Leerdoelen Internationaal recht
Week 1 – Aard en bronnen
HOOFDSTUK 1 – BEGRIP EN AARD VAN IPR
Belang internationaal recht
- Vloeit voort uit onderlinge afhankelijkheid tussen staten
- Deze afhankelijkheden maken internationale samenwerking noodzakelijk;
- Ook van belang voor nationaal recht:
o Afspraken over klimaatverandering, landbouw, vluchtelingen etc.
o Internationaal recht bepaald in vergaande mate de reikwijdte en inhoud van
nationaal recht. Gevolg -> nationaal recht kan niet meer worden gekend en begrepen
zonder kennis en begrip van internationaal recht.
- Een sterke internationale rechtsorde biedt stabiliteit in internationale betrekkingen, maakt
het makkelijker om gemeenschappelijke belangen te realiseren en beschermt relatief zwakke
staten.
Internationaal recht
- Regelt de uitoefening van publiek gezag in de internationale gemeenschap
- Kent de bevoegdheden toe aan entiteiten die publiek gezag uitoefenen en biedt een juridisch
kader waarbinnen zij deze bevoegdheden uitoefenen.
Internationaal
- Het internationale element onderscheid internationaal recht van nationaal recht;
- Het internationale karakter wordt in hoofdzaak bepaald adhv de rechtsbron waaruit deze
regel voortvloeit -> feiten, gebeurtenissen of procedures die een rechtsorde als
rechtscheppend erkent;
- Internationale rechtsorde kent in hoofdzaak 4 rechtsbronnen:
1. Gewoonterecht;
2. Verdragen;
3. Besluiten van internationale organisaties;
4. Algemene rechtsbeginselen.
- Of nationaal en internationaal recht daadwerkelijk gescheiden zijn, twee opvattingen:
1. Dualistische leer;
o Ontwikkeld door Duitse jurist Triepel en Italiaanse jurist Anzilotti;
o Geïnspireerd door nationalistische opvattingen;
o Neemt aan dat de internationale en nationale rechtsorde geheel gescheiden
rechtssystemen zijn.
o In klassieke vorm ziet het dualisme de soevereine Staat als het hoogste metafysische
gezag. Primaat van de soevereiniteit brengt dat internationaal recht niet boven de
staat kan staan.
o Omdat internationaal recht voortkomt uit de wil van de Staat is het per definitie
afhankelijk van en onderworpen aan soevereiniteit.
o Internationaal recht staat niet boven de staat, maar is ‘extern’ recht van de Staat,
een juridisch instrument waarmee de Staat zijn macht kan verwerkelijken.
o Bleek in 20e eeuw schaduwzijden te hebben
▪ Leidde tot de gedachte dat individuele vrijheid niet wordt bereikt door het
individu tegen de staat te beschermen, maar door individuele wil op te laten
gaan in de wil van de staat;
, ▪ De verheerlijking van de Staat leidde tot autoritaire stelsels, nationalisme en
opoffering van het individu – bovenal in nazi-Duitsland.
2. Monistische leer.
o is in belangrijke mate een reactie op de nadruk van het dualisme op de soevereine
staat en de ontkenning van een zelfstandige positie van het individu;
o gaat ervan uit dat er één rechtsorde bestaat, waar zowel internationaal als
nationaal recht deel van uitmaakt;
o internationaal recht wordt niet gezien als ‘extern recht’ van de staat, maar als recht
dat de macht van de staat kon beperken;
- Zowel dualisme als monisme blijven relevant in de huidige samenleving;
o Zo blijft de dualistische aspiratie waardevol omdat ze de autonomie van in staten
georganiseerde politieke gemeenschappen benadrukt boven een nauwelijks
gedefinieerde internationale gemeenschap.
o De monistische aspiratie blijft van belang nu individuen in grote delen van de wereld
vaak een kwetsbare positie hebben, vooral als zij tot etnische of religieuze
minderheden behoren.
- Maar de context van het debat is fundamenteel veranderd, de verhouding tussen
internationale en nationale rechtsorde is complexer geworden en kan niet langer eenvoudig
worden gevangen in een dualistisch of monistisch model
o nl niet langer beperkt tot positie van staten
o ook internationale organisaties, multinationale ondernemingen, rol van religieuze
bewegingen (ISIL)
- pluralistische opvatting -> niet hiërarchische ordening van naast elkaar staande
rechtsordes.
Onderscheid nationaal recht
1. in beginsel heeft een regel van nationaal recht geen juridische betekenis in de internationale
rechtsorde -> kunnen wel bouwstenen zijn in het proces van internationale rechtsvorming;
o voor dit uitgangspunt bestaan goede gronden:
o anders zou 1 Staat internationale rechtsregels kunnen vaststellen met
rechtsgevolgen voor de andere Staten -> situatie die onwenselijk is en in strijd kan
komen met de soevereine gelijkheid.
2. de formele scheiding betekent ook dat internationaal recht niet zelf kan bepalen welke
rechtsgevolgen het heeft in de nationale rechtsorde -> deze worden uitsluitend bepaald door
nationaal recht;
3. Betekent ook dat deze rechtsordes eigen organen kennen;
o IGH overwoog: ‘it is for each State, in the first instance, to interpret its own domestic
law. The Court does not, in principle, have the power to substitute its own
interpretation for that of the national authorities, especially when that interpretation
is given by the highest national courts. (ICJ, Ahmadou Sadio Diallo (Republic of
Guinea v. Democratic Republic of the Congo)
- Bij de formele scheiding moeten 3 kanttekeningen worden geplaatst:
1. Modern internationaal recht heeft in belangrijke mate betrekking op de rechtspositie van
natuurlijke personen, vooral in de vorm van mensenrechten. Waar internationaal recht
zich ook tot natuurlijke personen richt, verliest het strikte onderscheid aan betekenis;
2. Internationaal recht heeft steeds meer betrekking op onderwerpen die ook door
nationaal recht worden gereguleerd (interne politieke en juridische aangelegenheden
zoals veiligheid, strafrecht, bescherming van mensenrechten en milieubescherming).
3. Steeds meer staten hebben hun nationale rechtsorde opengesteld voor de toepassing
van internationaal recht -> resultaat is dat beide rechtsordes sterk verweven zijn.
Publiek
, - Onderscheid internationaal publiekrecht van internationaal privaatrecht;
- Publieke karakter ligt besloten in 2 kenmerken:
1. Legitimeert en reguleert de uitoefening van publiek gezag in de internationale
gemeenschap -> heeft slechts indirect betrekking op rechtsbetrekkingen tussen
particulieren;
2. Beschermt publieke belangen, zoals veiligheid, welzijn, bescherming van natuur en milieu
etc.
o In eerste instantie zijn die de belangen van individuele staten, die dmv internationale
afspraken proberen hun (publieke) belangen te beschermen. Maar IPR beschermt
ook bovennationale publieke belangen -> belangen van staten gezamenlijk en in
sommige gevallen de belangen van internationale gemeenschap als geheel.
- Onderscheid is niet scherp;
- Regelt in belangrijke mate rechtsbetrekkingen tussen gelijke partijen (staten) en is dus niet te
vergelijken met nationaal publiekrecht.
Recht (juridisch element)
- Onderscheid de internationaal publiekrechtelijke normen van andere (internationale)
normen;
o V.b. niet-juridische normen: aanbevelingen AV van VN, internationale standaarden
voor kapitaaleisen banken.
- Internationale betrekkingen worden ook beïnvloed door morele en religieuze normen;
o Heeft grote invloed op ontwikkeling en interpretatie van IPR;
o IPR is namelijk afspiegeling van het streven naar gerechtigheid en rechtvaardigheid
- Juridische regels moeten in conflicten voorrang hebben boven niet-juridische regels. Alleen
dan kan een staat met redelijke zekerheid voorzien volgens welke regels een andere staat
zich zal gedragen;
- Onderscheid tussen juridische regels en politieke/morele regels kent 2 criteria:
1. Bron van regel:
o de internationale rechtsorde kent een beperkt aantal rechtsbronnen (verdragen,
gewoonterecht, besluiten internationale organisaties, algemene rechtsbeginselen);
o dit onderscheid is een kenmerk van het positivisme -> de heersende theoretische
opvatting over internationaal recht. Ontwikkelde zich als reactie op de daarvoor
heersende natuurrechtelijke opvatting:
▪ natuurrechtelijke opvatting: rechtsbeginselen worden ontleend aan eeuwige
en universele waarden, die wereldwijd van toepassing zijn. Het recht is in
deze opvatting van nature gegeven en niet afhankelijk van de vaststelling
van bijv. wet of verdrag. Werd oorspronkelijk in de religie gevonden.
Waarden die noodzakelijk zijn voor het bestaan en functioneren van
gemeenschappen (verbod op moord) behoren tot het natuurrecht.
Natuurrechtelijke beginselen moeten worden ‘gevonden’ en worden niet
door de mens vastgesteld.
2. Systeem dat schending van de norm verbindt met een sanctie:
o Is een wezensmerk van recht;
o Wordt wel gezegd dat IPR dit kenmerk mist, omdat geen centraal gezag kent dat
recht kan afdwingen.
▪ IPR kan op belangrijke momenten, vooral als vitale nationale belangen in het
geding zijn (high politics), niet kan worden afgedwongen.
▪ Is een fundamentele zwakte van internationaal recht.
o Niettegenstaande deze zwakte, beschikt de internationale rechtsorde wel over
procedures voor handhaving en afdwinging van rechtsregels.
o Handhaving ligt in belangrijke mate in handen van staten zelf (via diplomatiek
protest en sancties kunnen zij andere staten ertoe brengen het recht na te leven).
, o Daarnaast bezitten internationale organisaties een scala aan mogelijkheden voor
toezicht op naleving.
- De wijdverbreide naleving van internationaal recht is niet slechts te danken aan het wel of
niet bestaan van juridische handhavingsmechanismen
o Wordt bepaald door een groot aantal factoren die weinig met handhaving te maken
hebben, zoals reputatie van staten;
o Of doordat staten en personen die namens staten handelen, internationaal recht
beschouwen als recht dat moet worden toegepast.
- Internationaal recht kan desondanks niet los van de politieke context worden gezien
o Politieke opvattingen over de inrichting van de internationale samenleving
gecombineerd met politieke machtsverhoudingen die bepalen welke politieke
opvattingen domineren.
o Invulling van veel begrippen (zelfverdediging, agressie, terrorisme, zelfbeschikking
etc.) is vb daarvan.
Historische ontwikkeling van het internationaal recht
- Lange geschiedenis
- Griekenland -> verdragen teneinde invloedsferen af te bakenen en handel mogelijk te
maken;
- Gedurende grote delen van de geschiedenis waren de politieke organisatievormen echter te
zwak om gecentraliseerd publiek gezag uit te oefenen en stabiele betrekkingen te
onderhouden met andere entiteiten
- Oorsprong
o Wordt vaak verbonden met het ontstaan van onafhankelijke en soevereine staten in
Europa -> niet zonder meer terecht (zie hierboven)
o Vrijheid en gelijkheid van staten kunnen alleen worden gewaarborgd door een
systeem van rechtsregels dat voor allen op gelijk voet van toepassing is.
o Ten tijde van opkomst van soevereine staten had IPR dus vooral als functie de
bevordering van het vreedzaam samenleven (co-existentie) van staten.
- Vrede van Westfalen
o 1648
o Reeks verdragen die einde maakte aan de Dertigjarige en Tachtigjarige oorlog
o Ontstaan van onafhankelijke staten
o Was bepalend voor de ontwikkeling van IPR
o 300 staten kwamen overeen het beginsel van territoriale integriteit te respecteren
en werden formeel onafhankelijk
o Ontstaan van een systeem van soevereine en gelijke staten die niet langer waren
onderworpen aan een hoger gezag;
▪ In het internationaal recht is soevereiniteit een belangrijk concept, omdat
het gaat om het respect voor elkaars grenzen en het recht om gezag uit te
oefenen binnen de grenzen van een nationale staat, het
zelfbeschikkingsrecht. Dit betekent dat een andere staat niet het recht
heeft zich te bemoeien met de binnenlandse aangelegenheden en zich
onthoudt van agressie tegen de soevereine staat. Soevereiniteit betekent
ook dat een soevereine staat geen enkel gezag over een andere soevereine
staat uit kan oefenen
▪ Sindsdien kon er ook een onderscheid worden gemaakt tussen het publieke
gezag, dat werd uitgeoefend door de Staat, ende private belangen van de
monarch;
▪ Hiermee waren de vw voor het moderne IPR gecreëerd.
- Aanvankelijk vooral Europees recht
o VS werd in 1783 in Europese stelsel betrokken, maar ondergeschikte rol;
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller brmv. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $5.40. You're not tied to anything after your purchase.
