Journalistiek in Nederland 1850-2000
Beroep. Cultuur en organisatie
Door: Huub Wijfjes
Hfst 1 Een nieuw beroep georganiseerd
§1.1 De oude tradities
17de /18de eeuw: Op dit moment waren er al veel uitgevers van couranten. Maar deze waren heel
anders dan de huidige couranten. Dus met oude opbouw.
In de loop van de 18e eeuw kwamen hier ook andere periodieke bladen bij, zoals tijdschriften.
Tweede helft van de 18e eeuw: Begin van de publieke opinie door invloed van
verlichtingsideeën.
Gevolg: kranten werden drager van politieke ideeën.
Door deze ontwikkeling werden er vraagtekens gezet bij de betrouwbaarheid, integriteit en fatsoen.
1815: Vrijheid van persdruk
*Ontstaan opvatting: waarde van een krant is gelegen in een herkenbare politieke
stellingname.
Door de vrijheid konden machthebbers niet meer zomaar alles doen. Hierdoor werden
kranten meer idealistisch, maar:
1. 1ste helft 19e eeuw: omkoperij en volksmennerij:
-Koning maakte gebruik van de pers
-Voor geld schreef de journalist een andere mening
Hierdoor hadden veel machthebbers een lijfjournalist
Sociale status van ‘homines obscuri et ignoti’
1848: Persvrijheid door Thorbecke
Ondanks de kleine groei van dagbladen, vrijheid van meningsuiting (persvrijheid) en drukvrijheid werd er
niet echt geloofd in journalisten. Het was het rare volk. Daarnaast was het grootste deel van de bevolking
analfabeet en de prijs voor de krant was te hoog.
LET OP ! de afgunst tegen journalisten was vooral door het politiek controversiële karakter. Niet zo zeer
de krant, dit was toch nog vrij onbekend.
Onder andere door de slechte status als journalist, maar ook door het vrij lage inkomen waren er in 1850
maar 2 à 3 fulltime journalisten per 100.000 Nederlanders.
Hfst 2 De moderne journalistiek
Werkwijze, stijl en vorm tussen 1870 en 1914
-De courant: Geschreven door R.R van der Meulen
*Verscheen in twee delen: eerste onder pseudoniem, tweede onder eigen naam
*Gaf een uitvoerig overzicht van het internationale en Nederlandse perslandschap
-Uit de krantenwereld: Geschreven door Martin van Raalte oervader journalistendynastie, één van de
oprichters NJK.
*Soort eerste leerboek voor aankomende journalisten in Nederland.
Beide boeken maakten onderscheidt tussen de twee soorten journalisten die in die eeuw ontstonden.
Namelijk: burgerlijke-journalistiek : Grote idealen over taken en verantwoordelijkheid pers,
voorgrond en persoonlijk.
Kolommenvuller : Volschrijven kranten, anoniem en productiegericht.
§2.1 New Journalism
, 2de helft 19de eeuw: pers moderniseerde het eerste en meest grootschalig in de VS en Engeland.
*Veranderingen: - Nieuwe en grotere publieksgroepen aangesproken
- Niet alleen maar lokaal
- Nieuwe massapers, niet alleen nog maar opiniepers
-Massapers heeft gemeenschappelijk nieuwsgierigheid, niet
meer geloof of politieke overtuiging.
-Nieuws voorop (Yellow press)
De dagbladwereld kwam door ideeën van persmagnaten in een ware stroomversnelling terecht. Zo kwam
er tussen dagbladen een gevecht om de lezers, want veel dagbladen hadden nu een gemeenschappelijk
doel, namelijk nieuwsgierige mensen aantrekken. Daarnaast wilden ze inkomsten genereren met
advertenties.
Deze verandering in de journalistiek wordt aangeduid met New Journalism.
-kern: andere invulling van het containerbegrip ‘nieuws’
-Doel: lezer interesseren en vermaken.
Het nieuws veranderde naar:
-In de vorm van een nieuwsvertelling
-Voorkeur uit menselijke perspectief Onderdeel van de opkomst van
-Onderwerpen van de straat het Amerikaanse realisme
-Omgekeerde piramide: summery lead
Werd hoeksteen objectieve verslaggeving
Daarnaast werd de krant steeds meer voorzien van illustraties, wat later uitgroeide tot foto’s. Ook
ontstonden er nieuwe genres om de nieuwsgierigheid van de mens beter te gebruiken, zoals reportage en
het interview.
§2.2 Journalistieke stijl in Nederland
In Nederland waren de journalisten niet zo onder de indruk van het Amerikaanse model. De Amerikaanse
new journalists hadden de combinatie van stijl en karaktervastheid niet. Maar wel vernieuwingsdrang,
financiële en technologische daadkracht, geweldig organisatievermogen en goed in het beïnvloeden van
de publieke opinie.
Volgens Nederland (Abraham Kuypers): Amerika is uit op een industrie om geld te verdienen
en een machtsbron te vormen met de journalistiek.
Nederlanders aangesproken door: Steads onafhankelijke optreden in de naam van ‘de waarheid’
De commentaarstijl
Wat was de waarheid?
-Niet alleen maar een objectieve opsomming (zoals de Amerikanen)
-Niet omkoopbaar
-Meestal werd er van uitgegaan dat alleen de hoofdredacteur de waarheid wist. (verzuiling)
Hoe kwam je tot een goede journalistieke stijl?
-Kwestie van talent
-Persoonlijkheid
-Opleiding
Het ging niet alleen maar om het vertolken van een scherp standpunt, maar ook om een stijl
Hoofdredacteuren werden al snel de personen die de stijl aangaven van een krant. Een redacteur kon dus
niet zijn of haar eigen stijl ontwikkelen. Door de afschaffing van de Dagbladzegel werd een stijlvolle,
commentariërende hoofdredacteur nog belangrijker. Dit was zowel te zien bij de grote dagbladen als de
kleien nieuwe dagbladen die ontstonden na de afschaffing van de Dagbladzegel.
-Deze ontwikkeling leek gelijk op te gaan met de groei van de steden en de ontplooiing van
partijpolitieke formaties. (hoofdredacteuren waren vaak ook hoofd van een politieke partij)
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller lottegrimberg. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $3.20. You're not tied to anything after your purchase.