Samenvatting van alle geziene leerstof van Praktisch Burgerlijk Recht Uitgediept Editie 2020. Gegeven door K. Baelde in Vives Kortrijk.
Alle begrippen zijn duidelijk omschreven en met voorbeelden verduidelijkt. Er zijn ook schema's ingevoegd & screenshots van PowerPoints.
De samenvatting bestaat...
Burgerlijk recht
Hoofdstuk 1: Algemene inleiding............................................................................................................3
1. Verantwoording..............................................................................................................................3
2. Het begrip recht..............................................................................................................................4
2.1 Algemeen......................................................................................................................................4
2.2 Een geheel van algemeen geldende normatieve regels................................................................5
2.2.1 Aanvullend of dwingend recht...................................................................................................5
2.2.2 Algemene of individuele normen..............................................................................................5
2.3 Afdwingbare normen....................................................................................................................5
2.4 Normen die de ordening van het maatschappelijk leven beogen.................................................6
Hoofdstuk 2: Inleiding van het recht......................................................................................................7
1. Algemeen........................................................................................................................................7
2. Privaatrecht - publiekrecht.............................................................................................................7
2.1 Het publiekrecht...........................................................................................................................7
2.2 Het privaatrecht............................................................................................................................8
2.3 Enkele gemengde takken..............................................................................................................8
3. Supranationaal recht versus nationaal recht..................................................................................9
Hoofdstuk 3: Bronnen van recht...........................................................................................................10
1. Wetgeving sensu lato (materiële wet)..........................................................................................10
1.1 De grondwet (Gw.) = fundamentele wet....................................................................................11
2. De wet (sensu stricto)...................................................................................................................11
2.1 Standaard wetgevingsprocedure................................................................................................11
2.2 Bekrachtiging, afkondiging en bekendmaking............................................................................12
2.3 Decreten en ordonnanties..........................................................................................................12
2.4 Koninklijke besluiten...................................................................................................................12
2.5 Ministeriële besluiten.................................................................................................................13
2.6 Besluit van een deelregering......................................................................................................13
3. Rechtspraak..................................................................................................................................13
4. Rechtsleer.....................................................................................................................................13
5. Gewoonterecht.............................................................................................................................13
6. Algemene rechtsbeginselen..........................................................................................................13
Hoofdstuk 4: Structuren en instellingen...............................................................................................14
1. Parlementaire democratie............................................................................................................14
2. Scheiding van de machten............................................................................................................14
3. Federale staat...............................................................................................................................14
1
, 4. Deelstaten....................................................................................................................................15
5. Gemeenschappen.........................................................................................................................16
6. Gewesten......................................................................................................................................16
7. Provincies.....................................................................................................................................17
8. Gemeente.....................................................................................................................................17
Hoofdstuk 5: Rechtshandhaving...........................................................................................................17
1. Privaatrechtelijk procesrecht........................................................................................................18
1.1 Procedure in eerste aanleg (curcus)...........................................................................................18
1.1.1 De rechtsingang op tegenspraak.............................................................................................18
1.2 Procedure in eerste aanleg (uitleg meneer)...............................................................................19
1.2.1 Burgerlijke procedure..............................................................................................................19
1.2.2 Strafprocedure.........................................................................................................................19
1.2.3 Schematisch verloop van de burgerlijke procedure / gerechtelijke procedure.......................21
1.2.4 Zaken voor zowel burgerlijke procedure als strafprocedure...................................................22
2. Organisatie van de rechtbanken over het Belgisch grondgebied..................................................22
2.1 Vredegerecht..............................................................................................................................22
2.2 Politierechtbank..........................................................................................................................23
2.3 Rechtbank van eerste aanleg......................................................................................................24
2.4 Ondernemingsrechtbank............................................................................................................24
2.5 Arbeidsrechtbank.......................................................................................................................25
2.6 Hof van beroep (rechtsgebied)...................................................................................................25
2.7 Arbeidshof..................................................................................................................................25
2.8 Hof van assisen (zal ooit nog verdwijnen)...................................................................................25
2.9 Hof van Cassatie.........................................................................................................................25
3. Bijzondere instellingen.................................................................................................................26
3.1 Grondwettelijk hof......................................................................................................................26
3.2 Raad van State............................................................................................................................26
Hoofdstuk 6: Familierecht....................................................................................................................28
1. Wie is familie? -> Graad van (bloed)verwantschap en aanverwantschap.....................................28
2. Huwelijk........................................................................................................................................29
2.1 Begrip.........................................................................................................................................29
2.2 Voorwaarden..............................................................................................................................29
2.3 Sancties bij het niet naleven van de voorwaarden.....................................................................29
2.4 Vorm...........................................................................................................................................30
2.5 EV - GV -EV..................................................................................................................................30
2.6 Gevolgen van het huwelijk: het primair stelsel...........................................................................30
2
, 2.6.1 Huwelijksplichten....................................................................................................................31
2.6.2 Bescherming van de gezinswoning..........................................................................................31
2.6.3 Hoofdelijkheid.........................................................................................................................31
2.6.4 Vrijheid van beroep en autonomie in bankzaken....................................................................32
2.6.5 Dringende maatregelen...........................................................................................................33
3. Feitelijke scheiding en echtscheiding............................................................................................34
4. Samenwoning buiten het huwelijk...............................................................................................34
4.1 Wettelijke samenwoning............................................................................................................34
4.2 Feitelijke samenwoning (een koppel woont samen)..................................................................35
Hoofdstuk 7: Relatievermogensrecht...................................................................................................36
1. Huwelijksvermogensrecht............................................................................................................36
1.1 Het wettelijk stelsel (secundair huwelijksrecht).........................................................................36
1.1.1 Samenstelling van de vermogens............................................................................................37
1.1.1.1 Baten en lasten van het eigen vermogen.............................................................................37
1.1.1.2 Baten en lasten van het gemeenschappelijk vermogen........................................................37
1.1.2 Bestuur van de vermogens......................................................................................................37
1.1.2.1 Het eigen vermogen.............................................................................................................37
1.1.2.2 Het gemeenschappelijk vermogen.......................................................................................38
1.1.3 Het verhaal van de schuldeisers..............................................................................................38
1.1.3.1 Eigen schulden......................................................................................................................38
1.1.3.2 Gemeenschappelijke schulden.............................................................................................38
1.1.4 Ontbinding van het stelsel.......................................................................................................38
1.2 Huwelijkscontracten...................................................................................................................38
1.2.1 Algemene opmerkingen...........................................................................................................38
1.2.2 Vorm........................................................................................................................................39
1.2.3 Scheiding van goederen...........................................................................................................39
1.2.4 Algehele gemeenschap van goederen.....................................................................................39
2. Het vermogensrecht van wettelijke samenwoner........................................................................39
3. Het vermogensrecht van feitelijke samenwoners........................................................................40
Hoofdstuk 1: Algemene inleiding
1. Verantwoording
Recht speelt een belangrijke rol zowel in het privé- als in het beroepsleven van eenieder. Het is
daarbij niet enkel een zaak van juristen, maar van alle burgers.
3
,Dat iedereen in de loop van zijn leven met diverse takken van het recht geconfronteerd wordt, mag
overigens blijken uit de volgende voorbeelden uit het dagelijkse leven.
Wie geflitst wordt wegens overdreven snelheid, kan strafrechtelijk vervolgd worden omdat een
inbreuk gepleegd werd op de verkeerswetgeving.
Als twee echtgenoten willen scheiden, dan moeten hun goederen verdeeld worden. De verdeling
gebeurt volgens de regels van het huwelijksvermogensrecht, een onderdeel van het burgerlijk
recht.
Elke burger is rechts bekwaam. Iemand die recht bekwaam is, is ook handelingsbekwaam
(uitzondering: geestzieken en minderjarigen). In de praktijk voor minderjarigen wordt er soms een
uitzondering gemaakt (bijvoorbeeld: in de rechtbank als de koop nietig wordt verklaard. Dit gaat over
een grote aankoop: huis, garagebox…).
Benadeling = jongeren iets laten kopen voor meer geld dan het waard is. Bij minderjarigen kan de
aankoop dan nietig worden verklaard.
Godsdienst en moraal behoren niet noodzakelijk tot het rechtssysteem.
Moraal is het geheel van normen die de bedrijvigheid van de individuele mens beheersen, en hem
leiden naar geestelijk welzijn. Moraal is dus gericht op geestelijke vervolmaking van de mens als
individu en streeft niet naar een ordening van het maatschappelijk leven.
Ondanks het verschil raken recht en moraal elkaar op meerdere punten. Zo zijn sommige normen
zowel juridisch als moreel: niet stelen, niet doden… Ethische regels zijn dus niet afdwingbaar, tenzij
het ook een rechtsregel is.
Toch is het duidelijk dat religie het recht beïnvloedt: zondag = de wekelijkse rustdag, veel Christelijke
feestdagen zijn vakantiedagen…
2. Het begrip recht
2.1 Algemeen
In dit hoofdstuk zal vooral het objectieve recht behandeld worden.
In subjectieve zin heeft het woord recht een andere betekenis. Dit gaat vooral om “Ik heb het recht
om…”.
Subjectieve rechten zijn onder meer het recht om te trouwen, om eigenaar te zijn van een bromfiets,
om een schadevergoeding te vorderen omdat er iemand tegen je wagen is gereden…
Het (objectieve) recht is:
Een geheel van algemeen geldende normatieve regelen.
Opgelegd of ontvangen en bekrachtigd door de staat.
Waarvan de naleving afdwingbaar is
Die de ordening van het maatschappelijke leven beogen.
4
,2.2 Een geheel van algemeen geldende normatieve regels
Het recht is een geheel van regels. Het merendeel van deze normen zijn gedragsregels. Dat betekent
dat zij betrekking hebben op het gedrag van rechtssubjecten.
2.2.1 Aanvullend of dwingend recht
Dwingende rechten moeten worden nageleefd worden door elk rechtssubject. De wetgever laat hen
geen keuze. Bij niet-naleving volgt een sanctie. Deze regels zijn van een dwingend recht.
De goede zeden zijn de fundamentele principes van een in bepaalde maatschappij algemeen
aanvaarde moraal. Ook daartegen mogen de rechtsonderhorigen niet ingaan door hiervan
afwijkende overeenkomsten te sluiten.
Bijvoorbeeld: Contracten in verband met prostitutie of huurmoordenaars zouden zodoende nietig
zijn.
Naast dwingende rechten, zijn er ook nog de aanvullende rechten. Dat betekent dat ze voor de
rechtssubjecten enkel gelden voor zover zij geen andere regeling getroffen hebben. Ze vullen de
overeenkomst van de partijen aan als deze hier niets over bepaald hebben. Je hebt dus als
rechtssubject de keuze om de aanvullende bepalingen van de wet te volgen of om een afwijkende
overeenkomst te sluiten.
Contractspartijen kunnen zelf een regeling opstellen. Indien ze dat niet doen, moeten ze de regels
volgen van het dwingend recht.
Het onderscheid tussen dwingende en aanvullende rechten is zeer belangrijk. Als je een namelijk
andersluidende overeenkomst sluit van een dwingend recht, kan deze nietig worden verklaard.
2.2.2 Algemene of individuele normen
Algemene regels komen het meest voor. Als een regel algemeen is, betekent dat ook dat in een
aantal gevallen de wet vaag blijft zodat het aan de rechter is om te bepalen of de wet al dan niet van
toepassing is. Soms wordt er in de wet verwezen naar een zware schuld of een kennelijk grove fout.
Het is aan de rechter om deze begrippen concreet in te vullen.
Er zijn slecht weinig individuele normen die betrekking hebben op bepaald rechtssubject.
2.3 Afdwingbare normen
Recht heeft enkel maar zin wanneer rechtsregels effectief afdwingbaar zijn.
Dit betekent dus dat je via de wet recht hebt en iets kan opeisen.
Dit betekent ook dat als je de rechtsregels niet naleeft, er een sanctie kan volgen.
5
,2.4 Normen die de ordening van het maatschappelijk leven
beogen
Decreten is een synoniem voor wetten.
Rechtsregels zijn dus decreten die zorgen voor orde in de maatschappij.
In België zijn er drie staatsstructuren:
Wetgevende macht
Parlementen: federaal niveau, niveau van deelstaten / provincie / gemeente
Zij stemmen de wetgeving.
Uitvoerende macht
Zij zorgen ervoor dat de wetten worden uitgevoerd.
Rechterlijke macht
Zij doen uitspraken over geschillen (bijvoorbeeld: door rechtbanken of hoven).
6
,Hoofdstuk 2: Inleiding van het recht
1. Algemeen
Het is reeds al gebleken dat het recht een grote verscheidenheid van regels kent. Elke rechtstak heeft
ook een aantal eigen principes. Een bewijs daarvan zijn onder meer de verschillende soorten
rechtbanken die elk hun specialiteit hebben.
2. Privaatrecht - publiekrecht
Tot het publiekrecht behoren de objectieve rechtsnormen die het algemeen belang betreffen. Dit
deel van het recht bepaalt de rechtsbetrekkingen van de staat, zijn onderdelen en organen tegenover
elkaar, de burgers, de andere staten en internationale rechtspersonen.
Fiscaal recht & strafrecht zijn een goed voorbeeld van publiekrecht (strafrecht ≠ burgerlijke
geschillen). Kortom: publiekrecht zorgt voor structuur in de staat & structuur tussen overheid en
burgers.
Het privaatrecht daarentegen heeft betrekking op private belangen. Het ordent de rechtsverhouding
tussen burgers onderling. Dit geldt alleen maar voor burgers op voet van gelijkheid. Dit betekent dus
dat 1 van de personen niet als drager van (een deel van) het staatsgezag aan het rechtsverkeerd
deelneemt.
Een scherpe scheiding tussen beide is niet te trekken. Sommige rechtstakken vertonen kenmerken
van beide. Er zijn ook takken die helemaal niet kunnen gecategoriseerd worden.
2.1 Het publiekrecht
Tot het publiekrecht behoren het grondwettelijk, administratief, straf-, sociale zekerheids- en fiscaal
recht.
Het grondwettelijk recht of constitutioneel recht is het recht dat de regels omvat die de vestiging, de
structuur en de uitoefening van het soevereine gezag betreffen. Het regelt de inrichting van de
staatsmachten, hun onderlinge verhoudingen en grondrechten die aan burgers zijn toegekend.
(Soevereiniteit is het recht van een bestuursorgaan om het hoogste gezag uit te oefenen, zonder dat
verantwoording verschuldigd is aan een ander orgaan.)
Het fiscaal recht is het geheel van regels betreffende het heffen en innen van belastingen.
Bij strafrecht komen er strafzaken aan te pas. Aan de rechterzijde is altijd de rechter en de openbare
ministerie (= parket) aanwezig. De partijen zijn dus de beklaagde en de openbare ministerie. De
procureur is de leider van het parket, maar de rechter is nog altijd degene die het vonnis uitspreekt.
Dus: bij burgerlijke geschillen = burger vs. burger & bij strafrecht = parket en beklaagde.
7
,2.2 Het privaatrecht
Tot het privaatrecht behoren burgerlijk recht en internationaal privaatrecht. Het ondernemings- en
economisch, vennootschaps- en gerechtelijk recht hebben ook een aantal regels die aanleunen bij
privaatrecht maar zij moeten eerder als ‘gemengd’ worden beschouwd.
Het burgerlijk recht is het “gemeen” privaatrecht: het is gemeenschappelijk voor alle burgers, zonder
onderscheid.
Het internationaal privaatrecht regelt grensoverschrijdende gevallend e bevoegdheid van de
Belgische rechters en de aanwijzing van het toepasselijk recht. Binnen de EU is er een bepaalde
regelgeving. Voorbeeld: Een Belg huwt met een Spaanse, aan boord van een Italiaanse boot,
varende in de Griekse territoriale wateren. Zullen het huwelijk en zijn gevolgen volgens Belgisch,
Spaans, Italiaans of Grieks recht geregeld worden? Zo’n situatie kan aanleiding geven tot
‘wetsconflicten’ of collisie.
2.3 Enkele gemengde takken
Zoals eerder vermeld, zijn niet alle rechtstakken van het objectief recht perfect gecategoriseerd. Dit
komt doordat ze kenmerken van zowel publiek- als privaatrecht vertonen.
Zo is vooreerst het ondernemings- en economisch recht. Zuiver economisch recht sluit vooral aan bij
publiekrecht (bv: prijsbeleid). Zuiver ondernemingsrecht sluit vooral aan bij privaatrecht.
Het vennootschapsrecht regelt de oprichting, structuur, werking en verantwoordelijkheden van
vennootschappen en hun organen.
Het sociaal recht bestaat uit twee takken: het socialezekerheidsrecht (vooral publiekrecht) en het
arbeidsrecht (vooral privaatrecht).
Het arbeidsrecht is samengesteld uit de normen die de individuele en collectieve relaties tussen
werknemers en werkgevers regelen. Het individuele arbeidsrecht betreft de relatie van werkgever
tot werknemer en is privaatrechtelijk van aard.
De verhoudingen tussen de werkgevers en de werknemers als groep vormen het voorwerp van het
collectief arbeidsrecht. Dat bevat opschriften over de vakorganisaties, stakingen, paritaire comités…
Het sociale zekerheidsrecht bevat de regels waarbij de overheid als behoeder van het algemeen
belang sociale maatregelen voorziet waar de burgers in onze welvaartsstaat kunnen van geniete. Het
bestaat uit de rechtsregels waardoor op grond van allerlei technieken en solidariteit alle
8
, aangeslotenen beschermd worden tegen de risico’s van het leven. Hieronder vallen: de regeling van
ziekte, pensioen, arbeidsongevallen, werkloosheid… Een goed voorbeeld van sociale zekerheidsrecht
is kinderbijslag.
3. Supranationaal recht versus nationaal recht
= Internationaal recht tegenover nationaal recht. We moeten rekening houden met internationale
rechtsregels.
9
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller marthevanwelden. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $6.30. You're not tied to anything after your purchase.
