Class notes
Samenvatting hoorcolleges Recht decentrale overheden 2020/2021
- Course
- Institution
Een samenvatting van de hoorcolleges van het vak Recht Decentrale Overheden, gegeven in het jaar 2020/2021.
[Show more]
1 review
By: cppc • 3 year ago
Seller
Follow
Kirannx
Reviews received
Content preview
Samenvatting van hoorcolleges van Recht Decentrale Overheden2020/2021
College 1A: Introductie
Programma:
• Voorstellen/verwachtingen;
• Opzet van het vak/toetsing;
• Hoe zat het ook alweer met decentralisatie?
- Inleiding publiekrechtelijke anatomie (interbestuurlijk)
- Hoofdinrichting gemeentes (intrabestuurlijk)
• Een openbaar lichaam is een juridische constructie waarlangs een gemeenschap vorm kan
geven aan haar eigen overheidsbestuur → om dit te bewerkstelligen kent een openbaar
lichaam een democratische structuur.
- Provincies, gemeenten, BES, waterschappen, openbare lichamen voor beroepen en
openbare lichamen voor bedrijven.
• Gelet op de democratische structuur geldt dat er vaak op zijn minst één orgaan is, dat
wordt samengesteld via directe of indirecte verkiezingen. Dit orgaan krijgt – soms in strijd
met andere organen – het recht om voor de gemeenschap algemeen verbindende
voorschriften vast te stellen.
• Territoriale decentralisatie: het gaat om gemeenschappen die territoriaal gedefinieerd zijn.
De openbare lichamen die daarbij horen, hebben ten aanzien van hun grondgebied – en
binnen de grenzen van het nationale recht – autonome bevoegdheden.
- 12 provincies;
- 350 gemeentes;
- 132a Gw: Bonaire, Saba en St. Eustatius (BES).
• Functionele decentralisatie: het gaat om gemeenschappen die functioneel gedefinieerd zijn.
De openbare lichamen die daarbij horen hebben alleen autonome bevoegdheden ten
aanzien van deze specifieke functie.
- Op grond van 134 Gw: openbare lichamen voor beroepen: NOvA, NBA (accountants), KNB
(notarissen), KBvG (gerechtsdeurwaarders), NLC (loodsen), OvO (octrooigem.);
- Grotendeels afgeschaft in 2015: openbare lichamen voor bedrijven.
• Iedere persoon in Nederland is onderdeel van op zijn minst twee (meestal vier) van dit
soort gemeenschappen. Iedere persoon valt dus ook onder verschillende openbare
lichamen. Deze openbare lichamen hebben een afzonderlijke structuur. Nederland blijft wel
een eenheidsstaat, wat betekent dat de organen van de decentrale openbare lichamen zich
aan het nationale recht moeten houden. Maar ook dat de bestuursorganen van de Staat
toezicht kunnen houden op de bestuursorganen van de decentrale openbare lichamen.
• Provinciewet, Gemeentewet, Wet openbare lichamen BES, Waterschapswet, Advocatenwet,
Wet op het accountantsberoep, Wet op het notarisambt, Gerechtsdeurwaarderswet,
Loodsenwet, Rijksoctrooiwet, Wet op de Sociaal Economische Raad.
• Samenwerking tussen openbare lichamen: 135 Gw jo Wet gemeenschappelijke regelingen.
,College 1B: Constitutionele uitgangspunten
Programma:
1. Constitutionele uitgangspunten en regeling Grondwet;
2. Autonomie en medebewind (124 Gw);
3. Hoofdschap van de Raad (125 Gw);
4. Grondwet en burgemeester (131 Gw);
5. Monisme en dualisme.
Constitutionele uitgangspunten
1. Democratie;
2. Rechtsstaat/machtenscheiding;
3. Grondwet → bescherming grondrechten.
Alle landen hebben een eigen grondwet. Je kunt je afvragen wat je belangrijk vindt om in een
Grondwet te stoppen. Nederland heeft een vrij technische Grondwet (een hele sobere Grondwet).
Focus ligt bij verhouding tussen decentrale overheden onderling en nationale overheid en de
organisatie van de decentrale overheden zelf (provincie en gemeente). Waarom zou je organisatie
van provincie en gemeente wel regelen en niet voor andere openbare lichamen? Hierop is geen
overtuigend antwoord gegeven. Gemeente en provincie voor burgers wel meest voorkomende en
bekende overheidslichamen.
Wat is het minimale dat een Grondwet moet doen? Basisregels, bescherming van de burger,
grondslag, scheppen van orde. Dus bieden van grondslag voor overheidshandelen (legaliteit) en
waarborgfunctie. Waarborgen dat macht niet wordt misbruikt. Als je overheidsmacht niet reguleert
dan kan dat uiteenlopen (iemand opsluiten etc). Waarom is inrichting van gemeente of provincie
van constitutionele orde? Als er geen Grondwet was dan waren provincies en gemeentes aan
Gemeentewet en Provinciewet gebonden. H7 Grondwet geeft veel aandacht aan intra-bestuurlijke
verhoudingen (verhoudingen op niveau van decentrale overheid zelf) en veel minder aandacht aan
interbestuurlijke relatie.
Autonomie (Gemeentewet en Provinciewet) en medebewind (andere wetten) (124 Gw)
• Eigen taken (“overgelaten”) versus medewerking aan het bereiken van door nationale
overheid gestelde doelen;
• Eigen sfeer komt door drie kringen benadering/leer (19 e eeuw): drie lagen van bestuur →
nationale, provinciale en gemeentelijke sfeer;
• Overheid is enorm gegroeid, bereikbaarheid is versoepeld, samenleving is veranderd sinds
124 Gw is ontstaan. Sociale zekerheid is vanuit gemeentes zelf opgestart (met name in
grote steden) in manieren die verder gingen dan maatschappelijk initiatieven. op een
gegeven moment begint dit op te vallen bij nationale politiek. Zij realiseert zich begin 20 e
eeuw de vraag of dit overgelaten dient te worden aan de gemeentes en provincies. Een
argument om dit op nationaal vlak over te nemen is de verschillen zoveel mogelijk te
verkleinen en gelijkheid te waarborgen (gelijkheidsbeginsel). Sociale zekerheid diende
uniform geregeld te worden over heel Nederland, waardoor taken van decentrale
overheden worden overgenomen. Grondwet biedt geen waarborgen ten aanzien van de
vraag of onderwerpen die eerst geregeld werden door decentrale overheden daar ook echt
blijven. De gemeentes kregen sociale zekerheid in de vorm van medebewind wel weer
terug. Is dat erg? Het maakt het beleid wel gelijker maar een kleiner georganiseerde
overheid kan wel beter dingen regelen want meer maatwerk, meer kennis van zaken ter
plaatse. Openbare lichamen zijn meer bijzonder dan gemiddelde publiekrechtelijke
rechtspersonen omdat ze een gemeenschap vertegenwoordigen, waardoor je weer
democratie hebt.
• Verschil tussen autonomie en medebewind: principe → vanuit wie komt initiatief? Maar qua
uitwerking is het verschil ook weer niet zo groot: je hebt geld nodig, er is bij medebewind
vaak ruimte bij interpretatie van kaders waarbinnen taak moet worden uitgeoefend.
Mechanisch medebewind: Wet GBA en Kieswet → weinig ruimte voor interpretatie, maar
gemeente kan wel bepalen hoeveel stemlokalen er zijn bijv.
, • Bestuurskundig is er niet veel verschil, maar juridisch gezien is er wel een verschil → art.
132 lid 5 Gw: regeling getroffen voor art. 124 lid 2 Gw. Dus eerste zin van 132 lid 5 Gw
geldt alleen voor medebewind. 128 Gw geldt weer alleen voor 124 lid 1 Gw, dus voor
autonome taken. Je moet dus ergens op juridisch vlak een grens kunnen trekken. De
termen worden gedefinieerd op een manier dat ze elkaar niet uitsluiten. 124 lid 1 is een
materieel criterium → huishouding. 124 lid 2 is een formeel criterium → is iets gevorderd?
Gemeentewet en Provinciewet vorderen van alles (er is een gemeenteraad, er is een
burgemeester etc.) dus materieel gezien is het autonomie maar formeel gezien
medebewind. Pragmatische oplossing hiervoor is dat alles wat in de Gemeentewet en
Provinciewet wordt gevorderd is autonomie. Dus alles wat krachtens een andere wet dan
deze twee wetten wordt gevorderd is medebewind (123 e.v. Gemw).
Hoofdschap van de Raad (intra bestuurlijke verhouding)
• 125 Grondwet;
• Regelt iets ten aanzien van de intra bestuurlijke verhoudingen wat wezenlijk anders is dan
op nationale niveau: “aan het hoofd”;
• Nationale model lijkt op het moment dat je de Grondwet leest uit te gaan van aan elkaar
gelijkwaardige machten die elkaar in evenwicht moeten houden. Van geen van die machten
wordt aangegeven welke het hoogste is. Er is in dit artikel een keuze gemaakt dat er een
orgaan is dat aan het hoofd staat. Machtenscheiding zit er wel in, maar startpunt van
redeneren is democratie: hoofdschap ligt bij democratisch gekozen orgaan;
• Niet logisch: uitvoerende macht (college) mag wetgevende macht (raad) naar huis sturen.
Er is geen ontbindingsrecht van gemeentes, want als gemeenteraden tussentijds konden
worden ontbonden dan heb je om de haverklap overal in Nederland verkiezingen en dan
kun je ook niet alle gemeenteraadsverkiezingen op 1 dag organiseren;
• Dagelijks bestuur is ondergeschikt aan algemeen bestuur, want algemeen bestuur is
democratisch gekozen;
• In de praktijk hebben meeste mensen niet het idee dat de raad de motor achter
besluitvorming is. Raad bestaat vooral uit part-timers en is een minder groot ambtelijk
apparaat voor zichtbaarheid. Raad is wel kaderstellend en stelt dus kaders waarbinnen het
dagelijks bestuur haar werkzaamheden dient te verrichten. Kaders worden gesteld door
middel van de begroting, het sluiten van college akkoorden, agenderen van onderwerpen
of te controleren (“hoe ga je het in de toekomst anders doen” is weer kaderstellend). De
Raad moet wel zijn zin krijgen.
Burgemeester en Grondwet
• 131 Grondwet;
• Burgemeester had van oorsprong had een tweeledige functie: burgemeester was vooral 1
van de bestuurders van de gemeente en tegelijkertijd ook iemand die vanuit centrale
overheid werd benoemd en daaraan diende te rapporteren (besluiten gemeenteraad voor
vernietiging aandragen). Burgemeester wordt bij KB benoemd en dus niet democratisch
gekozen. Maar in de praktijk bepaald Gemeenteraad wie de burgemeester wordt en
Gemeenteraad wordt weer democratisch gekozen. Hoe logisch is het dan nog dat
burgemeester bij KB wordt benoemd?
• Oude art. 131 Gw: De commissaris van de Koning en de burgemeester worden bij
koninklijk besluit benoemd.
• Nieuwe art. 131 Gw: De commissaris van de Koning en de burgemeester worden
aangesteld, geschorst en ontslagen op een bij de wet te bepalen wijze. Krachtens de wet
kunnen nadere regels worden gesteld over de daarbij te volgen procedures.
• Als je het volk twee verschillende organen laat kiezen dan is het de vraag of je voor de
gemeente niet naar een presidentieel model (scheiden van macht) toe wil. Het model is op
dit moment een meer parlementair model (delen van macht).
, Monisme en dualisme
• Een door het volk gekozen burgemeester kan leiden tot uiterste variant van een dualistisch
systeem en de strikte meer parlementair model ligt meer richting het monisme;
• In 2002 is een wetgevingsoperatie geweest om het gemeentelijk bestel dualistischer te
maken → hierna mocht wethouder geen lid meer zijn van de Raad. Ook heeft de Raad
meer (sterkere) controlebevoegdheden gekregen en tegelijkertijd heeft het College meer
bevoegdheden gekregen die eigenlijk bij de Raad lagen;
• Monisme: ene orgaan afhankelijk van ander orgaan;
• Dualisme: twee min of meer (nevengeschikte) gelijkwaardige organen (machtenscheiding);
• Je kunt geen echte nevenschikking hebben als Gemeenteraad aan het hoofd staat (125
Gw).
• De oppositie is altijd dualistisch, maar hoe stellen de coalitiefracties zich op? Stellen ze zich
op op een manier wat onafhankelijk is van wethouder dan is dat dualistisch.
College 2A: Gemeenteraad
Programma:
1. Hoofdschap, stelt dat nog iets voor?
2. Digitaal vergaderen, toegestaan?
3. Mag een raadslid meediscussiëren over iets waarbij hij persoonlijk betrokken is?
4. Mag je een raadslid van de beraadslaging uitsluiten als dat raadslid vertrouwelijke
informatie lekt naar de pers?
5. Zouden burgers meer te zeggen moeten hebben over wat er in hun eigen omgeving
gebeurt?
Hoofdschap, stelt dat nog iets voor?
• 125 Gw;
• Dualisering wel en niet in strijd met 125 Gw, wel in strijd: want bij hoofdschap worden de
bevoegdheden afgeleid van de gemeenteraad, dualisering gaf het college eigen
bevoegdheden waardoor het college gelijkwaardig werd met gemeenteraad qua
machtenscheiding. Niet in strijd: de Raad controleert nog steeds het college;
• Het is wettelijk toegestaan om zonder verdere wijzigingen het begrip hoofdschap anders in
te vullen
Digitaal vergaderen, mag dat?
• Discussie april, was het nodig om een tijdelijke wet (Wet digitaal vergaderen) te maken of
had je op basis van Gemeentewet en Grondwet kunnen stellen dat digitaal vergaderen
mogelijk is;
• 125 Gw: vergaderingen zijn openbaar. Wanneer is iets een vergadering en wanneer is dit
openbaar? Geen eisen aan fysieke vergadering, dus kijken in Gemeentewet. Gemw zegt
nergens expliciet dat een vergadering fysiek moet zijn, maar toen Gemw tot stand kwam
dacht wetgever vast en alleen aan fysieke vergadering (art. 17 e.v. Gemw). Art. 23 Gemw:
vergadering is openbaar (voor publiek kenbaar). Het volk moet kennis kunnen nemen van
hoe ze door de Raad vertegenwoordigd worden (door middel van publieke tribunes). Alle
raadsvergaderingen worden tegenwoordig tevens digitaal uitgezonden (ook voor COVID-
19). Echter, wat wordt er dan met ‘gesloten deuren’ bedoeld, dat camera uit gaat?;
• Art. 2.1 jo. 2.2 jo. 2.3 Wet digitaal vergaderen. Nadere aanvulling op de Gemeentewet ter
verduidelijking;
Mag een raadslid meediscussiëren over iets waarbij hij persoonlijk betrokken is?
• 28 lid Gemw → alleen betreffende stemming en zegt niets over beraadslagen, dus
meediscussiëren mag wel. Maar als je een rechtstreeks of persoonlijk belang hebt dan mag
je er niet over stemmen;
• Graf/De Rijp, r.o. 12.5: in deze situatie moet je het begrip persoonlijk belang in 2:4 net zo
uitleggen als in 28 Gemw, dus beperkt uitleggen. Enkele feit dat je belanghebbende bent in
de zin van Awb betekent niet dat je niet mag deelnemen aan beraadslagen en
besluitvorming. Er kunnen zich echter wel bijkomende omstandigheden voordien die maken
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller Kirannx. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $6.43. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
67474 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now