Samenvatting van alle lessen Geschiedenis v.d. Wereldpolitiek die in het academiejaar gedoceerd werden door Prof. Lesage en Prof. De Keersmaeker
Behaald resultaat: 15/20
Samenvatting Geschiedenis van
de Wereldpolitiek (1815 -heden)
1. Het jaar 1815 en de vestiging van de Weense Orde
Ruime consensus: tussen 1815 & 1854 geen zware conflicten tussen de grote mogendheden
(= multipolair stabiel systeem)
1.1. Antecedenten: een mechanisch machtsevenwicht
Vrede van Westfalen (1648): Soevereine staten met duidelijk politiek gezag en duidelijk territorium
18e eeuw: oorlog & vrede bepaald door ‘machtsevenwicht’ (bewaren o.w.v. eigen veiligheid)
↳ Geen enkele mogelijkheid mag zo machtig worden dat die anderen kan bedreigen
↳ Egoïstisch kort termijn denken
= Diep wantrouwen tussen mogendheden
Vele oorlogen & vredesakkoorden
Territoria onderling geruild (vb: Drie Poolse delingen: 1772,1793,1795)
= Geen blijvende oplossingen voor internationale problemen
= Egoïstisch + geen verantwoordelijkheid opnemen algemene stabiliteit
Europa
↳ Wel: internationale diplomatie serieuzer genomen (statuut diplomaten gerespecteerd)
+ uitbouwen ministeries van buitenlandse zaken
= Professionelere manier van dialoog tussen staten (al in Vrede van Utrecht 1713
verwijzingen naar noodzaak aan machtsevenwicht en Stabiliteit in Europa)
In dergelijke wereld: revolutionair Frankrijk begint aan expansie (1792) + overname door
Napoleon (1799)
↳ Pas besef gevaar Napoleon bij andere mogendheden na grote controle over Europa
o Tsaar Alexander Britse premier William Pitt: Stabiele Europese orde &
permanente vrede.
1805: State Paper (staatkundige Europese kaart op stabiele manier
vastleggen om nieuwe territoriale orde te garanderen)
↳ 1812: Mislukte veldtocht in Rusland
o Hechtere alliantie: GB, Rusland, Pruisen & Oostenrijk
Napoleon geeft zich over (april 1814 Elba)
Lodewijk XVIII op Franse troon (liberaal bewind + constit. monarchie)
o Frequente persoonlijke ontmoetingen tussen politieke leiders v.d. alliantie
GB: Minsiter van Buitenlandse Zaken: Lord Castlereagh
Oostenrijk: Minister van Buitenlandse Zaken: von Metternich
Pruisen: Kanselier von Hardenberg
Rusland: tsaar Alexander I
o Steeds meer begrip beschouwen zichzelf als grote mogendheden met
verantwoordelijkheid voor het Europese Continent
Verdrag van Chaumont (maart 1814): vrede van Europa voor 20 jaar
veilig stellen na oorlog
,1.2. Geallieerde doelstellingen na de Franse nederlaag
A) Gedeelde doelstellingen:
1. Herstel van de dynastieke legitimiteit (= binnenlandse doelstelling)
o Vuist tegen binnenlandse politieke destabilisering (nationalistische & revolutionaire
tendensen)
o Soevereiniteit bij vorsten (Pruisen, Rusland, Oostenrijk) Constitutionele
monarchieën i.p.v. absolute vorsten (GB)
2. Behoud van het machtsevenwicht (= buitenlandse doelstelling)
o Voorwaarde voor binnenlandse stabiliteit (revolutionaire krachten kunnen sterk
profiteren van destabilisatie en oorlogen)
o Frankrijk (agressor) moet worden ingedamd
Verdrag van Parijs (mei 1814): Frankrijk mag territorium + bepaalde
aanwinsten van na Fr. Rev. Behouden. Alles na 1792: afstaan (stuk Savoie)
Indijken maar beperken revanchistische gevoelens
B) Particuliere doelstellingen
Groot-Brittanië: Frankrijk indammen + beducht voor Rusland (sterk na Napoleonistische
oorlogen. (GB & Rusland 2 echte wereldmachten) Frankrijk moet rol spelen in
machtsevenwicht op het continent. Voorstel oprichting Poolse staat (tegen mogelijke
expansie Rusland)
Rusland: Sterkste militaire eenheid Alexander I wil leidende politieke rol + territoriale
winsten. (Grootste deel Polen + Pruisen compenseren met Saksen). Sterke ideologische kaart
(Heilige Alliantie): liberale grondwet in Polen (vermindert revolutionaire druk)
Oostenrijk: Beseft zwaktes (centrale ligging + multiculutraliteit) omarming
machtsevenwicht. Bezorgdheid om expansionisme Rusland & Pruisen Sluit verdragen met
Duitse gebieden. (= Partner met GB om andere mogendheden in toom te houden)
Pruisen: Territoriale expansie in mozaïek van Duitse staatjes (= spanning tussen Oostenrijk &
Pruisen) ‘Duitse Kwestie’. (niet te zwak: Franse annexatie; te sterk = bedreiging voor
andere staten)
Frankrijk: Talleyrand gaat helemaal mee in machtsevenwicht (geheim akkoord FR,GB,OOS
tegen PRUIS & RUS). Ook opkomen voor Franse belangen in Italië (Bourbon-dynastie in
Napels).
1.3. Het Congres van Wenen (1814-1815)
Geleid door informele stuurgroep van de grote vier + na verloop van tijd Talleyrand
Secularisering van diplomatie doorgezet: geen vertegenwoordiging Paus of H.R.R.
Ontsnapping Napoleon + hergroepering Stimulans om door te werken (Slotakte: 9 juni
1815, Slag bij Waterloo: 18 juni 1815)
Onderhandelaard gaan uit van klassieke Realpolitik
Hertekenen staatsgrenzen i.f.v. machtsevenwicht + geen etnische homogeniteit
Realisaties:
- GB verwerft enkele Franse kolonies & strategische punten op zee (Malta, Ionische eilanden,
Helgoland, Kaapkolonie, Mauritius, Sri Lanka & enkele Antillen)
, - Franse slavenhandel NIET afgeschaft (willen verse koning Lodewijk XVIII niet destabiliseren)
- Vorming nieuwe staat: Het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden als buffer tegen Frankrijk +
neutrale confederatie Zwitserland & Versterking Beieren, Piëmont-Sardinië & Pruisen
- Grote winsten Oostenrijk in noordoost Italië (Venetië, Lombardije & Dalmatische kust +
macht in Toscane, Modena, Parma & Invloed Napels) Verlies macht West-Europa
(Zuidelijke Nederlanden) Oostenrijkse kwetsbaarheid (geen financiële middelen)
- Pruisen: gebiedsuitbreiding in Duitse staten. Buren met Frankrijk (indammen)
- Overige Duitse gebieden: Duitse Bond (39 vorstendommen ipv 300) volgens principe van
collectie veiligheid (samen helpen wanneer 1 staat wordt aangevallen)
- Deel van Polen uitgeroepen tot onafhankelijk koninkrijk: Congres Polen (feitelijk
onderworpen aan Rusland)
- Rusland (voelt zich benadeeld door Castlereagh-Metternich): mag Finland & Bessarabië
houden
Na Waterloo: Tweede Verdrag van Parijs
Frankrijk harder aangepakt (gereduceerd tot grenzen 1790 + Schadevergoeding + geallieerde
troepen op grondgebied)
Herbevestiging Bourbon dynastie
Verlies Nice & Savoie + Oostenrijkse controle Bourbon-koning v. Napels = ontvlambaar
symbooldossier revanchistische onderstroom (bonapartisten + royalisten), willen presitge
van Frankrijk herstellen
1.4. Het Europees concert.
Grote mogendheden spreken af elkaar te blijven consulteren = basis allereerste internationale
veiligheidsinstitutie
Priviliges
Collectieve verantwoordelijkheid voor stabiliteit v. Europa
Quadruple Alliantie (grote 4)
↳ Geregeld bijeen komen
↳ Elk lid kan een vergadering beleggen
Voordelen:
- Partijen geconfronteerd met eigen beloften (men kon zich niet meer wegstoppen)
Grote mate van terughoudendheid (alleen nog collectief handelen)
- Vergemakkelijkte onderhandelingen
- Men moet het beleid internationaal kunnen verantwoorden
- Meer compromissen tussen diplomaten
Tsaar Alexander I pleit ook voor alliantie o.b.v. spirituele gronden (ook om verbond Castlereigh-
Metternich te counteren): Triple Alliantie (Pruisen: protestant; Oostenrijk: Katholiek & Rusland:
Orthodox).
In belang van een sterk internationaal bondgenootschap tegen binnenlandse liberale en
nationalistische bedreigingen
Beter messianistische Tsaar aan alliantie te binden dan te laten overgaan op unilaterale
acties.
, 2. Het Europees concert in actie (1815-1830)
Concert komt in 1818 voor eerst samen
Geallieerde troepen uit Frankrijk weghalen (revolutionaire stromingen in Frankrijk)
Frankrijk formeel uitgenodigd bij topbijeenkomsten
2.1. Nati onalisti sche en liberale opstanden
Liberalisme en Nationalisme komen op als deel van De Verlichting, de Romantiek en de Amerikaanse
& Franse revoluties
Het volk stelt Ancien Régime in vraag.
↳ Protestbewegingen hebben in bepaalde gebieden nationalistische insteek
o Italië & Duitsland: streven naar eenmaking (grote mogendheden)
o Polen: onafhankelijke Polen van voor 18e-eeuwse delingen herstellen
o Hongarije: herstel van onafhankelijk Groot-Hongaarse koninkrijk
o Rusland: panslavische gedachte (anti-Duits & anti-Oostenrijks)
o Ook in Griekenland & Roemenië
Transnationaal fenomeen die orde sterk bedreigde
↳ Duits nationalisme in ‘Burchenschafts’ Karlsbad decreten (anti-nationalistische &
antiliberale censuur) + Mainz-Comissie (inlichtingendienst)
2.2. Liberale opstanden in Spanje en Napels
1820: liberale revolutionaire laten regeringen in Spanje & Napels vallen + afdwingen liberale
grondwetten aan Bourbon-koningen
Liberaal GB beschouwt dit als crisis zonder internationale repercussies (wil
machtsevenwicht) + wil zich weinig mogelijk in continentale kwesties laten meesleuren
Ook Metternich verzet zich tegen interventie (wil geen Russisch-Franse operatie zien)
Oostenrijk wil alleen militair interveniëren in Napels (met steun GB; ≠ Frankrijk, ≠
machtsevenwicht)
Franrkijk & Rusland zien dit als kans Oostenrijk te verzwakken (Frankrijk stuurt aan op
compromis Bourbon-koning & revolutionairen kans Franse invloed)
↳ Metternich akkoord met vergadering concert (oktober-december 1820)
o Wil de 5 akkoord laten ondertekenen te interveniëren bij revoluties
Heilige alliantie voor Frankrijk & GB tegen (liberaler)
= einde Frans-Russische kaart
↳ Volgende conferentie vanaf januari 1821 op Oostenrijks verzoek
o Oostenrijk, Pruisen & Rusland keuren interventie goed revolte bezworen
Augustus 1822: Castlereagh overlijdt liberalere Canning in de plaats (vindt dat elke mogendheid
meer eigen weg mag gaan ( Metternich)
Eind 1822 (Conferentie van Verona): toch steun aan Spanje op agenda.
↳ Geen steun van GB, Oostenrijk voor Franse interventie (verstoring machtsevenwicht)
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller mvdberghe. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $9.09. You're not tied to anything after your purchase.
