkheid.
- ‘organized scepticism’ -> in de wetenschap is systematisch wantrouwen t.o.v. elk resultaat geboden.
- niet applaudisseren, maar wantrouwen – sceptisch zodat we zeker weten dat iets klopt.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller ninaburgering. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $3.78. You're not tied to anything after your purchase.
