Summary
Samenvatting VOM laat-moderne denkers Blok 2
- Course
- Institution
Uitgebreide samenvatting van alle denkers en colleges van Visies op Moderniteit van het tweede blok.
[Show more]
Seller
Follow
fleurweima
Reviews received
Content preview
Blok 2 Visies op moderniteitHoorcollege 1 De Frankfurter Schule en Habermas
De grenzen van moderniteit
Deze denkers borduren voort op de denkers uit blok 1
Centraal staat in de Frankfurter Schule kritische bevraging/fundamentele kritiek op de moderne
manier van samenleven in het Westen. Gebruik van werk van Weber en Marx.
De Frankfurter Schule (instituut voor sociale wetenschap)
Gevestigd in de jaren 1920 in Duitsland, Frankfurt. Nationaal socialistische partij kwam op daarom
verhuisde ze naar de VS 1935-1953. Kon niet in Duitsland vanwege kritiek.
Eerste generatie/ Vroege Schule:
- Max Horkheimer (1895-1973); Belangrijke grondlegger
- Theodor W. Adorno (1903-1969); Sleutelfiguur
- [Walter Benjamin (1892-1940)]; Prominente filosoof, kunstcriticus, vriend van Adorno maar geen
formele plek in Frankfurter Schule. Gaf Adorno inspiratie.
- Erich Fromm (1900-1980); Psychoanalyticus
- Herbert Marcuse (1898-1979) Belangrijke denker
Tweede generatie:
- Jürgen Habermas;
- Claus Offe;
- Peter Bürger
Uitgangspunten van de Frankfurter Schule
Voorzetting van oudere sociologische denken.
Karl Marx:
Onderbouw bepaalt de ideeën. Daar moet je dus iets veranderen.
Dit idee nemen vroege Frankfurters in
grote lijnen over maar zien toch dat het
net wat anders en complexer in elkaar
zit. Er bestaat een voortdurende
wisselwerking.
Je kunt volgens Frankfurter Schule dus
niet economisch deterministisch
denken zoals marxisten doen. Je
ontkent dan dat mensen agency
hebben.
,Max Weber
Instrumentele rationalisering:
Berekenbaarheid, efficiëntie, voorspelbaarheid, beheersing.
Nadruk gereguleerd, planmatig, doelgericht en gestandaardiseerd handelen.
Doel-middel-rationaliteit dringt door in alle sferen van het leven
Bureaucratie breiden uit in economische en politieke sfeer
‘Markten’ stimuleren het najagen van persoonlijke doelen
Als je naar de moderne tijd kijkt zie je opkomst van bepaalde vorm van rationalisering: instrumentele
of doel-middel rationaliteit ten koste van alle andere vormen van rationaliteit.
4 redenen of motivaties waarom mensen doen wat ze doen: affectief, traditioneel, waarde rationeel,
en doel middel rationaliteit. Instrumentele rationalisering bij een opkomend kapitalisme.
Doel-middel rationaliteit op z’n beloop laten gaan leidt tot gemechaniseerde verstening
Dit idee is fundamenteel in de Frankfurter Schule
Kritische Theorie:
1. Kritiek op ‘partijmarxisme’ (economisch determinisme, communisten bijv.): Deze mensen
hebben Marx niet begrepen.
2. Kritiek op ‘traditionele’ theorie (theorieën die zeggen te willen beschrijven hoe dingen
werken): tegenovergestelde van Kritische Theorie (uitleggen wat mis is en wat beter kan).
3. Kritiek op moderne samenlevingsvormen:
Uitgangspunten Frankfurter Schule:
Bestuderen van de problemen die voortkomen uit modern kapitalisme
Ideeën zijn sociale producten. We krijgen ze aangeleerd. Kritisch potentieel.
Bestuderen van de rol van kennis en wetenschap in modern kapitalisme: bijdragen aan in stand
houden van problemen in de maatschappij. Breder dan sociale wetenschap.
Vormen van kennis dragen bij aan in stand houden van klassenverdeling
Wetenschap draagt bij aan algehele degradatie van de menselijke toestand: manier waarop we
kennis reproduceren en vergaren brengt ons naar een noodlottige eindtoestand. Denk hier aan
ijzeren kooi. Rationalisering leidt tot ijzeren kooi, vast zitten in het systeem.
Kernwerk in de vroege Frankfurter Schule: De Dialectiek van verlichting
Geschreven in de Tweede Wereldoorlog, gepubliceerd in 1947. Geschreven door Adorno en
Horkheimer. Het verlichtingsoptimisme: rationele capaciteit, scholing ontdekken hoe de wereld in
elkaar zit, waardevrije nastreving van betere techniek.
De Verlichting als zelfvernietiging
Droom van de Verlichting
Centraal staat: toepassing van de Rede: mensen zijn redelijke wezens. Dominant over emotie.
Ontmaskeren van de oude mythen.
Materiële en maatschappelijke vooruitgang: hierop gericht
, Beheersen van natuur en maatschappij kunnen we naar onze hand zetten om alles beter te maken
De duistere zijde van de verlichting
Na de Tweede Wereldoorlog, massale vernietiging is ook een uitkomst van dezelfde
Verlichtingsdroom. Hoe kan je zo efficiënt mogelijk zoveel mogelijk mensen vernietigen. Rationele
gedachte.
“On their way toward modern science human beings have discarded meaning. The concept is
replaced by the formula, the cause by rules and probability” (Horkheimer & Adorno, 1947/2002).
Zinsverlies en probleemspiraal: waarheidsdrang, waarheidsverlies, morele crisis.
Jürgen Habermas (Leerling van Adorno)
Wil de Verlichting redden: uit erfgoed van Weber breken. Mensen hebben in essentie
agency, dus mensen kunnen iets anders doen. Dus het is niet uitgesloten dat we in de ijzeren
kooi belanden. Verlichtingsoptimisme redden, belang van rede.
Instrumentele rationaliteit is niet (nu) de enige vorm van rationaliteit. De vorm waarin de
beste ideeën moeten zegevieren op basis van logica en rede. Dat moet gered worden.
Moderniteit als onvoltooid project: heeft veel ellende meegebracht maar er is nog werk om
te doen. Tot dan is het niet afgerond. Nooit afgerond. Meer optimistische houding.
Bij Habermas is Simmel een belangrijk uitgangspunt.
Georg Simmel In lijn met Weber. Philosophie des Geldes (1900): Een andere kant van Simmel.
Impliciete kritiek op Marx.
Differentiatie en expansie van productieve krachten bevrijdt mensen van de beperkingen van
traditie.
Mensen hebben meer mogelijkheden in hun leven. Kunnen een individu zijn (positieve zin)
Mensen kunnen meer leven naar hun smaak en waarden (lifestyle)
Sociale distantie door complexiteit betekent (relatieve) vrijheid
Habermas – Strukturwandel der Öffentlichkeit Gepubliceerd in 1962
Centraal concept: transformatie van de publieke sfeer
In de 18e eeuw: bloei clubs, cafés, kranten in grote steden: publieke sfeer. Publieke sfeer is een plek
waar mensen met verschillende achtergronden elkaar ontmoeten en relaties aangaan. In
standenmaatschappij, feodalisme lastiger.
Samen met de opkomst van markteconomieën, verval van het feodalisme
Aan de ene kant dus opkomen van publieke sfeer waar mensen kunnen uitwisselen maar
tegelijkertijd waarin we ook de vermarkting, bureaucratisering en technocratisering zien. Op
hetzelfde moment aan de hand
Gaande weg in de 18e eeuw inperking van de publieke sfeer.
Habermas – Theorie des Kommunikativen Handels Gepubliceerd in 1981
Doorwerken in een analyse van hoe een samenleving werkt en wat we moeten doen om de publieke
sfeer te redden. Publieke sfeer is cruciaal in de moderne samenleving, democratie.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller fleurweima. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $7.70. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
53068 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now