Summary
Samenvatting Hoofdstukken Grondrechten
- Course
- Institution
- Book
Heldere samenvatting van het boek Hoofdstukken Grondrechten voor het vak Fundamentele Rechten aan de UvA.
[Show more]
Connected book
Book Title:
Author(s):
- Edition:
- ISBN:
- Edition:
1 review
By: wardkalf • 5 year ago
Seller
Follow
lizziebdj
Reviews received
Content preview
Samenvatting Fundamentele RechtenH1. Inleiding
Grondrechten zijn belangrijke normen, het zijn fundamentele normen die de strekking hebben het individu
persoonlijke vrijheid en een menswaardig bestaan te verzekeren en de handelingsvrijheid van met name de
overheid te beperken. Grondrechten gelden in de eerste plaats in de relatie tussen burger en overheid: de
handelingsvrijheid van de overheid wordt ingeperkt. Vooral bij de klassieke vrijheidsrechten staat de
onthoudingsplicht van de overheid voorop. Veel nieuwer is het idee dat de vrijheidsrechten ook positieve
verplichtingen voor de overheid met zich mee kunnen brengen. Naast de klassieke vrijheidsrechten zijn ook de
sociale grondrechten tot ontwikkeling gekomen. Deze bevatten vaak een zorglicht van de overheid.
Rechtsstaat
Het idee van de rechtsstaat is verbonden met de vrijheidsrechten en het gelijkheidsbeginsel. Vier pijlers:
1. Het ingrijpen van de overheid mag alleen op grond van algemene regels
2. De scheiding der machten (een verdeling van de overheidsmacht over verschillende organen) - een systeem
van checks and balances
3. Rechtsbescherming door de onafhankelijke rechter
4. Het bestaan van grondrechten (om de burger te beschermen tegen de overheidsmacht)
Grondrechten worden ook wel mensenrechten genoemd: rechten die ieder mens - van nature - toekomen of
horen toe te komen. Sommigen mensen dat dit dezelfde rechten zijn, andere zien mensenrechten meer als
natuurrechtelijke aanspraken en grondrechten als deel van het geldend recht.
Rechtsbronnen
- Internationale verdragen (IVBPR, IVESCR, EVRM, ESH, HvEU)
- Verdragen die zien op één grondrecht
- Nationale Grondwet
- De uitwerking van bepaalde grondrechten in de nationale wetgeving (AWGB, WOM, WBP)
- Jurisprudentie van de nationale rechter
Ook: Universele Verklaring van de Rechten van de Mens, besluiten van internationale organisaties, oordelen
van internationale organen, nationale semi-rechtelijke organen. Oordelen niet altijd bindend maar wel
gezaghebbend.
Klassieke grondrechten (vrijheidsrechten) [zie hele lijst p. 4]
x gelijkheid en non-discriminatie
x vrijheid van godsdienst
x vrijheid van meningsuiting
x vrijheid van vereniging
x vrijheid van vergadering
x vrijheid van betoging
x bescherming van de persoonlijke levenssfeer / recht op privé leven
x doodstrafverbod
x recht op leven
x folterverbod
x verbod van slavernij en dwangarbeid
x recht op een eerlijk proces
Sociale grondrechten
x stakingsrecht
x recht op rechtsbijstand
x recht op sociale zekerheid
x zorg voor onderwijs
x rechten van minderheden
, De werkingssfeer van de grondrechten neemt steeds meer toe: er zijn steeds meer grondrechten, aan
beperkingen worden steeds hogere eisen gesteld, er wordt steeds vaker een zekere werking in de relatie
tussen burgers onderling toegekend, klassieke grondrechten worden niet meer alleen gezien als
onthoudingsplicht maar kent ook steeds meer positieve verplichtingen. Sociale grondrechten leggen een
zorgplicht op (bijv. op het gebied van volksgezondheid, werkgelegenheid of het milieu). Het internationale
stelsel van grondrechtsbescherming krijgt steeds meer invloed binnen de nationale rechtsorde. Velen zijn een
ieder verbindend en hebben daarom voorrang binnen de Nederlandse rechtsorde (art. 94 Grw). Bij het EVRM is
de Nederlandse rechter gebonden aan de uitleg door het EHRM.
H2. Geschiedenis en achtergrond van de grondrechten
Oorsprong van de grondrechten, de vastlegging in het positieve recht en de internationalisering. Verhouding
tussen klassieke en sociale grondrechten, de vraag naar de universaliteit van grondrechten, verhouding tussen
grondrechten, menselijke waardigheid en democratie.
Rechtsnormen als grondrechten hebben niet altijd en overal bestaan. Het idee van grondrechten ontbreekt
zowel in de Griekse staatsleer als in het denken gedurende de christelijke Middeleeuwen.
De Griekse staatsleer: een individu ontleent zijn waarde in belangrijke mate aan het gemeenschapsleven. De
afwezigheid van de notie van rondrechten blijkt nog duidelijker uit het werk van Plato en Aristoteles.
In de christelijke feodale orde is geen plaats voor het idee van grondrechten. Godsdienstige en politieke
legitimiteit vallen vrijwel samen. Thomas van Aquino komt met een christelijk-aristotelische natuurrechtsleer,
de overheid handelt ten behoeve van het algemeen welzijn. Maar grondrechten als individuele rechten tegen
de overheid zijn nog vreemd aan de Middeleeuwse orde.
Pas in de 17e en 18e eeuw ontwikkelt zich het idee dat het individu fundamentele rechten tegen de overheid
hoort te kunnen doen gelden.
- Renaissance (15e -16e eeuw) = herontdekking klassieke geschriften en natuurrecht
- Hervorming (16e eeuw) = veel gebieden met groepen met een afwijkende godsdienst
- Verlichting (17e - 18e eeuw) = voedingsbodem in het succes van de wetenschap, mens gaat zelf verstand en
intellect gebruiken, geloof gaat minder grote rol spelen
Deze ontwikkelingen stellen nieuwe eisen aan een theorie die het overheidsgezag wil legitimeren of begrenzen.
Er wordt minder uitgegaan van een van God gegeven ordening, er wordt een beroep op de rede gedaan.
Centrale rol van de vorst of de vrijheid van de individuele burger? Vooral de tweede is belangrijk voor de
grondrechtenleer.
Contractstheorieën
Hobbes
Een individu volgt zijn eigenbelang, in een situatie zonder staat en overheid (een natuurtoestand) gaat ieders
streven naar bezit leiden tot talloze conflicten. Strijd zal vooral worden gevoerd over macht en eigendom.
Omdat een individu beschikt over de rede kan hij de natuurtoestand te boven komen. Door het gezamenlijk
besluit om de natuurlijke vrijheid op te geven komt de overheid tot stand die orde en veiligheid creert.
Individuele grondrechten en een staatsvrije sfeer is nog vreemd aan de conceptie van Hobbes. Alleen het recht
op zelfbehoud kan het individu niet afstaan aan de overheid. Bij conflict met de staat mag iemand zich
verdedigen maar dit wordt dan wel weer een natuurtoestand waar het recht van de sterkste geldt.
Hobbes geeft de staat een legitimiteitsgrondslag in het individu gegeven.
Locke
Gaat ook uit van individuen in een natuurtoestand maar het individu heeft in die toestand wel een aantal
onvervreemdbare natuurlijke rechten: recht op eigendom, geen schade aan elkaars leven, vrijheid en
eigendom. Rooskleuriger dan Hobbes. In de natuurtoestand zijn geen duidelijk uitgewerkte regels dus de
individuen stellen gezamenlijk een contract op en dit wordt een politieke gemeenschap. De overheid is een
instelling van deze gemeenschap en heeft als belangrijkste doel het waarborgen van de belangrijkste
natuurlijke rechten die onvervreemdbaar zijn. De uiteindelijke grondslag voor e natuurlijke rechten is het feit
dat ze door God zijn ingeschapen.
Locke is hiermee optimistischer, Hobbes leeft in een tijd van enkel oorlogen.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller lizziebdj. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $5.90. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
52355 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now