Een samenvatting voor het vak 'Besturen in de Rechtsstaat', voor pre-master studenten Public Governance, maar ook voor rechten studenten in hun 3e jaar. Dan heet het vak: Recht en maatschappij.
HC 1: Introductie en rechtsstaat
Empirische vragen kun je niet eenduidig goed of fout beantwoorden: door ervaring geleerde vragen
kun je dus niet goed of fout beantwoorden.
De conclusie dat door de groei van de ambtenaren er meer regels komen, kan niet gezegd worden.
De reden waardoor er meer regels zijn, kan dus niet een eenduidig antwoord krijgen. Middels
onderzoek kun je wel antwoorden geven dat een duidelijk verklaring kan geven. De kunst is dan om
het onderzoek te kennen, te beheersen. Dan heb je nog steeds geen eenduidig antwoord, maar kun
je wel jouw antwoord onderbouwen onder bepaalde condities uit jouw onderzoek.
Dé rechtsstaat: Legaliteit + Trias Politica (machtenscheiding) + Grondrechten + Rechterlijke toetsing
van een bestuurlijk handelen Afkorting: LTGR
Nederland is hier een voorbeeld van.
Kritiek op deze definitie van een rechtsstaat:
Legaliteit, wat is het?
- Moeten alle regels altijd worden toegepast? Als je dat doet, is er dus nooit een beslissing te
nemen?
- Legaliteit is ook niet altijd goed bijvoorbeeld Afrika
Trias Politica, bestaat zoiets wel?
- Een zuivere Trias Politica, is dat er wel?
Grondrechten, welke dan?
- Wat zijn de beperkingen aan de grondrechten
Rechterlijke toetsing
- Maar hoe ver en voorzien van welke drempels?
Kortom, deze omschrijving mag ter discussie worden gesteld. Wat betekent nou de rechtsstaat in een
theoretische zin? Een staat die gebonden is aan het recht het rechtsstatelijke basisprincipe
Hierin vindt divergentie plaats.
DUS: de staat is gebonden aan 3 kernbegrippen: staat, recht en binding. Als je dit dieper bevraagt
kom je op verschillen.
- Staat:
- Recht:
- Binding:
Waarom rechtsstaat in de bestuurswetenschap?
1. Regulatie-sturing: de wendbare sturende staat die zich bezighoudt met de inrichting en
besturing van maatschappelijke domeinen:
2. Verantwoordelijkheid en verantwoording: is een belangrijk democratisch en rechtsstatelijk
principe
3. Corruptie en integriteit
Drie uiteenlopende invullingen van een rechtsstaat
Hobbes: de rechtsstaat als orde (vis-a-vis wanorde)
In de natuur vervallen wij in een oorlog van allen tegen allen, als iedereen hun natuurrecht
gebruikt. Daar tegenover staat een rechtsstaat, de soeverein creëert een orde.
Tegenovergestelde is dus wanorde.
, Locke: de rechtsstaat als gebonden staatsmacht (vis-a-vis ongelimiteerde staatsmacht)
Tegenovergestelde is een soeverein die kan doen wat die wil. Dus voor Locke is een
rechtsstaat juist een soeverein die gebonden is. Tegenovergestelde van een rechtsstaat
volgens Locke is dan een staat die alles kan doen (dictatuur).
Van Augustinus tot Nussbaum: de rechtsstaat als rechtvaardige inrichting van de
samenleving (vis-a-vis een onrecht staat)
De rechtsstaat staat tegenover een onrecht staat. Een rechtvaardige staat: je moet op een
rechtvaardige manier regeren.
The Rule of Law door Tamanaha
In deze tabel zijn er twee dimensies zichtbaar:
Formele benadering: gaat het rechtsstaat begrip uit van een formele (procedurele,
rechtvaardig, iedereen gelijk behandelen: of je nou dyslexie hebt of niet, iedereen wordt op
dezelfde manier behandeld):
o Formele minimale versie: Rule-by-Law: er zijn wetten. Aan de hand van deze wetten
wordt er regeert Formal Legality: er is een verplichting om je eraan te houden van
legaliteit en dan Democracy + Legality: de dikste versie van de formele versie.
Materiele benadering: hier gaat niet om dat iedereen gelijk behandeld wordt, maar ieder
volgens hem of haar gelijk behandeld wordt. Dus het gaat om de materiele criteria: is er
sprake van rechtvaardigheid?
o Materiele versie: Individual Rights: niet meer vereist dan individuele grondrechten
(vrijheidsrechten vooral). De grondrechten kunnen steeds dikker worden Right of
Dignity and/ or Justice: meer waarde rechten, bijvoorbeeld op het leven, euthanasie.
Je kunt het recht om gerespecteerd te worden als individu, Social welfare: het is
een rechtsplicht van een staat om de waardigheid van ieder individu te erkennen.
In dit vak: keuze voor een formele versie: niet ‘Rule by Law’, maar ook niet een hele dikke definitie.
Definitie volgens professor Zouridis:
Rechtsstaat = Legaliteit + Rechtszekerheid + Rechtsgelijkheid
Deze definitie is te plaatsen in de rechterkant van de middelste cel (naast Formal Legality).
Vanwege empirische doelstellingen van het recht: hoe werkt het recht nou echt. Hierin zit ook de
maatschappelijke betekenis van de rechtsstaat: dit leidt ertoe dat we welvarend zijn, gelukkig zijn
etc.
Op maatschappelijk vertrouwen wordt dus een rechtsstaat gebouwd.
HC 2: Maatschappelijk belang van de rechtsstaat
, De rechtsstaat kun je vanuit verschillende aspecten bekijken. Daarbij is een rechtsstaat de beste
bestuursvorm: omdat deze vorm van besturen leidt tot meer welvaart, meer ontwikkeling,
gelukkigere mensen, minder geweld in de samenleving, meer gezondheid Meer democratie
uiteindelijk.
Aanleiding hiervoor: kan ik het openbaar bestuur (functioneren van de overheid) zo inrichten dat het
bijdraagt aan de economische groei? Kan dit wel? Hoe moet je dat doen?
- Hiervoor zijn drie onderzoeksvragen vooropgesteld:
o Zien wij in de literatuur aan aantoonbaar verband tussen bestuurlijke instituties en
economische/ sociale effecten in de literatuur?
o Verband tussen good governance en economische/ sociale effecten in het bijzonder
(in de literatuur): de Wereldbank voor omschrijving good governance (6 criteria):
Politieke stabiliteit
Democratie
Rechtsstaat
Afwezigheid van corruptie
Effectief bestuur
Kwaliteit van de regulering
o Hoe zijn bestuurlijke instituties verbonden met economische/ sociale effecten?
Bestuurlijke instituties: karakteristieken van de inrichting en functioneren in openbaar bestuur (in
brede zin), dus GEEN beleid.
DUS: bestuurlijke instituties en good governance doen ertoe! Wat ook de inhoud van je beleid is als
je eenmaal bepaalde instituties weet te realiseren, kun je ook economische groei stimuleren!
Karakteristieken lijken universeel en niet contextueel (ontwikkelingslanden). Het geldt dus voor alle
landen dat het ertoe doet.
- Welke karakteristieken doen ertoe?
o Natuurlijke hulpbronnen: gas, water Verklaren ene deel rijk en andere arm
o Culturele verklaring: Max Weber: een protestante ethiek gaat samen met rijkdom:
zij werken over het algemeen harder: sparen meer: willen investeren. Terwijl niet
protestante mensen (de Grieken) als je geld hebt, het opmaken.
o Verschil instituties: goed bestuur in Amerika, slecht bestuur in Mexico
Aan de hand van deze verschillen wordt dus het verschil verklaard
Hangt Rechtsstatelijkheid samen met tevredenheid? Veel variabelen blijken de correleren met de
rechtsstatelijkheid. Naarmate een land daalt op de rechtsstaat index daalt ook de Human
Development.
Verschillende lijnen
- Competitieve economie
o Horizontale as: goed bestuur naar minder goed bestuur
o Verticale as: de rang (plaats) op de global competitieve index
o Naar mate je meer naar linksonder gaat, heb je meer een rechtsstaat en de
economie wordt competitiever
Hier zit een lijn: zit in het midden. Het gros van de landen vinden zich dus rondom
de middellijn.
- Welvaart
o Horizontale as: Rule of Law index: waar staat een land dus: rechtsstatelijkheid
o Verticale as: inkomen per hoofd van de bevolking in dollar
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller jevanloo. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $5.89. You're not tied to anything after your purchase.
