Summary
Samenvatting Rechtshandeling en Overeenkomst - Literatuur (Asser) Week 1 (en kennisclips)
- Course
- Institution
- Book
Summary of the Asser readings for week 1 (en kennisclips)
[Show more]
Connected book
Book Title:
Author(s):
- Edition:
- ISBN:
- Edition:
Seller
Followcarrarogiulia96
Content preview
geopenbaard.WEEK 1: BEGINSELEN CONTRACTEN RECHT, ONTSTAAN EN UITLEG VAN OVK
HOOFDSTUK 3: De obligatoire overeenkomst (BIII)
Het beginsel van contractsvrijheid (dat in het
[39] PLAN VAN BEHANDELING autonomiebeginsel ligt) houdt in dat:
Dit hoofdstuk behandelt enkele beginselen die aan ons
contractenrecht ten grondslag liggen.
Iedereen vrij staat wel (of niet) een ovk aan te gaan;
De meeste verbintenissen vinden hun oorsprong in een Wie een overeenkomst wil aangaan staat vrij te
overeenkomst, i.e. een rechtshandeling die tot stand komt bepalen met wie hij het contract wil sluiten.
door het overeenstemmen van twee of meer partijen en die Degenen die een contract willen sluiten kunnen de
gericht is tot het scheppen van verbintenissen (scheppen van inhoud, de werking en de voorwaarden van die ovk
een plicht en een vordering). naar eigen inzicht bepalen.
Beginselen zijn van belang om te de volgende vraag te kunnen Het beginsel van contractsvrijheid is slechts ten dele in de wet
beantwoorden: “is een overeenkomst daadwerkelijk gesloten? neergelegd, maar het is toch een van de belangrijkste. De
Zo ja, wat is haar inhoud?” maatschappelijke omstandigheden invloeden het gewicht dat
Men moet kijken naar (o.a.): aan dit beginsel wordt toegekend.
Wederzijdse wilsverklaringen;
Gerechtvaardigde vertrouwen; B. HET VERTROUWENSBEGINSEL
Maatschappelijke rechtvaardigheid; Degenen die zijn wil verklaart wordt verantwoordelijk
Het objectieve recht; gehouden voor verwachtingen die bij degene die deze
De omstandigheden van het geval. verklaring ontvangt gerechtvaardigd zijn gewekt.
3.1) DE BEGINSELEN VAN CONTRACTENRECHT Tegen hem die eens anders verklaring of gedraging,
overeenkomstig de zin die hij daaraan onder de
[40] REGELS EN BEGINSELEN gegeven omstandigheden redelijkerwijze mocht
Art 3:35 toekennen, heeft opgevat als een door die ander tot
Beginselen zijn – in beginsel – inhoudelijk breed, algemeen en BW hem gerichte verklaring van een bepaalde strekking,
weinig specifiek: ze hebben een in een samenleving aanvaarde kan geen beroep worden gedaan op het ontbreken
waarde en doel. van een met deze verklaring overeenstemmende
wil.
Het is ook mogelijk dat ze tot een rechtsregel worden
Tegen hem die als derde op grond van een verklaring
geconcretiseerd: denk aan het beginsel van redelijkheid en of gedraging, overeenkomstig de zin die hij daaraan
billijkheid (hierna: R&B), dat men in artikel 6:2 (1) BW kan onder de gegeven omstandigheden redelijkerwijze
vinden. mocht toekennen, het ontstaan, bestaan of
Art tenietgaan van een bepaalde rechtsbetrekking heeft
Rechtsbeginselen worden in onderling verband beschouwd, 3:36 aangenomen en in redelijk vertrouwen op de
BW juistheid van die veronderstelling heeft gehandeld,
met elkaar geconfronteerd en tegen elkaar afgewogen. kan door degene om wiens verklaring of gedraging
het gaat, met betrekking tot deze handeling op de
onjuistheid van die veronderstelling geen beroep
[41-43] BEGINSELEN VAN CONTRACTENRECHT worden gedaan.
Er bestaan verschillende typen beginselen:
1. Beginselen die een voorwaarde zijn voor de Een onderscheid bestaat tussen (beide te vinden in 3:35/6 en R&B)
verbindende kracht van een overeenkomst; 1. De bescherming van vertrouwen die gerechtvaardigd
2. Beginselen die de verbindende kracht van een is tegen de achtergrond van de omstandigheden die
overeenkomst verklaren; en zich tussen partijen hebben voorgedaan.
3. Beginselen die belangrijke eigenschappen van 2. De bescherming van het vertrouwen dat
contracten beschrijven. geabstraheerd van de specifieke omstandigheden in
een bepaalde samenleving bestaat (risicobeginsel).
A. HET AUTONOMIEBEGINSEL
Het beginsel van partijautonomie (zelfbeschikking) dit C. MAATSCHAPPELIJK RECHTVAARDIGHEID
beginsel is gericht op de aanwezigheid en de garantie van de De maatschappelijke positie van partijen beïnvloedt de
mogelijkheid zichzelf te ontplooien [evolve]. bindingskracht van de ovk (bijv. als er sprake is van
ongelijkwaardigheid tussen partijen – denk aan
Een manier waarop deze zelfontplooiing kan plaatsvinden is consumentenkoop).
door het sluiten van een overeenkomst: om dat te doen, is een
wilsverklaring nodig - zie artikel 3:33 BW. consensueel D. TROUW AAN HET GEGEVEN WOORD
karakter.
Art Een overeenkomst heeft niet alleen de door partijen
Art 3:33 Een rechtshandeling vereist een op een rechtsgevolg 6:248 (1) overeengekomen rechtsgevolgen, maar ook die
BW gerichte wil die zich door een verklaring heeft BW welke, naar de aard van de overeenkomst, uit de
, wet, de gewoonte of de eisen van redelijkheid en Het Romeinse recht heeft het begrip ‘ovk’ in
billijkheid voortvloeien. sterke mate ontwikkeld. Het kende
verschillende typen overeenkomsten, die aan
Dit beginsel heeft een morele waarde. In ons samenleving bepaalde vormen waren gebonden (e.g. ovk
bestaat de behoefte aan afspraken waarbij de een aan de gesloten door overgave van een zaak). Er was
R0MEINSE geen actie aan de pacta nuda verbonden.
ander een zekere prestatie toezegt. Zonder dit vertrouwen zou
geen maatschappij tot economische ontwikkeling kunnen TIJDEN
Het beginsel van contractsvrijheid bestond al:
komen. dit moet dus ruimer worden verstaan dan
“de vrijheid om ovk vormloos tot stand te
E. SCHULD-, RISICO- EN HET RECHTSZEKERHEIDSBEGINSEL. doen komen”; Het omvat de vrijheid om
Van belang voor de toerekening van gevolgen van handelen overeen te komen wat en met wie men wil.
wordt (ook?) aan de hand van deze drie beginselen Onder invloed van het canonieke recht wordt
beoordeeld. de regel pacta quantumcunque nuda
F. MAATSCHAPPELIJK AANVAARDBAARHEID servanda sunt aanvaard. Het nudum pactum,
de wilsovereenstemming alléén, is
Bestaat een bindende ovk? De inhoud daarvan is ook van voldoende.
belang om dit vraag te kunnen beantwoorden: de waarden in LATE
MIDDELEEUWE
een bepaalde samenleving kunnen als gevolg hebben dat een Het recht vereiste dat elke ovk een causa –
N
‘geldige’ overeenkomst als nietig wordt verklaard. een redelijke grond – moet hebben. Zonder
Deze waarden zijn gericht op bescherming van causa was er geen sprake van een bindende
persoonlijkheid, op maximalisering van gelijke vrijheid voor overeenkomst. Dit was een beperking van de
contractsvrijheid (om onbillijke ovk te
eenieder.
voorkomen)
De beginselen van partijautonomie en
Overeenkomsten die de fundamentele waarden van een contractsvrijheid werden sterk benadrukt. De
samenleving ondermijnen zij in strijd met het objectieve recht vrijheid van het individu staat centraal, wat
vgl. artikel 3:40 BW. De mate waarin het de contractsvrijheid een uitbreiding van de contractsvrijheid
begrenst hangt samen met de maatschappelijk meebracht.
omstandigheden.
Oplossing De theorie van het contrat
1. Een rechtshandeling die door inhoud of strekking NA DE FRANSE social: zowel de staat als de wet zijn tot stand
in strijd is met de goede zeden of de openbare REVOLUTIE gekomen ten gevolge van het
orde, is nietig. maatschappelijk verdrag, de
2. Strijd met een dwingende wetsbepaling leidt tot overeenstemming van alle leden.
nietigheid van de rechtshandeling, doch, indien de
bepaling uitsluitend strekt ter bescherming van De beperkingen die de wet aan het individu
Art 3:40
BW één der partijen bij een meerzijdige oplegt, zijn derhalve tot stand gekomen door
rechtshandeling, slechts tot vernietigbaarheid, een zijn eigen wil. Uitsluitend de wil immers heeft
en ander voor zover niet uit de strekking van de rechtscheppende kracht.
bepaling anders voortvloeit.
3. Het vorige lid heeft geen betrekking op wetsbepalingen die
niet de strekking hebben de geldigheid van daarmede
strijdige rechtshandelingen aan te tasten.
[50] CONTRACTSVRIJHEID IMPLICIET TEN
GRONDSLAG AAN WET
Het beginsel van contractsvrijheid is met zo veel woorden in
[44] BEGINSELEN: GEEN HOOFDREGEL EN ons BW neergelegd: zie artikelen 3:40 en 6:248 (1) BW.
UITZONDERING; WETGEVINGSTECHNIEK
Beginselen vertegenwoordigen hoofdregels, waarop met Uit deze artikelen kan men a contrario afleiden dat in beginsel
behulp van andere beginselen een uitzondering kan worden andere overeenkomsten (i.e. ovkn die de goede zeden etc.
gerechtvaardigd. De beginselen staan naast elkaar. eerbiedigen) vrijelijk kunnen worden aangegaan.
De vraag of de ovk bindend is wordt beoordeeld aan de hand De invloed van de individualistische en liberale doctrine op dit
van de kwalificatie van verklaringen en gedragingen als beginsel blijkt uit het feit dat elke contractuele verbintenis die
overeenkomstenrechtelijk relevant. Deze kwalificatie is in vrijheid is aangegaan, is rechtvaardig en behoeft dus de
gebaseerd op normatieve waardering van feiten en bekrachtiging van de wet. De ovk strekt partijen tot wet.
omstandigheden, waaronder de partijautonomie en het
gerechtvaardigde vertrouwen. Deze open benadering neemt
niet weg dat de wetgevingstechniek ertoe dwingt
[51-56] UITZONDERINGEN/BEPERKINGEN OP DE
systematische keuzes te maken. Wetgeving kan gezien worden CONTRACTSVRIJHEID
als een vastlegging van de wijze waarop de beginselen met het NB: Alleen de wettiglijk gemaakte overeenkomsten strekken
oog op bepaalde situaties in het algemeen worden gewogen. partijen tot wet (zie artikel 3:40 BW). Dat betekent dat de
veranderingen in maatschappelijke (sociale, economische,
etc.) opvattingen de kring van de vrijheid groter of kleiner
[45-49] ONTWIKKELINGEN M.B.T. CONTRACTS- doen zijn.
VRIJHEID EN CONSENSUALISME.
Ondermijning door gebruik dat ervan is gemaakt.
Onze maatschappelijk structuur is georganiseerd,
gecollectiveerd, gesocialiseerd. Het individu is van zijn eerste
plaats verdrongen: de individuele ondernemer is vervangen
door (bijv.) de onpersoonlijk ‘naamloze’ vennootschap.
Consequenties:
2
, 1. De economisch en maatschappelijk zwakke heeft zijn er bestaat geen waarborg tegen soms ingrijpende aantasting
positie versterkt: dankzij vakbonden en andere door de wet in formele zin – en ook door de lagere wetgeving,
organisatie kan hij eisen dat bepaalde mits deze steunt op delegatie binnen de grenzen van artikel
arbeidsvoorwaarden worden opgelegd. 107 GW.
2. De ondernemer heeft ook zijn positie versterkt: hij
heeft zijn eigen vrijheid aan banden gelegd door
[59] HORIZONTALE WERKING GRONDRECHTEN
kartelvorming, prijsvaststelling etc. (denk aan
standaardcontracten). Gezien het feit dat ze zo belangrijk zijn, spelen ze een rol in de
rechtsverhouding tussen burgers en de overheid, maar ook in
Beperking contractsvrijheid door overheidsingrijpen. de verhoudingen tussen burgers onderling.
Hierbij is het enerzijds mogelijk dat deze ‘doorwerking’ via
De overheid grijpt vaak in: soms ligt daaraan de gedachte ten wifz geschiedt (bijv. via een strafrechtelijk norm die
grondslag dat de economisch zwakke tegen het overwicht van discriminatie strafbaar stelt, of een privaatrechtelijke norm,
zijn wederpartij moet worden beschermd, soms moet het die een ovk waarbij wordt gediscrimineerd nietig verklaart).
algemeen belang worden beschermd – denk aan arbeidsrecht. Anderzijds kan het grondrecht door de rechter in
verhoudingen tussen burgers tot gelding worden gebracht.
Beperking contractsvrijheid n.a.v. WO II.
Deze beperkingen waren van velerlei aard: Directe werking betekent dat een burger zich in zijn
distributievoorschriften van levensbehoeften etc. civiele verhouding tot andere burgers rechtstreeks
op het grond- of mensenrecht kan beroepen. Deze
De contractsvrijheid moet aan zekere grenzen gebonden zijn, directe werking is in het privaatrecht naar haar aard
doch worden die grenzen te nauw getrokken, dan verdwijnt de NIET mogelijk.
eerbied voor de wet en voor het recht, en ontstaat een
verwijdering tussen wat rechtens geldt en wat naar Indirecte werking betekent dat de rechter houdt
maatschappelijk aanvaarde maatstaven behoorlijk is. met het in een grondrecht belichaamde belang
rekening bij de toepassing van civielrechtelijke
Beperking contractsvrijheid door R&B, goede zeden en wetsbepalingen, met name open normen als de
openbare orde in rechtspraak en rechtsleer. goede zeden, de openbare orde, de goede trouw, de
Neem als voorbeeld het uit de middeleeuwen bekende maatschappelijk zorgvuldigheid en de dringende
beginsel van het istum pretium (rechtvaardige prijs): dit is te reden in het ontslagrecht.
weinig genuanceerd om in een bevredigende formule De te beschermen belangen worden aldus beschouwd tegen
neergelegd te kunnen worden. Bovendien, als het aan het de achtergrond van de concrete privaatrechtelijke verhouding.
oordeel van de rechter wordt overgelaten daarover te
beslissen, dit een bron van chicanes kan opleveren. De [60] DIRECTE EN INDIRECTE HORIZONTALE
zekerheid in handel en verkeer zou erdoor worden
WERKING
ondermijnd, het verantwoordelijkheids-gevoel verminderd.
Beide benaderingen komen in de rechtspraak voor: de wijze
Onevenredigheid prestaties. waarop de horizontale werking door uitleg kan worden
geeffectueerd is aan de rechter overgelaten. Echter is de
Overeenkomsten kunnen tot stand komen door misbruik van
voorkeur aan de indirecte doorwerking gegeven.
omstandigheden.
De leer dat ovk, waarbij reeds tijdens het sluiten de
evenredigheid tussen de prestaties zoek was, niet geldig zijn, is [61-63] BOTSING: GRONDRECHTEN (ONDERLING)
gericht op beperking zowel van de contractsvrijheid als van de EN PARTIJAUTONOMIE
verbindende kracht van de ovk. Botsing is een van de problemen die men bij de horizontale
Maar de opvatting dat, indien door later ingetreden werking van grondrechten tegenkomt.
omstandigheden een van de partijen aanmerkelijk zou worden De rechter baseert zijn beslissing niet op een ‘abstracte’
benadeeld, deze niet meer verplicht is aan de gesloten ovk te afweging van de waarde der onderscheiden grondrechten: er
voldoen, is alleen gericht op beperking van de verbindende bestaat geen hiërarchie van grondrechten. In plaats daarvan,
kracht van de ovk. moet hij zijn beslissing baseren op een afweging in concreto
Zie: R&B. van alle omstandigheden van het geval.
[57] BALANS BELANGEN VAN INDIVIDU EN VAN Bij de vaststelling van wat redelijkheid en billijkheid
eisen, moet rekening worden gehouden met algemeen
GEMEENSCHAP Art 3:12 erkende rechtsbeginselen, met de in Nederland
Bij het bepalen van de grenzen van deze vrijheid moet in het BW levende rechtsovertuigingen en met de
oog worden gehouden dat het burgerlijke recht ten doel heeft maatschappelijke en persoonlijke belangen, die bij het
gegeven geval zijn betrokken.
beide het beschermen van het individu, EN van de
gemeenschap. Sinds de 19 eeuw ligt de nadruk op de tweede.
Botsingen of beperking van grondrecht en partijautonomie.
Het is mogelijk dat iemand – bij het sluiten van een ovk –
[58] CONTRACTSVRIJHEID ALS GRONDRECHT toestemt in beperking van de uitoefening van een aan hem
De partijautonomie en de contractsvrijheid zijn essentieel en toekomend grondrecht. De rechter moet de geldigheid van de
worden door sommige schrijvers als grondrechten beschouwd, ovk beoordelend door beide belangen (grondrecht en partij-
zij het een ongeschreven grondrechten. autonomie), tezamen met de overige omstandigheden van het
geval, tegen elkaar af te wegen. Jegens beperkingen van de
Artikelen 8 en 19 (3) GW, 1 Protocol 1 EVRM en artikel 15, 16 vrijheid van godsdienst staat de rechter uitermate kritisch.
en 17 Handvest van de grondrechten van de Europese Unie
veronderstellen het recht om in vrijheid te contracteren. Maar
3
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller carrarogiulia96. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $6.00. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
81113 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now