Theorie en de Geschiedenis van de Sociale Geografie (GEO23008)
Summary
Samenvatting Het Geografische huis - tentamen 1
42 views 0 purchase
Course
Theorie en de Geschiedenis van de Sociale Geografie (GEO23008)
Institution
Universiteit Utrecht (UU)
Book
GEOGRAFISCH HUIS, HET
Complete, duidelijk geschreven samenvatting van Het Geografische Huis, geschreven door Ben de Pater en Herman van der Wusten. Boek uit 1996. Bevat alle hoofdstukken voor het eerste tentamen: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 13. Bij de tentamenstof hoort ook het boek Denken over Regio's, ook op dit account te koop...
Theorie en de Geschiedenis van de Sociale Geografie (GEO23008)
All documents for this subject (29)
Seller
Follow
VeraLeferink
Reviews received
Content preview
Het Geografische Huis (tentamen 1)
H1 Op zoek naar de fundamenten
Even droog als de wereldzee
• geografische wetenschap kan als een huis worden gezien (Johann Gottfried Herder zag de aarde als
ons huis)
↪ met kamers (specialisaties) en vensters (benaderingen) met elk een ander uitzicht op de
geografische omgeving
↪ bewoond door mensen in verschillende kamers die elkaar niet / slecht kunnen verstaan
↪ veranderingen ondergaan: delen aangebouwd, kamers opgeknapt / samengevoegd / gesplitst,
vensters dichtgespijkerd en aangebracht
• geografie als vakwetenschap; een groep wetenschapsbeoefenaren die kennis verzamelt, publiceert
en overdraagt
• internalistische visie; de geografie wordt los van de maatschappelijke context begrepen
↪ voorheen werd het geografische denken voorgesteld als bepaald door omstandigheden en
personen binnen de geografische wetenschappen
• contextuele of externalistische visie; het geografische denken en zijn ontwikkeling ondergaan ook
invloeden van buitenaf (sociale, politieke en economische factoren)
• het ontstaan van en de ontwikkelingen in de geografie kunnen alleen begrepen worden met
aandacht aan de maatschappelijke context
Over afstanden en zelfdoding
• niet-wetenschappelijke geografisch denken; ideeën over de mens, relatie mens - natuur, de aarde,
landen en geografische afstanden door ‘niet-wetenschappers’ (b.v. boeren, handelaren, soldaten)
• geosofie door John Kirtland Wright (1891-1969); studie van subjectieve geografische ideeën van
‘gewone’ mensen
↪ gaat zowel om verstandelijke cognitieve kennis en voorstellingen (b.v. rangschikken van Europese
steden naar afstand) als om emotionele, affectieve beelden en gevoelens (b.v. de veranderende
waardering van landschappen)
• geosofie onderdeel van de mentaliteitsgeschiedenis; bestudeert de niet-wetenschappelijke
denkbeelden die ‘gewone’ mensen vroeger hadden over de sociale en geografische wereld (b.v.
leven - dood, recht - onrecht, natuur - bovennatuurlijke)
Geloofskennis en observatiekennis
• geografische kennis van Europeanen tot in de 19e eeuw afkomstig uit twee bronnen
↪ boeken en geschriften
↪ de bijbel met mappae mundi (middeleeuwse Europese wereldkaarten), teksten werden
soms erg letterlijk genomen en ook zo geconstrueerd op kaarten (b.v. het idee dat Jeruzalem
in het midden ligt)
↪ zintuiglijk waarneembare werkelijkheid
↪ waarnemingen, kaarten, reisverslagen van kooplieden, zeevaarders en soldaten. Vaak in
strijd met wat de bijbel zei. In middeleeuwen meer waarde gehecht aan bijbel
• observatiekennis individuen heeft in hun woonplaats en aangrenzende streken de overhand →
verder van het woongebied wordt geloofskennis belangrijker
↪ dankzij ontdekkings-, veroverings- en handelsreizen begon de observatiekennis de geloofskennis
te domineren → uitbreiding werd voltooid in de eerste decennia van de 20e eeuw
1
,Visies op de relatie mens-natuur
• kernvisies over de betrekkingen tussen mens en natuur door Clarence Glacken (1909-1989)
↪ de aarde is een gereed huis, geschapen door God voor de mens, waarvan de mens
‘huisbewaarder’ is als hoogste levende wezen
↪ de aarde met haar klimaat, reliëf en kunstvormen bepaalt / beïnvloedt het doen en laten van de
mens
↪ de mens wijzigt d.m.v. inspanningen het aanzien van de aarde (natuurlandschap →
cultuurlandschap)
• mensbeelden in het Westerse denken
↪ actieve / voluntaire mensbeeld; mens als actief handelend wezen met relatief grote mate van
vrijheid en verantwoordelijkheid voor eigen doen en laten (3 e kernvisie)
↪ passieve / deterministische mensbeeld; mens is een product van zijn maatschappelijke en
geografische omgeving met weinig tot geen vrijheid of autonomie (2e kernvisie)
• kernvisies in de tijdlijn
↪ middeleeuwen; 1e kernvisie (mens en God staan tegenover de natuur, mens als huisbewaarder,
maatstaf en norm)
↪ renaissance; meer geseculariseerd mens- en wereldbeeld → 2e en 3e visie meer steun
↪ vanaf 17e eeuw; 2e en 3e visie de overhand (mens als onderdeel en afhankelijk van natuur)
↪ ontstaan geciviliseerde natuur; mens krijgt natuur meer in zijn greep door technologische
vooruitgang
• ondanks secularisatie bleef verhouding mens - natuur tot ver 19e eeuw gezien vanuit religieus
perspectief (verschillende visies)
↪ bijbelwoord waarin God mensen opdraagt om de aarde te onderwerpen en te heersen over al het
gedierte → wordt gezien als een van de oorzaken van de milieucrisis
↪ herwaardering voor deze visie tijdens huidige milieuvisie → mens als rentmeester
verantwoordelijk voor behoud van Gods schepping
↪ milieuvervuiling → verschuiving van antropocentrische opvattingen (mens
dominant) naar ecocentrische standpunten (natuur centraal)
↪ fysico-theologie; God werkt indirect, via de natuur, in op de mensheid en haar ontwikkelingsgang
↪ Johann Gottfried Herder (1744-1803) onderschreef deze visie; studenten moeten het ‘huis’
van de mens leren kennen (indirect God als bouwmeester), omdat deze met zijn bouwwijze
en plattegrond richting geeft aan de geschiedenis van de mens → ‘die Basis der Geschichte’
• houdingen van mens tegenover natuur door milieufilosoof Wim Zweers
↪ mens als despoot; uitbuiting en onderwerping van natuur door de mens. Natuur niet meer dan
verzameling hulpbronnen
↪ mens als verlicht heerser; mens heerst over natuur, maar in besef van afhankelijkheid van natuur,
de eindigheid van hulpbronnen en beperkte draagkracht ecosystemen
↪ mens als rentmeester; mens beheert natuur, verantwoording schuldig aan de mensheid en
toekomstige generaties
↪ mens als partner van natuur; mens en natuur gelijkwaardige partners. Natuur heeft
gebruikswaarde, maar ook eigen waarde. Behoeften natuur gelijkwaardig aan die van de mens
↪ mens als participant aan natuur; mens is deelnemer aan gebeuren groter dan mens zelf, gaat ook
door als mens zou ontbreken. Mens is wel meer dan een dier
↪ mens als een met de natuur (unio mystica’); mens gaat geheel op in natuur. Geen distantie tussen
mens en natuur
Ideeëngeschiedenis
• ideeëngeschiedenis; studie van historische ontwikkeling van standpunten, opvattingen en
voorstellingen van wetenschappelijk onderlegde denkers
• geografie als zelfstandige wetenschap ontstaan in universiteiten in de 2e helft van 19e eeuw
2
, H2 De geografiebeoefening tot omstreeks 1870
Klassieke Oudheid → ontstaan, 1e periode van bloei
Middeleeuwen (Europa) → neergang
Renaissance (± 1490-1650) → wederopbloei / 2e periode van bloei
Barok → stagnatie
Romantiek (± 1790-1850) → enigszins ontplooiing / 3e periode van bloei
1875-1955 → 4e periode van bloei / hoogconjunctuur
De twee tradities van de antieke geografie
• tradities in antieke geografie
↪ historiografische / logografische traditie; vertellend en beschrijvend. Geografie verstrengeld met
kennisgebieden als volkenkunde, geschiedenis, mythologie en theologie (reisgids / Nat. Geographic)
↪ idiografisch; het eigene beschrijvend. Benadrukt individualiteit van gebieden
↪ Strabo (63 v.Chr-23 n.Chr) schreef in Geographika over politieke en sociale organisatie,
grondgebruik, godsdienst, kleding en rituelen enz. van volkeren. Bracht relatie tussen sociale
en culturele verschijnselen met milieu en klimaat
↪ onderscheid tussen de site van een gebied (kenmerken van gebied zoals milieu,
bevolking, bestaansmiddelen) en de situation (situering van gebied t.o.v. omgeving)
↪ mathematisch-cartografische traditie; verbonden met astronomie, wis- en natuurkunde. Bepaalt
vormen en afmetingen van aarde, legt locatie van plaatsen vast, meet planetenbanen e nz.
↪ nomothetisch; op zoek naar algemeen geldende wetten, ongeacht plaats en tijd
↪ Claudius Ptolemaeus (200 n.Chr.) stond aan hoofd van belangrijkste wetenschappelijk
centrum van oudheid (bibliotheek van Alexandrië). Noemde de 1e traditie chorografie;
streekbeschrijving (in woorden portretten maken van plaatsen)
Middeleeuwen: in de schaduw van de kerk
• tot 1900 bestaand verbond tussen geografie en maatschappelijke elite; streef naar territoriale
expansie en handel met verre gebieden
↪ Strabo heeft hiervan het begin meegemaakt
↪ tot 1900; veroveringsoorlogen, uitbreidende handelsnetten, ontdekkingsreizen, kolonisatie →
bloeiperioden van geografie
• middeleeuwen in christelijke Europa
↪ Europeanen streefden niet naar territoriale expansie (moesten zich beschermen tegen machtiger
wordende Islam) → geen bloeitijd van geografie
↪ geloofskennis domineerde over observatiekennis → geografie een van de kerk afhankelijk
wetenschappelijk bezigzijn
• vanaf 8e eeuw op gang gekomen territoriale expansie in mohammedaanse wereld → ontwikkeling
van geografie in beide tradities
↪ Muhammad al-Idrisi (1100-1165) verfijnde Ptolemaeus’ klimaatzonering van bewoonde wereld én
schreef over landen en volken (zoals Strabo)
↪ Ibn Batuta (±1340) (ontdekkingsreiziger) in zijn boek Rehla over observaties Afrika en Azië. Over
verbouw en verwerking producten en eigenschappen bewoners
3
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller VeraLeferink. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $4.48. You're not tied to anything after your purchase.
