1.1 Media zijn overal
Vandaag de dag zien we de aanwezigheid van de media overal in terug. In films, op YouTube, in boeken en via
digitale netwerken als Facebook en Twitter. Deze aanwezigheid noemen we medianieuws, nieuws dat altijd op
verschillende manieren op een lezer kan overkomen. We kennen tegenwoordig een overvloed aan reclame,
variërend van commerciële boodschappen tot advertenties en reisaanbiedingen. Al het nieuws dat je leest in
kranten als de Metro en de Spits is afkomstig uit zowel binnen- als buitenlandse media. Deze media reageren
allemaal op elkaar: ze schrijven over elkaars artikelen, kiezen invalshoeken die de concurrent niet kiest, etc. Dit
geheel van op elkaar reagerende media noem je crossmediale communicatie.
1.2 Zeven kenmerken van de media-explosie
In de 21e eeuw is de communicatiewereld in een stroomversnelling terechtgekomen. Desondanks worden we
niet overvallen, de mediawereld is geen massief gebeuren. Het is het resultaat van mensenwerk. Een enorme
groei aan mediazenders en hun producten heeft in de laatste jaren geleid tot een ware media-explosie. Van
deze verschijning zie je hieronder de zeven belangrijkste kenmerken:
• De groei van het aantal professionele communicatiebanen en communicatieberoepen;
• De groei van het aantal communicatiemiddelen en de vergroting van het communicatieaanbod;
• Het verdwijnen van de scheidingslijn tussen enerzijds interpersoonlijke communicatie en anderzijds
klassieke massacommunicatie;
• De digitalisering van media. Steeds meer nieuws wordt elektronisch verwerkt;
• Het ontstaan van convergentie, als gevolg van de digitalisering. Onder convergentie verstaan we het
ineenvloeien van informatiedragers, informatiekanalen en communicatiemedia;
• De uitbreiding van zintuiglijke ervaring;
• Een toename in verscheidenheid aan mediaproductie. Er ontstaat een groter aanbod, ook wel
differentiatie genoemd.
Hoofdstuk 2 Van actie naar interactie
2.1 Verschillende visies, verschillende definities
Het begrip communicatieleer wordt door iedereen anders omschreven. Er leiden ten slotte meerdere wegen
naar Rome. Wanneer communicatiedeskundigen spreken over het begrip, hebben ze het vaak over een
interdisciplinaire aanpak. Maar deskundigen op het gebied van bijvoorbeeld psychologie, economie of
politicologie definiëren communicatie weer als een begrip vanuit de sociologie. Er bestaan diverse
basiselementen waarmee men zich een definitie van communicatie kan vormen. We onderscheiden de
volgende, zeven elementen:
• De rol van maatschappelijke organisaties;
• Het taal- en symboolgebruik;
• De transport van communicatieve gegevens;
• De intentie van de zender;
• De reactie van de ontvanger;
• De relatie tussen zender en ontvanger;
• De koppeling tussen zender en ontvanger.
Hieronder geven we vijf verschillende opvattingen van het begrip communicatie:
• ‘Communicatie is een proces van tweerichtingsverkeer. Hierbij zijn zender en ontvanger beiden
actief en zijn zij in staat van rol te wisselen.’
• ‘Communicatie is een proces waarbij een zender bepaalde informatie via een kanaal naar de
ontvanger stuurt. Het doel van de zender is effect te bereiken bij de ontvanger.’
• ‘Communicatieprocessen zijn processen waarbij zenders bepaalde doelen willen verwezenlijken. Dit
doen zij door middel van een boodschap die zij op een bepaalde manier coderen en versturen naar
ontvangers. Deze ontvangers, die bepaalde behoeften hebben, decoderen op hun manier de
boodschap en interpreteren deze, waarna ze hun interpretatie terugkoppelen naar de zender.’
• ‘Communicatie is een proces waarbij de zender de intentie heeft om een bepaalde boodschap via
een medium over te brengen naar één of meerdere ontvangers.’
, • ‘Je kunt pas spreken van communicatie wanneer het proces van informatieoverdracht leidt tot enig
effect.’
2.2 Actief, effectief, interactief
De media-explosie heeft een groei aan opvattingen en benaderingen opgeleverd betreffende het begrip media-
explosie. Mede door deze explosie is communicatie een aparte wetenschappelijke discipline geworden. Er is
steeds meer vraag naar het beroep van communicatiemedewerker, een beroep dat ook nog eens door de jaren
heen steeds meer geprofessionaliseerd is. Diverse criteria hebben omschreven of communicatie al dan niet
goed is. Een daarvan is het intentionaliteitscriterium. Hiermee wordt omschreven of de communicatie wel
bedoeld is zoals ze overkomt. Het effectiviteitscriterium vult dit criterium aan en omschrijft of het beoogde
effect wel of niet behaald wordt. Ten slotte bestaat er ook nog een interactiviteitscriterium. Je gaat dan uit van
de interactieve rol van communicatie.
Hoofdstuk 3 Visie en beoordeling
3.1 Informatietransport versus cultureel ritueel
Je kunt je eigen definitie van communicatie bepalen door te kijken waar jouw visie staat op een denkbeeldige
lijn tussen twee uitersten. Het ene uiterste omschrijft communicatie als informatietransport, waar het andere
communicatie omschrijft als een cultureel ritueel, namelijk een symbolisch proces.
Wetenschappers die communicatie zien als informatietransport, beschouwen communicatie in feite als iets
eenvoudigs: een proces waarbij boodschappen worden overgebracht. De zender heeft een mededeling en
dient deze goed en effectief te bezorgen bij de ontvanger(s). Wetenschappers diecommunicatie zien als
cultureel ritueel, stellen de menselijke omgang met informatie centraal. Géén communicatieboodschappen die
effectief dienen te zijn, maar communicatieboodschappen geladen met normen, waarden en emoties. Deze
wetenschappers zien het communicatieproces veel meer als symbolisch proces, waarbij de werkelijkheid wordt
geproduceerd. Ze zien over te brengen boodschappen als teksten die meerdere lagen hebben, met hun eigen
coderingen.
Communicatiemanagers binnen de massamedia vatten communicatie vaak op deze manier op.
Vandaar dat er veel boodschappen verschijnen vanuit de media die doordrenkt zijn met emotie.
3.2 Wereldpolitiek in ritueel perspectief: de terreuraanslag van 11 september 2001
11 september 2001 was de dag dat Amerika op eigen grond werd aangevallen door terroristen, waarbij
vliegtuigen zich in de torens van het World Trade Center boorden. Op deze dag speelde de Amerikaanse media
een grote rol. Journalisten waren weliswaar in paniek, maar toch werd er in de media niet gezorgd voor chaos.
Zeker in de eerste minuten na de aanslag werd het volk bewust een beetje in onzekerheid gelaten. Hierdoor
werd er niet al te veel gespeculeerd. De berichtgeving op deze dag geldt als een groot mediaritueel, alles stond
op z’n kop. Na een aantal dagen werd de berichtgeving minder goed en toonden Amerikaanse televisiestations
louter herhalingen van de aanslagen.
3.3 Samenhang tussen communicatievisie en beoordelingscriteria
Welke visie je ook hebt op het begrip communicatie, ze is gebaseerd op een bepaalde uitwerking
en interpretatie van basiselementen en beoordelingscriteria. Je vraagt jezelf altijd af wat de rollen
van de zender en ontvanger zijn en hoe deze onderlinge relatie beoordeeld dient te worden.
Antwoorden op deze vragen vormen uiteindelijk een visie op het begrip communicatie. De
samenhang tussen enerzijds communicatievisie en anderzijds beoordelingscriteria is een wisselende
samenhang.
In het klassieke onderzoek naar massacommunicatie staan zenderactie en mediumeffect centraal.
Je concentreert je op de bedoeling van de zender en bekijkt of het medium de door de zender
aangereikte boodschap goed doorgeeft. Wanneer je een klassiek onderzoek naar massacommunicatie
uitvoert, richt je je vooral op de bedoeling van de ontvanger, de intenties, de motieven en de
verwachtingen. Kortom, een klassiek onderzoek naar massacommunicatie richt zich meer op het
perspectief van de ontvanger.
Hoofdstuk 4 Massacommunicatie: de klassieke benadering
4.1 Massacommunicatie en interpersoonlijke communicatie
Traditioneel gezien onderscheidt massacommunicatie zich van andere communicatievormen doordat heel veel
mensen aan deelnemen. Tussen deze personen is er voortdurend interactie. Massacommunicatie vindt plaats
via diverse massamedia, zoals radio, krant en televisie.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller MilouSteen. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $3.21. You're not tied to anything after your purchase.