9 MAART 2020
INFECTIEPREVENTIE IN DE
VERSTANDELIJK GEHANDICAPTENZORG
ONDERZOEKSVOORSTEL ADVIESVERSLAG
CHEYENNE PARERA
1700724
9-3-2020
,1. Inleiding
1.1 Aanleiding en relevantie
Het aantal opgenomen patiënten in een ziekenhuis wegens infectie- of parasitaire ziekten, laat tussen
2001-2010 een toenemende lijn zien. Hierbij was het aantal opgenomen patiënten in 2001 11.600 en in
2010 17.700 (Centraal Bureau Statistiek StatLine, 2013).
“Goede naleving van de richtlijnen voor infectiepreventie zorgt voor een veilige omgeving voor de patiënt
en is onderdeel van goede kwaliteit van zorg”, (Langelaar, 2016, p. 122).
Er zijn geen globale schattingen beschikbaar van de prevalentie van zorginfecties (infecties die ontstaan
in een zorgsetting). Echter, wordt er geschat dat in Europa meer dan vier miljoen -en in de Verenigde
Staten 1,7 miljoen patiënten een infectie ontwikkelen. Hierbij is de prevalentie hoger in
ontwikkelingslanden (WHO, in Moralejo, El Dib, Prata, Barretti, & Corrêa, 2018).
1.2 Hygiëne en micro-organismen
De verspreiding van micro-organismen speelt een belangrijke rol in het voorkomen van infecties. Deze
verspreiding kan voorkomen worden door goede hygiëne. Micro-organismen zijn onzichtbaar voor het
blote oog en komen voornamelijk voor in lichaamsvloeistoffen zoals bloed en ontlasting, op de huid, in de
lucht, op meubelen en gebruiksvoorwerpen, in water, op en in voedsel. Bacteriën, virussen en schimmels
zijn voorbeelden van micro-organismen. De meeste micro-organismen zijn onschuldig of zelfs nuttig voor
de mens, terwijl anderen ziekten kunnen veroorzaken (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu,
2015) (hierna te noemen: RIVM).
Deze ziekteverwerkers kunnen zich verspreiden door contact tussen mensen. Vervolgens
vermenigvuldigen ze zich in het lichaam, waardoor iemand ziek kan worden. Zulke ziektes worden
infectieziekten genoemd (RIVM, 2015).
Uit eerder onderzoek van Bloomfield e.a. (2015) is bekend dat het niet opvolgen van hygiënevoorschriften
een grote negatieve invloed uitoefent op de gezondheidszorg. Zoals eerder aangegeven is het bestrijden
van micro-organismen een belangrijk aspect van hygiëne. Naast handhygiëne, is het ook belangrijk om te
voldoen aan de richtlijnen voor verontreinigde oppervlakten. Zo is dit een veelvoorkomende verspreider
van micro-organismen en daarbij ook voor infecties en ziekte-uitbraken. Naast verontreinigde
oppervlakten spelen wasgoed met aanwezigheid van uitscheidingsmaterialen een belangrijke rol bij
infectieverspreiding. Uitscheidingsmaterialen betreft braaksel, defecatie, urine en huidresten. Mede
hierdoor hebben patiënten met een verlaagde weerstand een verhoogd risico op onder andere infecties
aan de luchtwegen, wondinfecties, infecties aan het darmstelsel en infecties aan de huid (Bloomfield e.a.,
2015).
RIVM (2015) stelt dat cliënten uit een instelling voor verstandelijk beperkten, een groter infectierisico
hebben dan de gemiddelde burger. Dit komt doordat:
- cliënten vaak relatief dicht op elkaar leven;
- cliënten veel gebruikmaken van dezelfde ruimtes en materialen;
- cliënten vaak een verminderde weerstand hebben;
- cliënten soms een slechte persoonlijke hygiëne hebben;
- medewerkers meerdere cliënten helpen, en zo ziekteverwekkers kunnen verspreiden.
,Hieruit blijkt dat infectiepreventie veel verschillende domeinen omvat (RIVM, 2015):
- Persoonlijke hygiëne van de cliënt, hieronder wordt onder andere (handen) wassen,
tandenpoetsen en het schoonmaken van kunstgebitten en hoortoestellen verstaan.
- Algemene hygiëne, persoonlijke hygiëne van medewerkers, huishoudelijk vuil, voedselveiligheid
en (huis)dieren.
- Medische en verpleegkundige zorg, waaronder verpleegkundig handelen, steriele instrumenten
en materialen, omgang met scherp afval, prik-, snij-, bijt- en spataccidenten en een infectieziekten
in de instelling vallen.
- Schoonmaken en desinfecteren (algemeen).
- Bouw en inrichting, bijvoorbeeld keuken, sanitaire voorzieningen/ruimten, snoezelruimte,
legionellapreventie et cetera.
Chiang, Tsai, Ng, & Wu (2019, p. 3845) onderzochten de invloed van een verstandelijke beperking op
respiratoire infecties. Dit onderzoek werd uitgevoerd door twee groepen gedurende een jaar te
analyseren. Eén groep bestaande uit individuelen met een verstandelijke beperking en een andere groep
diende als referentie. De besmettingsgraad gerelateerd aan luchtweginfecties was hoger bij de
verstandelijk beperkten met tandvleesziekte in de voorgeschiedenis, dan de referentiegroep (Chiang, e.a.
2019, p. 3845).
Uit een ander onderzoek van Anders & Davis (2010) blijkt dat mensen met een verstandelijke beperking
een slechtere mondhygiëne hebben. Daarbij hebben zij een hogere prevalentie en een grotere ernst voor
parodontitis. Parodontitis is een vergevorderde tandvleesontsteking, waarbij het kaakbot afbreekt. Cariës
(gaatjes) en parodontitis behoren tot de meest voorkomende secundaire aandoeningen bij mensen met
een verstandelijke beperking (Anders & Davis, 2010).
Doelstelling
De doelstelling van dit onderzoek is inzicht krijgen in de huidige werkwijze voor infectiepreventie bij de
clusters Bloemenhof en Bomenhof binnen zorginstelling Reinaerde Dennendal, met het oog op
verbetering van het handelen van zorgprofessionals in het kader van infectiepreventie.
Onderzoeksvraag
Wordt door de zorgprofessionals van de clusters Bloemenhof en Bomenhof binnen zorginstelling
Reinaerde Dennendal de hygiënerichtlijnen gehanteerd?
2 Methoden
In dit hoofdstuk wordt beschreven hoe het onderzoek vorm gaat krijgen. In 2.1 wordt het
onderzoeksdesign, de setting en doelgroep beschreven. In 2.2 wordt beschreven hoe de dataverzameling
wordt uitgevoerd en de daaropvolgende data-analyse. 2.3 omvat de ethische overwegingen.
2.1 Onderzoeksdesign, setting en doelgroep
Voor dit onderzoek is er gekozen om een fieldresearch uit te voeren. Bij fieldresearch worden primaire
gegevens verzameld, geanalyseerd en geïnterpreteerd. Onder fieldresearch vallen verschillende
onderzoekstechnieken, waaronder interviews, enquêtes of survey onderzoek en observaties.
Fieldresearch is het tegenovergestelde van deskresearch. Zo wordt bij deskresearch gebruik gemaakt van
secundaire data. In dit onderzoek vindt er voorafgaand aan de fieldresearch deskresearch plaats. Dit heeft
, als doel een compleet beeld te schetsen van het onderzoeksonderwerp, met behulp van bevindingen van
eerdere onderzoeken (Tubbing, 2014). Fieldresearch kan zowel een kwantitatief als kwalitatief onderzoek
zijn. Dit onderzoek zal uitgevoerd worden door een combinatie van een kwalitatieve- en kwantitatieve
benadering. Het onderzoek zal berusten op cijfermatige feiten en daarnaast is het onderzoek
representatief, door de kwalitatieve onderzoek kenmerken (Scriptium, 2018; Scriptium, 2018a).
Omdat er sprake is van fieldresearch zal het onderzoek plaatsvinden in een natuurlijke setting. Bij een
natuurlijke setting heeft de onderzoeker geen invloed op externe factoren.
Doelgroep
Het onderzoek zal plaatsvinden bij de woningen Bloemenhof en Bomenhof, binnen de instelling van
Reinaerde Dennendal. Reinaerde richt zich op wonen, werk, behandeling en begeleiding, logeren en
dagbesteding, voor mensen met een verstandelijke beperking van jong en oud (Reinaerde, z.d.-a).
Reinaerde is een grote organisatie met een breed scala aan verschillende patiëntencategorieën.
Bloemenhof bestaat uit vijf individuele woningen voor volwassenen en ouderen met een ernstige en of
meervoudige beperking, waarbij de nadruk ligt op verzorging en verpleging. De woningen zijn elk
gelijkvloers en staan los van elkaar. Iedere woning heeft de mogelijkheid om woonvesting te bieden voor
maximaal elf bewoners (Reinaerde, z.d.-b). Bomenhof bestaat uit vijf vergelijkbare woningen als
Bloemenhof, met een andere bewonersgroep. Bomenhof biedt zorg en verpleging voor volwassen en
oudere wordende cliënten, die waarde hechten aan een huiselijke sfeer. Hier leven bewoners samen die
ondersteuning nodig hebben bij dagelijkse handelingen, maar ook bewoners met moeilijk verstaanbaar
gedrag. De leeftijd ligt tussen de 30 en 65 jaar (Reinaerde, z.d.-c).
2.2 Dataverzameling en data-analyse (betrouwbaarheid en validiteit)
Interviews kunnen kwantitatief of kwalitatief zijn. Bij een kwantitatief interview is er sprake van een
gestructureerd interview. Hierbij maakt de onderzoeker gebruik van een strak schema, waarbij alle
interviews op dezelfde manier plaatsvinden. Een ongestructureerd of semigestructureerd interview is
kwalitatief. Bij deze vorm wordt er gebruik gemaakt van een algemeen schema, algemene vragen met de
mogelijkheid om daar van af te wijken (Dingemanse, 2018). Dit onderzoek heeft de voorkeur om een
semigestructureerd interview uit te voeren, gezien de mogelijkheid om af te wijken van de algemene
vragen. De interviews zullen afgenomen worden bij medewerkers van Bloemenhof en Bomenhof.
Naast interviews, zullen er enquêtes afgenomen worden. Dit belicht de kwantitatieve benadering.
Wanneer alle data verzameld en getranscribeerd is, wordt de data gecodeerd. Omdat er sprake is van
kwalitatief onderzoek, wordt de data open, axiaal en selectief gecodeerd. Bij open coderen krijgen
tekstfragmenten uit de interviews een code. Na open coderen worden de verschillende codes verder in
groepen verdeeld op onderwerp. Het specificeren van getranscribeerde tekst heet axiaal coderen. In de
laatste fase van coderen wordt er theorie opgebouwd met behulp van de hoofdcategorieën uit de fase
van het axiaal coderen. In deze fase worden relaties gelegd tussen de verschillende data (Dingemans,
2019).
Een ongestructureerd interview heeft een lagere validiteit, vandaar dat er gekozen is voor een
semigestructureerd interview. Hierbij is er de mogelijkheid om door te vragen, waardoor er meer en
gedetailleerder informatie naar voren komt (Dingemans, 2018).
INFECTIEPREVENTIE IN DE
VERSTANDELIJK GEHANDICAPTENZORG
ONDERZOEKSVOORSTEL ADVIESVERSLAG
CHEYENNE PARERA
1700724
9-3-2020
,1. Inleiding
1.1 Aanleiding en relevantie
Het aantal opgenomen patiënten in een ziekenhuis wegens infectie- of parasitaire ziekten, laat tussen
2001-2010 een toenemende lijn zien. Hierbij was het aantal opgenomen patiënten in 2001 11.600 en in
2010 17.700 (Centraal Bureau Statistiek StatLine, 2013).
“Goede naleving van de richtlijnen voor infectiepreventie zorgt voor een veilige omgeving voor de patiënt
en is onderdeel van goede kwaliteit van zorg”, (Langelaar, 2016, p. 122).
Er zijn geen globale schattingen beschikbaar van de prevalentie van zorginfecties (infecties die ontstaan
in een zorgsetting). Echter, wordt er geschat dat in Europa meer dan vier miljoen -en in de Verenigde
Staten 1,7 miljoen patiënten een infectie ontwikkelen. Hierbij is de prevalentie hoger in
ontwikkelingslanden (WHO, in Moralejo, El Dib, Prata, Barretti, & Corrêa, 2018).
1.2 Hygiëne en micro-organismen
De verspreiding van micro-organismen speelt een belangrijke rol in het voorkomen van infecties. Deze
verspreiding kan voorkomen worden door goede hygiëne. Micro-organismen zijn onzichtbaar voor het
blote oog en komen voornamelijk voor in lichaamsvloeistoffen zoals bloed en ontlasting, op de huid, in de
lucht, op meubelen en gebruiksvoorwerpen, in water, op en in voedsel. Bacteriën, virussen en schimmels
zijn voorbeelden van micro-organismen. De meeste micro-organismen zijn onschuldig of zelfs nuttig voor
de mens, terwijl anderen ziekten kunnen veroorzaken (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu,
2015) (hierna te noemen: RIVM).
Deze ziekteverwerkers kunnen zich verspreiden door contact tussen mensen. Vervolgens
vermenigvuldigen ze zich in het lichaam, waardoor iemand ziek kan worden. Zulke ziektes worden
infectieziekten genoemd (RIVM, 2015).
Uit eerder onderzoek van Bloomfield e.a. (2015) is bekend dat het niet opvolgen van hygiënevoorschriften
een grote negatieve invloed uitoefent op de gezondheidszorg. Zoals eerder aangegeven is het bestrijden
van micro-organismen een belangrijk aspect van hygiëne. Naast handhygiëne, is het ook belangrijk om te
voldoen aan de richtlijnen voor verontreinigde oppervlakten. Zo is dit een veelvoorkomende verspreider
van micro-organismen en daarbij ook voor infecties en ziekte-uitbraken. Naast verontreinigde
oppervlakten spelen wasgoed met aanwezigheid van uitscheidingsmaterialen een belangrijke rol bij
infectieverspreiding. Uitscheidingsmaterialen betreft braaksel, defecatie, urine en huidresten. Mede
hierdoor hebben patiënten met een verlaagde weerstand een verhoogd risico op onder andere infecties
aan de luchtwegen, wondinfecties, infecties aan het darmstelsel en infecties aan de huid (Bloomfield e.a.,
2015).
RIVM (2015) stelt dat cliënten uit een instelling voor verstandelijk beperkten, een groter infectierisico
hebben dan de gemiddelde burger. Dit komt doordat:
- cliënten vaak relatief dicht op elkaar leven;
- cliënten veel gebruikmaken van dezelfde ruimtes en materialen;
- cliënten vaak een verminderde weerstand hebben;
- cliënten soms een slechte persoonlijke hygiëne hebben;
- medewerkers meerdere cliënten helpen, en zo ziekteverwekkers kunnen verspreiden.
,Hieruit blijkt dat infectiepreventie veel verschillende domeinen omvat (RIVM, 2015):
- Persoonlijke hygiëne van de cliënt, hieronder wordt onder andere (handen) wassen,
tandenpoetsen en het schoonmaken van kunstgebitten en hoortoestellen verstaan.
- Algemene hygiëne, persoonlijke hygiëne van medewerkers, huishoudelijk vuil, voedselveiligheid
en (huis)dieren.
- Medische en verpleegkundige zorg, waaronder verpleegkundig handelen, steriele instrumenten
en materialen, omgang met scherp afval, prik-, snij-, bijt- en spataccidenten en een infectieziekten
in de instelling vallen.
- Schoonmaken en desinfecteren (algemeen).
- Bouw en inrichting, bijvoorbeeld keuken, sanitaire voorzieningen/ruimten, snoezelruimte,
legionellapreventie et cetera.
Chiang, Tsai, Ng, & Wu (2019, p. 3845) onderzochten de invloed van een verstandelijke beperking op
respiratoire infecties. Dit onderzoek werd uitgevoerd door twee groepen gedurende een jaar te
analyseren. Eén groep bestaande uit individuelen met een verstandelijke beperking en een andere groep
diende als referentie. De besmettingsgraad gerelateerd aan luchtweginfecties was hoger bij de
verstandelijk beperkten met tandvleesziekte in de voorgeschiedenis, dan de referentiegroep (Chiang, e.a.
2019, p. 3845).
Uit een ander onderzoek van Anders & Davis (2010) blijkt dat mensen met een verstandelijke beperking
een slechtere mondhygiëne hebben. Daarbij hebben zij een hogere prevalentie en een grotere ernst voor
parodontitis. Parodontitis is een vergevorderde tandvleesontsteking, waarbij het kaakbot afbreekt. Cariës
(gaatjes) en parodontitis behoren tot de meest voorkomende secundaire aandoeningen bij mensen met
een verstandelijke beperking (Anders & Davis, 2010).
Doelstelling
De doelstelling van dit onderzoek is inzicht krijgen in de huidige werkwijze voor infectiepreventie bij de
clusters Bloemenhof en Bomenhof binnen zorginstelling Reinaerde Dennendal, met het oog op
verbetering van het handelen van zorgprofessionals in het kader van infectiepreventie.
Onderzoeksvraag
Wordt door de zorgprofessionals van de clusters Bloemenhof en Bomenhof binnen zorginstelling
Reinaerde Dennendal de hygiënerichtlijnen gehanteerd?
2 Methoden
In dit hoofdstuk wordt beschreven hoe het onderzoek vorm gaat krijgen. In 2.1 wordt het
onderzoeksdesign, de setting en doelgroep beschreven. In 2.2 wordt beschreven hoe de dataverzameling
wordt uitgevoerd en de daaropvolgende data-analyse. 2.3 omvat de ethische overwegingen.
2.1 Onderzoeksdesign, setting en doelgroep
Voor dit onderzoek is er gekozen om een fieldresearch uit te voeren. Bij fieldresearch worden primaire
gegevens verzameld, geanalyseerd en geïnterpreteerd. Onder fieldresearch vallen verschillende
onderzoekstechnieken, waaronder interviews, enquêtes of survey onderzoek en observaties.
Fieldresearch is het tegenovergestelde van deskresearch. Zo wordt bij deskresearch gebruik gemaakt van
secundaire data. In dit onderzoek vindt er voorafgaand aan de fieldresearch deskresearch plaats. Dit heeft
, als doel een compleet beeld te schetsen van het onderzoeksonderwerp, met behulp van bevindingen van
eerdere onderzoeken (Tubbing, 2014). Fieldresearch kan zowel een kwantitatief als kwalitatief onderzoek
zijn. Dit onderzoek zal uitgevoerd worden door een combinatie van een kwalitatieve- en kwantitatieve
benadering. Het onderzoek zal berusten op cijfermatige feiten en daarnaast is het onderzoek
representatief, door de kwalitatieve onderzoek kenmerken (Scriptium, 2018; Scriptium, 2018a).
Omdat er sprake is van fieldresearch zal het onderzoek plaatsvinden in een natuurlijke setting. Bij een
natuurlijke setting heeft de onderzoeker geen invloed op externe factoren.
Doelgroep
Het onderzoek zal plaatsvinden bij de woningen Bloemenhof en Bomenhof, binnen de instelling van
Reinaerde Dennendal. Reinaerde richt zich op wonen, werk, behandeling en begeleiding, logeren en
dagbesteding, voor mensen met een verstandelijke beperking van jong en oud (Reinaerde, z.d.-a).
Reinaerde is een grote organisatie met een breed scala aan verschillende patiëntencategorieën.
Bloemenhof bestaat uit vijf individuele woningen voor volwassenen en ouderen met een ernstige en of
meervoudige beperking, waarbij de nadruk ligt op verzorging en verpleging. De woningen zijn elk
gelijkvloers en staan los van elkaar. Iedere woning heeft de mogelijkheid om woonvesting te bieden voor
maximaal elf bewoners (Reinaerde, z.d.-b). Bomenhof bestaat uit vijf vergelijkbare woningen als
Bloemenhof, met een andere bewonersgroep. Bomenhof biedt zorg en verpleging voor volwassen en
oudere wordende cliënten, die waarde hechten aan een huiselijke sfeer. Hier leven bewoners samen die
ondersteuning nodig hebben bij dagelijkse handelingen, maar ook bewoners met moeilijk verstaanbaar
gedrag. De leeftijd ligt tussen de 30 en 65 jaar (Reinaerde, z.d.-c).
2.2 Dataverzameling en data-analyse (betrouwbaarheid en validiteit)
Interviews kunnen kwantitatief of kwalitatief zijn. Bij een kwantitatief interview is er sprake van een
gestructureerd interview. Hierbij maakt de onderzoeker gebruik van een strak schema, waarbij alle
interviews op dezelfde manier plaatsvinden. Een ongestructureerd of semigestructureerd interview is
kwalitatief. Bij deze vorm wordt er gebruik gemaakt van een algemeen schema, algemene vragen met de
mogelijkheid om daar van af te wijken (Dingemanse, 2018). Dit onderzoek heeft de voorkeur om een
semigestructureerd interview uit te voeren, gezien de mogelijkheid om af te wijken van de algemene
vragen. De interviews zullen afgenomen worden bij medewerkers van Bloemenhof en Bomenhof.
Naast interviews, zullen er enquêtes afgenomen worden. Dit belicht de kwantitatieve benadering.
Wanneer alle data verzameld en getranscribeerd is, wordt de data gecodeerd. Omdat er sprake is van
kwalitatief onderzoek, wordt de data open, axiaal en selectief gecodeerd. Bij open coderen krijgen
tekstfragmenten uit de interviews een code. Na open coderen worden de verschillende codes verder in
groepen verdeeld op onderwerp. Het specificeren van getranscribeerde tekst heet axiaal coderen. In de
laatste fase van coderen wordt er theorie opgebouwd met behulp van de hoofdcategorieën uit de fase
van het axiaal coderen. In deze fase worden relaties gelegd tussen de verschillende data (Dingemans,
2019).
Een ongestructureerd interview heeft een lagere validiteit, vandaar dat er gekozen is voor een
semigestructureerd interview. Hierbij is er de mogelijkheid om door te vragen, waardoor er meer en
gedetailleerder informatie naar voren komt (Dingemans, 2018).
