3. Pijn en farmacologie
Sensoren
Sensor / receptor: Een cel die gevoelig is voor een verandering (prikkel of stimulus) in zijn
omgeving veranderde membraanpotentiaal impuls.
Basis van de herkomst van de prikkels worden sensoren in 3 groepen ingedeeld:
Exterosensoren: Opvangen externe prikkels (van buiten het lichaam).
Gelegen op de grens van het lichaam – buitenwereld
Zintuigen (reuk-, smaak-, gevoels-, gezichts- en gehoorzin)
Propriosensoren: Geven informatie over het bewegingsapparaat
Gelegen in de spieren, pezen en gewrichten en houden het centrale
zenuwstelsel op de hoogte van de houdingen en bewegingen van het lichaam
(ook het evenwichtsorgaan).
Interosensoren: Opvangen interne prikkels (vanuit het lichaam zelf)
Gelegen in de wand van holle organen. Liggen onder andere in hypothalamus,
mondholte, darmkanaal, longen, urinewegen en bloedvaten. Deze sensoren
spelen een rol bij vegetatieve integratie.
De sensoren kunnen ook worden ingedeeld op basis van de soort prikkel waarvoor ze
gevoelig zijn:
Type sensor Gevoelig voor Voorbeeld
Chemosensoren Chemische prikkels (reuk- en - Smaaksensoren van de tong
smaakstoffen, CO2, osmotische - Reuksensoren in de neus
waarde en zuren) - Osmosensoren in hypothalamus
- Chemosensoren in wand aorta en
halsslagaders (zuurgraad)
Mechanosensore Mechanische prikkels (druk, - Tast- en druksensoren in huid
n trilling, vloeistofbeweging en - Spierspoelen in dwarsgestreepte spieren
trekspanning) - Pees- en gewrichtssensoren
- Sensoren in gehoororgaan en
evenwichtsorgaan
- Bloeddruksensoren (in aorta en halsslagader)
- Rekkingsgevoelige sensoren in longweefsel
Thermosensoren Temperatuurveranderingen - Warmte en koude sensoren in huid
- Centrale thermosensoren in hypothalamus
Fotosensoren Licht (elektromagnetische - Lichtsensoren (fotoreceptoren in ogen)
straling afkomstig van
lichtbronnen)
Nocisensoren (dreigende) beschadiging - - Pijnsensoren in huid
veroorzaken pijnsensatie bij - Oppervlakkig in de huid zoals wand holle
hoge druk of bij extreme hitte, organen, buikvlies, spieren en gewrichten
chemische prikkeling
,Kenmerken van sensoren:
1. Vertaling prikkels in impulsen
2. Specifieke gevoeligheid
3. Specifieke gewaarwording
4. Specifiek bereik
5. Adaptatie
1. Vertaling prikkels in impulsen
Omzetten chemische, mechanische, elektromagnetische en thermische energie in
elektrische energie.
Sensorpotentiaal/ receptorpotentiaal:
Elektrische lading in sensor als gevolg van prikkeling ontstaat vraagt bepaalde
prikkelsterkte om sensorpotentiaal te veroorzaken.
Prikkeldrempel:
Laagste sensorpotentiaal die
actiepotentiaal veroorzaakt in
sensorische zenuwcel (de laagste
prikkelsterkte die depolarisatie
veroorzaakt).
De prikkelsterkte bepaalt het
aantal actiepotentialen (impulsen)
per tijdseenheid (de pieken blijven
het zelfde alleen er zijn meer impulsen bij een sterkere prikkel).
2. Specifieke gevoeligheid
Er is een lagere prikkeldrempel voor adequate prikkels dan voor niet-adequate prikkels
Adequate prikkel:
Bepaalde specifieke prikkelsoort waarvoor sensor gevoelig is (licht voor het oog, geluid voor
gehoororganen).
Bij een niet-adequate prikkeling ligt de prikkeldrempel veel hoger dan bij adequate
prikkeling.
3. Specifieke gewaarwording
Een sensor kan op vele manieren worden geprikkeld.
Alle prikkels die impulsen veroorzaken specifieke gewaarwording tot gevolg. Specifieke
gewaarwording wordt bepaald doordat sensor via afferente zenuwvezels met zijn eigen
sensorische hersenschorsgebied verbonden is.
Licht of druk op je ogen je neemt altijd lichtverschijnsel waar.
, 4. Specifiek bereik
Het specifieke bereik is afhankelijk van sensor en andere factoren (leeftijd, oefening en
aanleg). Bijvoorbeeld:
Fotoreceptoren specifiek bereik: wel gevoelig voor elektromagnetische straling maar
mensen kunnen geen infrarode en ultraviolette straling zien.
Sensoren gehoororgaan ook een specifiek bereik van 20 – 20.000 hertz
5. Adaptatie
Eerste prikkeling sensor (aantal impulsen dat evenredig is met de prikkelsterkte): frequentie
impulsen afhankelijk van prikkelsterkte.
Langdurige, gelijkblijvende prikkeling: aanpassen sensoren (adaptatie)
Negatieve adaptatie: Minder sensorpotentialen/ impulsen in de loop van de tijd
(verhoging prikkeldrempel).
Bijvoorbeeld: waarneming muffe geur verdwijnt na enige tijd.
Bijvoorbeeld: gevoel muntstuk op je hand verdwijnt na enige tijd.
Positieve adaptatie: meer sensorpotentialen/ impulsen in de loop van de tijd
(verlaging prikkeldrempel).
Bijvoorbeeld: verlaging prikkeldrempel voor
aanpassen ogen aan donker.
Pijn
Pijn (WHO): een onplezierige gewaarwording die optreedt bij
een dreigende weefselschade.
WAARSCHUWINGSSYSTEEM
Pijnprikkels worden gegenereerd door vrije
zenuwuiteinden nociceptoren (= pijnreceptor).
Intensiteit pijn: frequentie prikkel + aantal geprikkelde
zenuwvezels
Verschillende type nociceptoren
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller isamzkstudent. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $3.26. You're not tied to anything after your purchase.