Summary
Samenvatting Methodiek & Ethiek in de psychologie
- Course
- Institution
- Book
Het is een samenvatting van de negen hoofdstukken van het boek.
[Show more]
Connected book
Book Title:
Author(s):
- Edition:
- ISBN:
- Edition:
2 reviews
By: Kroonr004 • 8 year ago
By: Kwienie • 8 year ago
Seller
Follow
buisman
Reviews received
Content preview
2014Samenvatting
Methodiek & Ethiek
Hoofdstroom Ontwikkelingspsychologie
en Orthopedagogiek
Jacquelien Rothfusz – Ethiek in de psychologie
Maaike Buisman
Hogeschool Saxion te Deventer
,Inhoudsopgave
Hoofdstuk 1. Moraal & Ethiek ........................................................................... 5
1.1 Moraal .................................................................................................. 5
1.1.1 Waarden en normen ........................................................................ 6
1.1.2 Deugden ...................................................................................... 6
1.2 Ethiek ............................................................................................... 7
1.2.1 Cultureel relativisme of universele waarden ........................................... 8
1.2.2 Vrijheid en verantwoordelijkheid ........................................................ 9
1.2.3 Gelijkheid ................................................................................... 10
1.2.4 Rechtvaardigheid ........................................................................... 11
1.3 Morele ontwikkeling ............................................................................. 11
1.3.1 De psychoanalyse van Freud.............................................................. 11
1.3.2 De leertheorie .............................................................................. 11
1.3.3 De cognitieve theorie van Kohlberg ..................................................... 12
1.3.4 Gilligan ....................................................................................... 12
Hoofdstuk 2. Normatieve theorieën .................................................................. 13
2.1 Teleologische of gevolgenethiek ................................................................. 13
2.2 Deontologische of beginselethiek ................................................................ 14
2.3 Deugdenethiek ....................................................................................... 15
2.3.1 Zorgzaamheid en zorgethiek ................................................................. 15
2.3.2 Tolerantie ....................................................................................... 15
Hoofdstuk 3. In gesprek over morele problemen ................................................... 16
3.1 Open-mindedness ................................................................................... 16
3.2 Drogredenen ......................................................................................... 16
3.3 Drie vormen van argumentatie.................................................................... 17
3.3.1 Argumenten vanuit het perspectief van de teleologische of gevolgethiek ........... 17
3.3.2 Argumenten vanuit de deontologische of beginselethiek ............................... 17
3.3.3 Argumenten vanuit de deugdenethiek...................................................... 17
Hoofdstuk 4. Van normen en waarden naar beroepsethiek ....................................... 18
4.1 Principes ........................................................................................... 18
4.1.1 Verantwoordelijkheid....................................................................... 18
4.1.2 Integriteit..................................................................................... 18
4.1.3 Respect/eerbieding van de waardigheid en de rechten van de persoon ........... 18
4.1.4 Deskundigheid/competentie .............................................................. 18
4.2 Richtlijnen ......................................................................................... 18
2
, 4.2.1 Verantwoordelijkheid....................................................................... 18
4.2.2 Integriteit..................................................................................... 19
4.2.3 Respect/eerbiediging van de waardigheid en de rechten van de persoon ........ 19
4.2.4 Deskundigheid/competentie .............................................................. 19
4.3 Concrete morele oordelen ...................................................................... 20
4.4 Stappenplan ....................................................................................... 20
4.4.1 Stap 1: de situatie in kaart brengen ..................................................... 20
4.4.2 Stap 2: het morele probleem vaststellen ............................................... 20
4.4.3 Stap 3: de handelingsalternatieven verkennen......................................... 20
4.4.4 Stap 4: de betrokkenen benoemen en hun belangen afwegen ...................... 20
4.4.5 Stap 5: de relevante waarden en normen omschrijven ............................... 21
4.4.6 Stap 6: een handelingsalternatief kiezen. .............................................. 21
4.4.7 Overzicht stappenplan...................................................................... 21
Hoofdstuk 5. Voorlichting, reclame en marketing .................................................. 22
5.1 Vrijwilligheid ...................................................................................... 22
5.2 Autonomie en manipulatie ...................................................................... 22
5.3 Doelstellingen ..................................................................................... 22
Hoofdstuk 6. Coaching en training .................................................................... 23
6.1 Coaching en andere begeleidingsvormen ..................................................... 23
6.1.1 De coach en de coachee ................................................................... 23
6.1.2 De driehoeksverhouding coach-coachee-opdrachtgever .............................. 23
6.2 Training ............................................................................................ 24
Hoofdstuk 7. Assessment en advies ................................................................... 25
7.1 Assessment ........................................................................................ 25
7.1.1 Uitgangspunten bij een assessment ...................................................... 25
7.1.2 De assessmentprocedure ................................................................... 25
7.2 Zorgvuldig testgebruik ........................................................................... 27
Hoofdstuk 8. Diagnostiek en therapie ................................................................ 28
8.1 Algemene uitgangspunten....................................................................... 28
8.2 Signaleren en doorverwijzen ................................................................... 29
8.3 Diagnostiek ........................................................................................ 29
8.4 Therapie ........................................................................................... 29
8.4.1 Start van het therapeutisch contact ..................................................... 29
8.4.2 Informatievoorziening ...................................................................... 29
8.4.3 De relatie therapeut-cliënt ................................................................ 29
3
, 8.4.4 Beëindigen professionele relatie ......................................................... 30
8.5 Samenwerking ..................................................................................... 30
Hoofdstuk 9. Onderzoek ................................................................................ 32
9.1 Basisprincipes bij psychologisch onderzoek .................................................. 32
9.2 Opzet van het onderzoek: omgaan met opdrachtgevers en subsidieverstrekkers ..... 33
9.3 Uitvoering van het onderzoek: onderzoek met proefpersonen ........................... 33
9.3.1 Niet schaden ................................................................................. 33
9.3.2 Proportionaliteit en subsidiariteit ........................................................ 33
9.3.3 Informed consent ............................................................................ 33
9.3.4 Informed consent en misleiding .......................................................... 34
9.3.5 Informed consent en autonomie .......................................................... 34
9.3.6 Privacy ........................................................................................ 34
9.3.7 Vermenging van rollen...................................................................... 34
9.4 Uitvoering van het onderzoek: onderzoek met proefdieren .............................. 34
9.4.1 Niet schaden ................................................................................. 34
9.5 Uitvoering van het onderzoek: sociaal gevoelig onderzoek ............................... 35
9.6 Uitvoering van het onderzoek: samenwerking ............................................... 35
9.6.1 Auteurs ........................................................................................ 35
9.6.2 Peer reviews ................................................................................. 35
9.6.3 Samenwerking tussen studenten en begeleiders ....................................... 35
9.6.4 Samenwerking tussen onderzoekers en andere psychologen ........................ 35
9.7 Publiceren over onderzoek en optreden in de media ...................................... 35
9.7.1 Waarheidsgetrouw weergeven van onderzoeksresultaten ............................ 35
9.7.2 Grenzen van deskundigheid ............................................................... 35
9.7.3 Bronvermelding .............................................................................. 35
4
,Deel I Ethiek: de basis
Hoofdstuk 1. Moraal & Ethiek
1.1 Moraal
Morele vragen: gaan over goed en kwaad, over de manier waarop mensen zouden moeten
leven.
Morele opvattingen: zijn een antwoord op de vraag hoe men zich goed en
verantwoordelijk kan gedragen.
In moraal gaat het over waarden en normen. Dat zijn opvattingen over wat er waardevol is
in het leven. Waarden en normen zijn niet af te leiden van de werkelijkheid. Ze zijn
verbonden aan een levensvisie, maar aan idealen over hoe het leven zou moeten zijn.
Moraal kan gebaseerd zijn op intuïtie, emoties of rationele overwegingen.
Verplaetse (2008) onderscheidt vijf verschillende moralen (de eerste vier zijn instinctief):
1. De hechtingsmoraal: deze regelt hoe we omgaan met de mensen waar we
verbonden mee zijn. Het gaat over hechting en empathie. Mensen kunnen zich
inleven in mensen waar ze een band mee hebben en ze hebben veel voor hen over.
2. De geweldmoraal: deze regelt hoe we met bedreigende situaties omgaan. Als er
sprake is van schaarste gebruikt men vaak wel geweld, maar in de westerse-cultuur
wordt ervan uit gegaan dat je kwesties met woorden oplost.
3. De reinigingsmoraal: deze regelt dat mensen reinheid koppelen aan het goede en
besmetting aan het kwaad. Ze willen hun omgeving ontdoen van ‘vreemde
smetten’.
4. De samenwerkingsmoraal: deze speelt een rol in de manier waarop mensen met
elkaar samenwerken en waarop ze omgaan met mensen die de samenwerking
bedreigen. Mensen werken met elkaar samen om daar allebei beter van te worden.
Hierbij is vertrouwen belangrijk. Deze moraal speelt ook een rol bij collectieve
samenwerking.
5. De beginselenmoraal: vanuit deze moralen zoeken mensen naar redelijke
argumenten om te onderbouwen of een handeling goed of fout is.
Instinctieve moralen: deze bepalen ons gedrag en onze opvattingen over goed en kwaad,
maar geven geen argumenten.
Morele opvattingen kunnen veranderen in de tijd.
Micro, meso- en macroniveau
Microniveau: hier gaan morele vragen over de manier waarop je van mens tot mens met
elkaar zou moeten omgaan. Ze spelen een rol in alle menselijke relaties.
5
,Mesoniveau: hier maken organisaties morele keuzes, die onder meer hun neerslag vinden
in de visie van de instelling. Hierbij gaat het over opvattingen over de missie van een
instelling en de manier waarop ze daaraan wil werken.
Macroniveau: hier zegt het iets over de manier waarop de samenleving moet worden
ingericht. Dit zijn politieke keuzes. Waarden die hierbij een rol kunnen spelen zijn
vrijheid, gelijkheid en rechtvaardigheid. Dit niveau gaat ook over hoe de samenleving
georganiseerd zou moeten worden.
1.1.1 Waarden en normen
Waarden: begrippen die mensen waardevol vinden en waarnaar zij streven. Het zijn
idealen die wezenlijk zijn voor de kwaliteit van het leven. Waarden zijn abstract.
Bijvoorbeeld: rechtvaardigheid, vrijheid, autonomie.
Normen: zijn op waarden gebaseerde handelingsvoorschriften, die laten zien hoe je moet
handelen. Normen geven een concrete inhoud aan waarden.
Als mensen zich sterk op normen richten, ontstaat er verstarring. Mensen richten zich dan
op regels en vergeten waarom die regels er zijn.
Een keuze die iemand maakt, wordt mede bepaald door zijn culturele achtergrond en de
normen die hij van daaruit heeft meegekregen.
Fatsoensnormen
Fatsoensnormen: een voorbeeld is dat je niet op je mobiele telefoon mag spelen tijdens
een college.
Vier verschillende criteria van conventies:
1. Ernst: een morele normovertreding is ernstig.
2. Straf: de straf voor een morele normovertreding is zwaarder.
3. Regelcontingentie: morele normen zijn niet/minder afhankelijk van ‘toevallige’
regels.
4. Autoriteit: morele normen zijn niet/minder afhankelijk van de goedkeuring door
een autoriteit.
Juridische normen
Juridische regels sluiten meestal aan op opvattingen over een goede samenleving en op
morele regels die veel mensen delen.
1.1.2 Deugden
Deugd: een min of meer vaste goede eigenschap van een persoon, die ertoe leidt dat hij
moreel juist handelt. Bijvoorbeeld: moed, zorgzaamheid, naastenliefde en respect.
Veel deugden komen overeen met waarden of zijn aan waarden te koppelen. Het verschil
is dat waarden abstracte cognitieve begrippen zijn en deugden aan de persoon zijn
gekoppeld.
Begrip Definitie Voorbeeld
6
,Waarde Ideaal, dat wezenlijk is voor de kwaliteit van Rechtvaardigheid
leven
Norm Handelingsvoorschrift Geef mensen gelijke
kansen
Deugd Goede eigenschap die de behandelwijze van de Integriteit
mens bepaalt
1.2 Ethiek
Ethiek: betekent zede of gewoonte; een systematische reflectie op morele vragen, op
basis van rationele argumenten.
Als mensen afstand nemen van hun instinctieve gedrag en op een redelijke manier gaan
beargumenteren wat goed en kwaad is, kom je op het terrein van de ethiek.
Begrip Definitie Voorbeeld
Descriptieve ethiek Beschrijvende ethiek Beschrijving van de
opvattingen van psychologen
over het beroepsgeheim
Prescriptieve of Voorschrijvende ethiek Beroepscode Utilisme
normatieve ethiek
Meta-ethiek Ethiek die fundamentele Zijn waarden universeel of
morele vraagstukken cultureel gebonden?
bestudeert
Descriptieve ethiek
Beschrijft de feitelijke moraal in een gemeenschap. Het gaat hier over feiten.
Prescriptieve of normatieve ethiek
Normatieve ethiek: hiermee kan geprobeerd worden om algemene principes te vinden
waarmee kan worden bepaald wat moreel juist gedrag is.
Prescriptieve ethiek: het gaat om het feitelijke gedrag van mensen; voorschrijvend.
Beroepsethiek
Het is ook mogelijk om voor en bepaalde groep specifieke regels voor te schrijven.
Bijvoorbeeld een beroepsethiek voor psychologen die hun eigen beroepscodes hebben
(NIP).
Als een onderzoek naar morele opvattingen van en beroepsgroep alleen beschrijvend is,
wordt dat descriptieve beroepsethiek genoemd.
Meta-ethiek
Meta-ethiek reflecteert op betekenis, herkomst en geldigheid van visies op goed en kwaad.
7
, 1.2.1 Cultureel relativisme of universele waarden
Universele waarden: dit geldt voor iedereen; een absolute standaard.
Cultureel relativisme: wat moreel juist of onjuist is, wordt volledig bepaald door de
culturele context.
Cultureel relativisme
Het is ontstaan binnen de culturele antropologie als kritiek op het evolutionisme.
Het evolutionisme gaat er van uit dat er een ontwikkeling te zien is in culturen en dat niet-
westerse culturen niet alleen anders zijn, maar ook inferieur zijn.
Verdieping: benaderingen van het cultureel relativisme
Binnen het cultureel relativisme zijn er drie verschillende standpunten.
1. In verschillende culturen gelden er andere normen en waarden (descriptief
ethisch relativisme). Hier beschrijft men een situatie zonder daar een oordeel
over te geven.
2. Normen en waarden zijn altijd contextueel bepaald (normatief ethisch
relativisme). Hierin wordt niet alleen feitelijk vastgesteld dat er verschillen zijn,
maar men zegt bovendien dat moraal altijd geformuleerd moet worden in relatie
tot de omgeving.
3. Het meta-ethisch relativisme staat achter het standpunt dat de morele regels van
een andere cultuur principieel onbegrijpelijk zijn.
Subjectivisme: morele principes die individueel zijn en dat een morele handeling juist is
als de persoon deze zelf goedkeurt.
Universele waarden
Universalisme: vanuit deze benadering gaat men ervan uit dat fundamentele morele
principes universeel geldig zijn en toepasbaar zijn op vergelijkbare mensen in
vergelijkbare situaties.
Empirisch universalisme: overal gelden dezelfde waarden. Dit is een feitelijke bewering.
Normatief universalisme: streeft ernaar dat bepaalde centrale waarden mondiaal worden
aanvaard.
Definitie Aspecten Uitgangspunt
Descriptief ethisch In elke cultuur gelden
Cultureel relativisme relativisme andere normen en waarden
(feit)
Normatief ethisch Morele kwesties behoren
relativisme beoordeeld te worden op
basis van de waarden die in
die cultuur gelden (norm)
Meta-ethisch relativisme De morele regels van een
andere cultuur zijn
principieel onbegrijpelijk
8
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller buisman. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $3.19. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
56326 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now