Other
Blok 2.4 Geschiedenis van opvoeding en onderwijs
- Course
- Institution
Makkelijke literatuur, maar vergis je niet in het tentamen!
[Show more]
Seller
Follow
emp
Reviews received
Content preview
Bloksamenvatting 2.4Probleem 2.4.1: Van nature goed of van nature slecht?
Humanisme
Renaissance en humanisme
Humanisme was een vernieuwingsbeweging in de Renaissance > dit was een intellectuele stroming vooral op het gebied van
wijsbegeerte en literair. Hoge waardering van de mens en zijn mogelijkheden, zowel op het gebied van de wetenschap als het
vermogen tot zedelijk handelen. Humanisten waren ook bezig met het geloof, met Bijbelstudie wilden ze terug naar de
oorspronkelijke teksten en hun betekenis.
Humanisten legden veel nadruk op leren > hun opvoedingsideaal kan omschreven worden als de vorming van de uomo
universale (een ideaal van brede, algemene eruditie). Humanisme was geen massabeweging maar juist een elite beweging. Ze
vonden de vrijheid van de menselijke wil belangrijk. Humanisten dachten systematisch na over onderwijs > aandacht voor
tempo bij het leren en straffen op school werd weinig gewaardeerd > net als de Grieken moest men werken op het eergevoel
van de leerlingen.
Erasmus was een bekende humanist > zijn stelling was dat het niet moeilijk was om kinderen aan te zetten tot leren omdat ze
een natuurlijk verlangen naar kennis hebben. Moeder had de verzorgende functie en vader diende als de oudere mentor.
Straffen was uit den boze. Beroep als schoolmeester was een belangrijke functie > echter, waren de humanisten het niet eens
hoe het er op scholen aan toe ging.
Erasmus ging uit van de dogma van de erfzonde en hij erkende de Christelijke gedachte dat kinderen werden geboren met de
neiging tot het kwaad, maar hij liet zijn voorstelling van het jonge kind als een nog ongevormde klomp > volwassenen kunnen
kinderen met het kwade besmetten.
Desiderius Erasmus (1466-1536)
Voorstander van spelend en aanschouwelijk leren > tegenstander van hardvochtige en vernederende aanpak. Er moest zo vroeg
mogelijk begonnen worden met leren. In zijn visie op opvoeding en onderwijs was hij zijn tijd 300 jaar vooruit.
In 1478 komt Erasmus voor het eerst in aanraking met het humanisme. Hij schreef vijf werken die explicitiet pedagogisch zijn.
Erasmus vond dat je met opvoeding en onderwijs zo jong mogelijk mee moest beginnen. Een mens kan zonder goede
opvoeding en goed onderwijs niet gelukkig worden. Het mensenkind moet alles geleerd worden > een goede opvoeding is nodig
om te voorkamen dat kinderen vervallen tot vormen van beestachtigheid die verder in het dierenrijk niet voorkomen.
Erasmus gebruikt de metafoor ‘de was’, die nog zacht is en de klei die nog nat is > dus gemakkelijk te vormen is. Kleine kinderen
imiteren en nemen zowel goede als slechte gewoontes en eigenschappen over. Een goede omgeving is van levensbelang en een
slappe opvoeding leidt tot onhandelbaarheid.
In zijn visie wat betreft de positie van vrouwen is hij ver vooruit.
Klassieke culturele vorming was de kern van alle echte opvoeding > vereiste een radicale onderwijshervorming. Erasmus had een
hoge opvatting van het onderwijzersberoep. De onderwijzer moest liefde hebben voor zijn vak. De leraar moest kinderen
stimuleren door in te spelen op hun eergevoel, maar ook door een spelelement in het onderwijs. Vooral de liefdevolle
verhouding tussen leraar en leerling was belangrijk. Hij zette zich sterk af tegen de gebruikelijke lijfstraffen op school.
Het onderwijs moest uit handen worden genomen van de kerk en moest worden overgedragen aan de wereldlijke overheid. Zijn
vormingsideaal was toegesneden op toekomstige intellectuelen > vooral jongen en eenvoudige burgers speelden nauwelijks een
rol.
Erasmus geloofde dat de mens van nature tot het goede geneigd was en dat wanneer een mens zonder vorming slechter was
dan een dier.
Empirisme en Rationalisme
Empirisme > waarneming vs rede
Rationalisme > waar komt kennis vandaan
Experimenten om zo achter kennis te komen. Men werd kritisch met wat men zag en zocht hier verklaringen voor dmv
experimenten.
Locke (1632-1704)
Uitgangspunt van Locke’s pedagogiek is de gedachte dat de mens op de wereld komt als een Tabula Rasa > een onbeschreven
blad dat door ervaringen wordt gevuld. Hierin is de gedachte van Erasmus te herkennen > vormeloze klomp. Wat er van iemand
terecht komt volgens Locke is niet door een bepaalde aanleg, maar het grootste deel door de ervaringen die hij in zijn leven
opdeed > daarom was de opvoeding cruciaal.
Hij schreef alles op in ‘some thoughts concerning education’ > liberaal denken. Bij Locke stond vrijheid, het verwerven van
vrijheid en zedelijkheid, van intellectueel en moreel zelfbestuur in het middelpunt van zijn denken. Het hebben van godsbesef
stond bij hem nog centraal.
1
, Some thoughts > opsomming van maatregelen op het gebied van lichamelijk verzorging en een serie praktische pedagogische
opvoedingsdoelen;
- de virtue (deugd > godsbesef)
- Wisdom, breeding > vier ongewenste eigenschappen (ruwheid, minachting, bedilzucht en lichtgeraaktheid)
- Welgemanierdheid
- Learning > kennis is niet het belangrijkste, maar wel een middel om deugd en verstand te verhogen.
Gezondheid en hygiëne is erg belangrijk. Locke was een wegbereider van de verlichting. Zijn bekendste opvoedkundige werk is
‘some thoughts concerning education’(1693) > brieven over de opvoeding van een toekomstige landedelman. Menselijke geest
is bij de geboorte een Tabula rasa, een onbeschreven blad, dat door de waarneming zou worden gevuld. De mens werd vooral
door ervaring, dus ook opvoeding gevormd. Locke stond in de traditie van de hoofse opvoeding > adelijk hof > kinderen
moesten veel lichamelijke activiteiten ontplooien.
De ideale leerling was de toekomstige gentleman; redelijk en zedelijk, energiek, pragmatisch en stijlvol. Een beschaafd man
bezat deugd, verstand, welgemanierdheid en kennis (van belangrijk naar minder belangrijk).
Opvoeding moest volgens een natuurlijke methode; sober maar zonder hardheid, straffen. Dwang is niet nodig en slaan helpt
niet. Kinderen moesten gewend raken aan een natuurlijke levenswijze > buitenlucht en niet te warme kleding. Voeding moest
eenvoudig, ongekruid. Ook moest het kind behandeld worden als kind en als individu. Er waren verschillen in aanleg, karakter en
temperament.
De verlichting en de achttiende eeuw
Verlichte denkers toonden een grote aversie tegen vooroordelen, bijgeloof en tegen het geloof in autoriteiten. De verlichting is
door het humanisme voorbereid. Het einde van de verlichting is lastig aan te geven, wel riep deze stroming een reactie op in de
vorm van de Romantiek. De verlichting werd in drie fasen onderscheiden. Locke speelde een grote rol in de eerste fase. Deze
richtte zich vooral op ‘het natuurlijk weten’. De tweede fase ‘durf je eigen verstand te gebruiken’.
Natuur is een sleutelbegrip in het verlichtingsdenken > natuur werd heilig verklaard. Kennis van de natuur leidde tot kennis van
God. Achttiende-eeuwse pedagogen wilden kinderen de natuur tonen.
Rousseau is de belangrijkste pedagoog uit de achttiende eeuw > stelde zich de vraag of ongelijkheid tussen de mensen
‘natuurlijk’is.
De verlichting was moraliserend en pedagogisch. De overtuiging was dat kennis zou leiden tot deugd. Opvoedbaarheid van het
individu was een sleutelbegrip van het verlichte denken net als de maakbaarheid van de samenleving. Kinderen zijn immers een
onbeschreven blad.
In de achttiende eeuw ontstond er een ‘leesrevolutie’, er ontstond honger naar nieuwe kennis > tijdschriften etc. zorgde voor
grote spreiding van kennis.
Rousseau (1712-1778)
Net als Erasmus en Locke ging Rousseau uit van de opvoedbaarheid en kneedbaarheid van het kind. Ook bij hem was het kind
een onbeschreven blad > alleen zag hij het iets anders. ‘Alles is goed zoals het uit de handen van de Schepper komt, alles raakt
verdorven in handen van de mens’. Natuurlijke opvoeding > er moest radicaal worden gebroken met de corrupte dimensies van
de cultuur. Ieder mens had het vermogen om naar de innerlijke stem, de stem van het geweten te luisteren > menselijke
natuur. De kern van de opvoeding was om dit vermogen van jongs af aan optimaal te ontwikkelen om zo dicht mogelijk in de
buurt te komen van de onbedorven mens van het begin van de schepping. Dit werkte hij uit in drie geschreven werken.
Rousseau schreef op dat een vereiste voor het opvoeden van een kind het noodzakelijk was dat men kennis/oog had voor het
kind. Locke heeft meer ‘vertrouwen’ in de opvoeders.
Hij was een verlicht denker en op zijn manier was hij diep religieus > opvatting was de natuurlijke godsdienst. Van nature was
Roussau een man met een romantisch temperament. Hij liet zich niet alleen leiden door de rede, maar ook door intuïtie en
gevoel. De mens moest leren zichzelf te zijn > terug naar de natuur.
Zonder opvoeding geen volwassenheid, de mens wordt zwak geboren en kan niet zonder kracht; de mens komt volstrekt
berooid ter wereld en kan niet zonder hulp; de mens wordt dom geboren en kan niet zonder oordeelskracht. Alles wat bij de
geboorte ontbreekt en wat we voor later nodig hebben krijgen we bij de opvoeding.
Natuurlijke opvoeding is bij Rousseau vooral het wegnemen van groeibelemmeringen. In deze tijd hebben pedagogen ‘het kind’
ontdekt > Rousseau vond dat andere volwassen opvoedde zonder het kind te kennen.
Emile volgt per boekdeel achtereenvolgende levensfasen;
Eerste twee jaar; leren door ervaring en eigen inspanning
Kindertijd – 12 jr; training van zintuigen
12-15 jr.; verstand,interesse van de wereld en trainen van handvaardigheid
Adolescentie; geweten en deugdzaamheid > na geslachtsrijping in contact met godsdienst, kunst en wetenschap.
2
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller emp. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $4.29. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
53340 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now