Dit is een scriptie over zelfredzaamheid bij mensen in een noodsituatie. De scriptie heeft zowel een uitgebreid theoretisch kader als praktijkonderzoek. De scriptie doet onderzoek naar de aannames van een landelijke hulporganisatie. Klopt het wat zij denken over de zelfredzaamheid van mensen in een...
Samenvatting
Het X (een landelijke hulpverlenende organisatie) houdt zich al jaren bezig met het bevorderen van
de zelfredzaamheid van burgers tijdens noodsituaties. Om dit te bewerkstelligen voeren zij
activiteiten uit die gebaseerd zijn op een model dat gebaseerd is op een aantal aannames. Deze
aannames zijn dat zelfredzaamheid beïnvloed wordt door de factoren risicobewustzijn, kennis en
vaardigheden en sociaal netwerk. Het vergroten van deze factoren zou dus moeten leiden tot een
bevordering van de zelfredzaamheid. In dit onderzoek wordt gekeken of dit model ook daadwerkelijk
klopt.
Zelfredzaamheid wordt in dit onderzoek gezien als een combinatie van preparedness en resilience.
Preparedness heeft betrekking op het voorbereiden op een noodsituatie. Resilience heeft betrekking
op zelfredzaamheid in de reactiefase na een noodsituatie. Omdat het Xzich vooral bezighoudt met
voorbereiden op noodsituaties is ervoor gekozen om in dit onderzoek vooral te focussen op factoren
die de voorbereiding op noodsituaties beïnvloeden. Omdat het Xzich ook bezighoudt met het
versterken van Sociale netwerken is er ook onderzoek gedaan naar de invloed van een sociaal
netwerk in de reactiefase na een noodsituatie.
In dit onderzoek is een theoretisch kader ontwikkeld waarin verschillende wetenschappelijke
theorieën over menselijk gedrag besproken worden, die proberen te verklaren wanneer mensen zich
gaan voorbereiden op noodsituaties. Daarnaast is er gekeken hoe sociaal netwerk volgens de Social
Capital theorie zelfredzaamheid beïnvloedt. Volgens de verschillende gedragstheorieën gaan mensen
zich pas voorbereiden op noodsituaties als ze inschatten dat een dreiging gevaarlijk is, voorbereiding
op deze dreiging zinvol is en dat hun eigen capaciteiten om zich voor te bereiden voldoende zijn.
Volgens de Social Capital theorie zijn vooral sociale banden en de sociale gemeenschap van invloed
op zelfredzaamheid.
Het empirische gedeelte van dit onderzoek bestaat uit een literatuurstudie en enkele interviews.
Hieruit zijn verschillende factoren naar voren gekomen die zelfredzaamheid beïnvloeden. Enkele van
deze factoren komen ook terug in het model van het X, maar niet allemaal. Het model dat het X
hanteert is niet verkeerd, maar ook niet volledig.
Mensen moeten zich niet alleen bewust zijn van risico’s, maar vooral van het nut van de
voorbereidingsmaatregelen. Het is dus vooral van belang dat informatieverschaffing zich hier op
richt. Daarnaast is het van belang dat mensen hun capaciteiten als voldoende inschatten voordat ze
zich gaan voorbereiden. Ook zijn persoonskenmerken en de sociaaleconomische positie van iemand
van invloed op de mate van voorbereiden. Van de sociale banden is vooral de aanwezigheid van
zwakke banden van invloed op zelfredzaamheid.
2
, 1. Inleiding
1.1 Aanleiding
De overheid besteedt sinds jaar en dag aandacht aan voorbereiding op rampen. Deze aandacht richt
zich echter zelden op de zelfredzaamheid van burgers gedurende een ramp (Helsloot & Ruitenberg,
2004). Het advies van de overheid aan burgers over te verrichten handelingen tijdens een ramp
beperkt zich tot de uitspraak ‘ga naar binnen en sluit ramen en deuren’. Rampen uit het verleden,
zoals de vuurwerkramp in Enschede of de cafébrand in Volendam laten echter zien dat burgers uit
zichzelf veel meer doen dan naar binnen gaan en de ramen en deuren sluiten. Bij deze rampen
verleenden burgers bijvoorbeeld eerste hulp aan elkaar, ze blusten kleine brandjes, evacueerden een
wijk en vingen slachtoffers fysiek en mentaal op (Helsloot & Ruitenberg, 2004).
Binnen het eerste uur na een ramp is het verschil in wat burgers en hulpverleners kunnen doen ter
bestrijding van de gevolgen van de ramp miniem (Kolen, 2010). Als een burger te maken krijgt met
een noodsituatie wordt diegene vaak als eerste geholpen door een medeburger (Quarantelli &
Dynes, 1977). Dit laat zien dat zelfredzaamheid van burgers cruciaal is om de gevolgen van rampen
en noodsituaties in te perken. Dit besef is bij veel organisaties die te maken hebben met
ramppreventie ook neergedaald. In de ramppreventiehoek komt steeds meer aandacht voor de
zelfredzaamheid van burgers (Solberg, Rossetto & Joffe, 2010). Allerlei organisaties besteden in hun
beleid aandacht aan zelfredzaamheid. Zo ook het X. Het X besteedt als noodhulporganisatie veel
aandacht aan zelfredzaamheid.
De hoofdmissie van het Xis het voorkomen en verzachten van menselijk lijden waar dan ook, het
beschermen van levens en gezondheid en het waarborgen van respect voor de mens (X, z.j.). Een van
de doelen die een rol speelt om deze missie te vervullen is het beperken van de gevolgen van
noodsituaties voor mensen. Een belangrijke factor voor het beperken van de gevolgen van
noodsituaties is de zelfredzaamheid van mensen gedurende deze noodsituaties (Tierney, Lindell &
Perry, 2001). Het is dus van belang dat mensen een grote vorm van zelfredzaamheid hebben. De
vraag hierbij is hoe ervoor gezorgd kan worden dat mensen een dergelijke grote vorm van
zelfredzaamheid bezitten. Met deze vraag houdt het X zich bezig.
De afdeling Zelfredzaamheid van het Nederlandse X houdt zich bezig met het vergroten van de
zelfredzaamheid gedurende noodsituaties van mensen in Nederland. Hun doelgroep hierbij is de gehele
Nederlandse bevolking, maar ze richten zich specifiek op mensen die verminderd zelfredzaam zijn (X,
z.j.). Om de zelfredzaamheid van mensen gedurende noodsituaties te verbeteren voert het X
verschillende activiteiten uit die gebaseerd zijn op een bepaald model. Dit model is gebaseerd op
bepaalde aannames. Het model is gebaseerd op drie factoren die volgens het X de zelfredzaamheid
moeten vergroten. Deze drie factoren zijn het risicobewustzijn van mensen, de kennis en vaardigheden
van mensen en het netwerk van mensen (X, z.j.). Het vergroten van deze drie factoren zou moeten
leiden tot een grotere zelfredzaamheid. Hierom zijn ook alle activiteiten van het X gebaseerd op één of
meerdere van deze factoren. De aanname dat het vergroten van deze factoren leidt tot een grotere
zelfredzaamheid is een logische aanname, maar niet gebaseerd op theoretische inzichten. Dit roept een
aantal vragen op. Klopt het model wel? Leidt het vergroten van de drie factoren één op één tot een
grotere zelfredzaamheid? Zijn de gehanteerde factoren de enige factoren die zelfredzaamheid
vergroten, of spelen er nog meer factoren een rol? Om deze vragen te beantwoorden is onderzoek
nodig. In dit onderzoek zal op deze vragen worden ingegaan.
3
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller Scriptiebibliotheek. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $13.02. You're not tied to anything after your purchase.
