Class notes
Video's week 5 Bestuursrecht: Besluitvorming (2020/2021)
- Course
- Institution
Dit document bevat de volledige uitwerking van de video's van week 5 voor het vak Bestuursrecht: Besluitvorming (2020/2021).
[Show more]
Seller
Follow
cjjmm
Reviews received
Content preview
Bestuursrecht: besluitvorming – video’s week 5Inhoud
Bestuursrecht: besluitvorming – video’s week 5....................................................................................1
Week 5A.............................................................................................................................................2
Video nadeelcompensatie voor een rechtmatige overheidsdaad..................................................2
Video nadeelcompensatie op grond van een wettelijk voorschrift of beleidsregel........................7
Video nadeelcompensatie op grond van (on)zelfstandig nadeelcompensatiebesluit...................11
Video reikwijdte, randvoorwaarden en titel 4.5 Awb...................................................................15
Week 5B...........................................................................................................................................22
Video schadevergoeding voor een onrechtmatige overheidsdaad...............................................22
Video onrechtmatigheid en toerekenbaarheid.............................................................................26
Video relativiteit...........................................................................................................................28
Video causaliteit...........................................................................................................................31
Video schade, eigen schuld en verjaring.......................................................................................35
1
,Week 5A
Video nadeelcompensatie voor een rechtmatige overheidsdaad
Deze video biedt een introductie op het begrip nadeelcompensatie voor een rechtmatige
overheidsdaad. De video gaat dus over de aansprakelijkheid van de overheid voor rechtmatig
overheidsoptreden. Een bijzondere vorm van schadevergoeding die men daarvoor kan krijgen wordt
ook wel nadeelcompensatie genoemd.
Centrale vraag
- Wat is nadeelcompensatie?
- Wat is de grondslag om nadeelcompensatie toe te kennen aan bepaalde burgers?
Eerst moet bekeken worden hoe de overheid vaak optreedt en op grondslag waarvan de overheid soms
aansprakelijk kan zijn voor haar optreden. Het gaat dan dus over overheidsaansprakelijkheid.
Overheidsaansprakelijkheid
- Onrechtmatig overheidshandelen, waarbij fouten worden gemaakt door de overheid.
Voorbeelden uit de praktijk:
Onterecht weigeren uitbreiding tandartspraktijk
o Het weigeren van een bouwvergunning voor het uitbreiden van een
tandartspraktijk, terwijl die eigenlijk verleend had moeten worden, levert
schade op bij de tandartspraktijk. De overheid voorkomt namelijk dat de
tandartspraktijk uitbreidt, waarmee meer geld zou kunnen worden verdiend
dan in het verleden. De tandartspraktijk wil deze schade natuurlijk vergoed
zien.
Onzorgvuldige aanleg bussluis
o Er wordt een bussluis aangelegd door de overheid. Als daar onvoldoende voor
wordt gewaarschuwd, zou het zo kunnen zijn dat een personenauto (bijv. een
taxi) denkt dat door zo’n bussluis ook met een auto te rijden is terwijl er
eigenlijk alleen bussen door de bussluis kunnen rijden. Dat levert schade op,
niet alleen aan de personenauto, maar soms ook aan de chauffeur of bijrijder
van die auto. De overheid kan dan worden aangesproken voor die schade.
Het onterecht weigeren van de uitbreiding van de tandartspraktijk betreft het nemen van
een besluit. De onzorgvuldige aanleg van de bussluis betreft het verrichten van een
onzorgvuldige feitelijke handeling. Dit is een belangrijk verschil in het bestuursrecht,
omdat over besluiten wel geprocedeerd kan worden bij de bestuursrechter, maar over
onzorgvuldige feitelijke handelingen niet.
Aangezien het hier om de onrechtmatige overheidsdaad gaat codificeert art. 6:162 BW dat
de overheid wellicht aansprakelijk kan worden gesteld.
- Rechtmatig overheidshandelen. Voorbeelden uit de praktijk:
Verkeersbesluit afsluiten Damsterdiep
o Er wordt een verkeersbesluit genomen om het Damsterdiep af te sluiten om
daar een parkeergarage en nieuwe kantoorpanden en cafés te bouwen.
Daarvoor is een verkeersbesluit nodig, waardoor de weg wordt afgesloten
voor al het verkeer en de winkels aan het Damsterdiep minder goed
bereikbaar zijn. Hierdoor leiden de ondernemers schade die zij vergoed willen
zien. Aan de andere kant begrijpen zij ook wel dat het verkeersbesluit wordt
genomen in het algemeen belang: het is een noodzakelijk besluit om de
parkeergarage aan te kunnen leggen en de parkeergarage is misschien wel
2
, weer noodzakelijk om meer bezoekers te trekken (of in ieder geval meer
parkeergelegenheid te bieden). Bovendien was het plein wel aan vernieuwing
toe. Toch levert het besluit schade op: de ondernemers ontvangen minder
bezoekers en hebben daardoor minder winst – waarom zouden zij die schade
moeten dragen? Daarom vinden ze dat de overheid aansprakelijk zou moeten
zijn voor het nemen van het verkeersbesluit, terwijl dat in beginsel rechtmatig
is.
‘Huis’zoeking in varkensstal (Staat/Lavrijsen)
o Ook hier gaat het om een rechtmatige overheidsdaad, maar die houdt niet in
het nemen van een besluit – het gaat eerder om feitelijke handelingen. Het
ging om een huiszoeking in een varkensstal. Lavrijsen huurde die stal van de
eigenaar, die werd verdacht van overtreding van de Opiumwet. Hiervoor werd
hij later ook veroordeeld. Met een beslissing van de rechter-commissaris in
het strafrechtelijk onderzoek werd toegestaan dat de politie in de stal een
huiszoeking deed. Dat gebeurde niet zachtzinnig: de staldeuren werden open
geramd op zo’n manier dat schade aan de varkens ontstond. Zij gingen
namelijk minder goed eten verteren en hun groei werd geremd. Hierdoor leed
Lavrijsen schade, die volgens haar op de overheid verhaald zou moeten
kunnen worden. De rechter-commissaris had echter de politie de bevoegdheid
gegeven om de huiszoeking rechtmatig te verrichten, waardoor de acties van
de politie in het kader van de doorzoeking rechtmatig waren te achten. Kan
Lavrijsen dan toch schadevergoeding eisen van de overheid?
Ja, de overheid kan aansprakelijk zijn voor een rechtmatige overheidsdaad! Hiervoor moet
wel eerst voldaan zijn aan een aantal voorwaarden.
Rechtmatige overheidsdaad
Er kan een onderscheid gemaakt worden tussen verschillende soorten rechtmatige overheidsdaden.
1. Publiekrechtelijke bevoegdheden van de overheid waarmee de wetgever heeft beoogd inbreuk
te maken op (vermogens)rechten van burgers.
Onteigening (grond)
o Het kan zijn dat een stuk grond onteigend wordt omdat daarop bijvoorbeeld
een nieuwe spoorlijn moet worden gebouwd, waardoor de grond niet langer in
eigendom van de eigenaar kan blijven. Dit is geregeld in de Onteigeningswet:
de overheid kan door middel van een overheidsbeslissing onteigenen. Die
beslissing kan best rechtmatig zijn, maar het is overduidelijk dat deze schade
oplevert voor de (voormalige) eigenaar die natuurlijk vergoed moet worden.
De wetgever heeft daar in de Onteigeningswet dan ook nadrukkelijk rekening
mee gehouden. In vrijwel alle gevallen volgt hierop volledige
schadeloosstelling.
Vernietiging (dieren)
o Denk aan situaties waarin bij een veehouderij wordt geconstateerd dat een dier
ziek is en dat het besmettingsgevaar zo groot is dat alle dieren geruimd
moeten worden. Daar zijn wettelijke regelingen voor die doorgaans inhouden
dat de veehouder in veel gevallen grotendeels schadeloos wordt gesteld. Dit is
echter al minder vanzelfsprekend dan bij de onteigening.
Gedogen (leidingen in grond)
o Een grondeigenaar moet soms gedogen dat er leidingen in/boven zijn grond
liggen/hangen. Dat kan opgelegd worden door de overheid. Het is in het
algemeen belang dat de leidingen ergens kunnen liggen. Doorgaans leidt dit
ertoe dat de grondeigenaar een volledige schadeloosstelling krijgt.
In veel gevallen: volledige schadeloosstelling.
3
, 2. Publiekrechtelijke bevoegdheden van de overheid waar schade optreedt als neveneffect van de
uitoefening daarvan in het algemeen belang.
Publiekrechtelijke bevoegdheden (en publieke taken) worden altijd uitgeoefend in het
algemeen belang. Als de uitoefening van die bevoegdheden toch, onverhoopt en als
neveneffect, schade veroorzaakt bij burgers of bedrijven, dan kan er sprake zijn van
een rechtmatige daad waarvoor de overheid nadeelcompensatie zou moeten kunnen
toekennen aan de burger die (of het bedrijf dat) schade lijdt.
o Aanpassing bestemmingsplan
Als iemand aan de rand van een prachtige woonwijk woont en uitkijkt
over de weilanden, en de gemeenteraad vervolgens plotseling het
bestemmingsplan aanpast in die zin dat er opeens een woonwijk in de
weilanden mag worden geplaatst, is de kans niet alleen groot dat het
uitzicht er minder op is geworden maar ook dat het huis minder waard
wordt. Onder voorwaarden kan de wijziging van het bestemmingsplan
een reden zijn om toch een tegemoetkoming in die schade toe te
kennen. De overheid betaalt dan aan de eigenaar van het huis dat in
waarde daalt als gevolg van de wijziging van het bestemmingsplan.
o Verkeersbesluit
Afsluiten Damsterdiep (zie hierboven)
Onder voorwaarden: tegemoetkoming in de schade. Dit wordt nadeelcompensatie
genoemd.
Nadeelcompensatie
- Wie en wat veroorzaakt het nadeel?
Bestuursorganen die een publiekrechtelijke bevoegdheid uitoefenen of een publieke
taak verrichten kunnen daarmee nadeel veroorzaken bij burgers.
- Wat is nadeelcompensatie?
Tot de jaren ’80 werd nadeelcompensatie ‘bestuurscompensatie’ genoemd. Dit kwam
doordat de overheid op nationaal niveau allerlei grote projecten aan het verrichten
was, zoals het aanleggen van nieuwe wegen en het ophogen van dijken. Het bleek dat
burgers schade leden door de uitvoering van de projecten en de beslissing daartoe.
Men maakte toen ook beleid om die schade te compenseren: bestuurscompensatie.
Echter, het is het nadeel dat gecompenseerd wordt, niet het bestuur, dus is de term
veranderd in ‘nadeelcompensatie’.
Nadeelcompensatie is niet de schadevergoeding voor een fout van de overheid!
o Vergeldende rechtvaardigheid: iemand berokkent een ander schade door een
fout die hij heeft gemaakt en die schade moet dan ook vergoed worden.
Bij nadeelcompensatie gaat het om verdelende rechtvaardigheid.
o Het idee is dat de overheid er ook is om de lasten van het bestuursoptreden
(dus de financieel nadelige gevolgen voor burgers van het bestuursoptreden in
het algemeen belang) zo veel mogelijk gelijkelijk over burgers te verdelen.
‘Zo veel mogelijk’: de lasten worden natuurlijk niet precies gelijk
over burgers verdeeld.
o In Nederland vinden we dat alleen als een burger ten opzichte van andere
burgers zodanig onevenredig wordt benadeeld door het bestuursoptreden dat
hij heel bijzonder is en daar geen rekening mee had hoeven houden, deze
burger wellicht in aanmerking komt voor nadeelcompensatie.
Er is sprake van ‘nadeelcompensatie’ en niet van ‘schadevergoeding’,
omdat ‘schadevergoeding’ doorgaans verbonden is met fouten van de
overheid en met de onrechtmatige daad. Verder wordt met
4
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller cjjmm. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $3.26. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
64438 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now