Class notes
College aantekeningen Communicatiewetenschappen 2
- Course
- Institution
Samenvatting van de slides en eigen aantekeningen voor het vak Communicatiewetenschappen 2
[Show more]
Seller
Followjoymennings
Reviews received
Content preview
Samenvatting Communicatiewetenschappen 2Samenvatting Communicatiewetenschappen 2.....................................................................................1
29 september – Les 2..........................................................................................................................5
Moderniteit....................................................................................................................................5
Moderniteit als historische fase..................................................................................................5
Modernisme als cognitief denkkader..........................................................................................5
Modernisme als artistieke stroming...........................................................................................6
Nadelen van de moderniteit.......................................................................................................6
Postmoderniteit..............................................................................................................................7
Postmoderniteit als historische fase...........................................................................................7
Postmodernisme als denkkader..................................................................................................7
Postmodernisme als artistieke stroming....................................................................................8
Modern versus postmodern...........................................................................................................9
Communicatieproces ontleed.......................................................................................................10
6 oktober – Les 3..............................................................................................................................10
Communicatiewetenschappen.....................................................................................................10
Kritieken op de discipline..........................................................................................................10
Evolutie van een discipline........................................................................................................10
Institutionalisering van communicatiewetenschappen................................................................12
Wat is precies institutionalisering?...........................................................................................13
Verschillende aanleidingen.......................................................................................................13
Communicatiewetenschappen in Vlaanderen..............................................................................13
Katholieke Universiteit Leuven (KU Leuven).............................................................................13
Universiteit Gent.......................................................................................................................14
Vrije Universiteit Brussel...........................................................................................................14
Universiteit Antwerpen............................................................................................................15
Communicatiewetenschappen in Franstalig België..................................................................15
Netwerken, conferenties en journals...........................................................................................15
Belangrijke communicatiewetenschappelijke netwerken en congressen.................................15
Journals.....................................................................................................................................16
13 oktober – Les 4............................................................................................................................16
Heuristiek van de complexiteit.....................................................................................................16
Pleidooi voor heuristiek van de complexiteit binnen de sociale wetenschappen.........................17
20 oktober – Les 5............................................................................................................................18
Mainstreamparadigma versus kritisch paradigma........................................................................18
1|Pagina
, Marxistische benaderingen: elementaire bouwstenen................................................................20
Kapitalistische productiewijze..................................................................................................20
De relatie tussen onderbouw en bovenbouw...........................................................................20
Ideologie, vals bewustzijn, macht.............................................................................................21
Marxistische benaderingen: verschillende invullingen.................................................................21
Antonio Gramsci.......................................................................................................................21
Louis Althusser..........................................................................................................................21
Ideologie: Marx, Gramsci en Althusser.....................................................................................21
Kritisch paradigma........................................................................................................................22
Ontstaan...................................................................................................................................22
Marxistische benaderingen toegepast op media......................................................................22
Frankfurter Schule........................................................................................................................22
Cultuurindustrie........................................................................................................................22
Hoge cultuur versus lage cultuur..............................................................................................23
Kritieken op Frankfurther Schule..............................................................................................23
Politieke economie versus cultuurstudies....................................................................................23
Politieke economie van de media (PEM)......................................................................................23
27 oktober – Les 6............................................................................................................................23
Politieke economie van de media (PEM)......................................................................................23
Definities van Mosco................................................................................................................23
Onderzoeksprogramma............................................................................................................24
Scholen.....................................................................................................................................25
Thematiek en evolutie..............................................................................................................25
Trends in de traditie in de 21ste eeuw.......................................................................................26
Vaak bestudeerde concepten...................................................................................................26
Kritieken...................................................................................................................................26
10 november – Les 7.........................................................................................................................27
Cultural studies.............................................................................................................................27
Wat is cultural studies?.............................................................................................................27
Twee paradigma’s.....................................................................................................................27
Culturalisme..........................................................................................................................27
Structuralisme.......................................................................................................................28
Twee paradigma’s.....................................................................................................................28
Twee paradigma’s verenigd in CCCS.........................................................................................29
Onderzoeksprogramma............................................................................................................30
Cultural studies in relatie tot Marxistische benaderingen........................................................31
2|Pagina
, Stuart Hall’s encoding/decoding model als ‘circuit of culture’.................................................31
Evolutie.....................................................................................................................................32
Kritieken...................................................................................................................................32
Cultural studies versus politieke economie van de media............................................................32
24 november – Les 8.........................................................................................................................33
Representatie...............................................................................................................................33
Betekenis en representatie...........................................................................................................33
Drie benaderingen........................................................................................................................34
Hoe werkt taal? Hoe werkt representatie?...................................................................................34
Evolutie constructivistische visie op betekenis.............................................................................34
De Saussure: taal is een systeem van tekens............................................................................35
Ferdinand de Saussure’s betekenissysteem.........................................................................35
Charles Peirce’s betekenissysteem...........................................................................................35
Van structuralisme naar semiotiek...........................................................................................35
Soorten tekens in semiotiek.................................................................................................35
Van structuralisme en semiotiek naar poststructuralisme.......................................................36
Foucault’s visie op taal en betekenis....................................................................................36
Discours en discursieve praktijken................................................................................................36
Historisering van discours.........................................................................................................37
Relatie kennis en macht............................................................................................................37
Vluchtelingen in het nieuws – Joris, d’Haenens, van Gorp & Mertens.........................................37
Terminologie van framing.........................................................................................................38
Constructivistische benadering van framing (hoeven we niet uit te leggen op het examen).. .38
Frames van vluchtelingen.........................................................................................................38
Het onderzoek zelf....................................................................................................................38
Resultaten.................................................................................................................................39
1 december – Les 9...........................................................................................................................40
Communicatorstudies...................................................................................................................40
Mediasystemen........................................................................................................................40
Het medium..................................................................................................................................41
Historische mediastudies: Toronto School...............................................................................41
Innes: Bias of Communication..............................................................................................41
McLuhan: The Medium is the Message................................................................................41
We live in a mess-age...........................................................................................................41
Vier axioma’s ten aanzien van niet-technisch onderzoek naar media......................................42
Diffusieproces...........................................................................................................................42
3|Pagina
, Bepalende factoren in het diffusieproces.............................................................................42
Fasen in adoptieproces.........................................................................................................42
Technologisch determinisme?..................................................................................................42
Aanpak mediumstudies............................................................................................................43
8 december – Les 10.........................................................................................................................43
Het publiek...................................................................................................................................43
Effectenonderzoek en almacht van de media...............................................................................43
Model van beperkte effecten.......................................................................................................44
Two-step-flow communicatie.......................................................................................................44
Publieksonderzoek........................................................................................................................45
Uses & Gratifications (U&G).....................................................................................................45
Publieksonderzoek........................................................................................................................46
Focus op alledaagse context van mediagebruik.......................................................................46
Focus op decodings...................................................................................................................46
Focus op media in context van sociale acties...........................................................................47
De stem van de vluchteling – Smets, Mazzocchetti, Gerstmans & Mostmans..............................47
Methode...................................................................................................................................47
Resultaten.................................................................................................................................47
4|Pagina
,29 september – Les 2
Communicatiewetenschappen bestaat uit drie I’s:
1. Interdisciplinair
2. Internationaal
3. Intersectoraal: niet alleen binnen de academische wereld
Moderniteit
Moderniteit als historische fase
De moderniteit is een historische periode vanaf het Europese verlichtingsdenken (17e eeuw) tot ten
minste jaren 1980.
Belangrijke kenmerken zijn:
1. Rede en wetenschap zijn belangrijk, dit is in plaats van geloof dat het belangrijkst was in de
periode voor de moderniteit.
2. Er is geloof dat de maatschappij maakbaar is.
3. De mens staat centraal (humanisme). Vrijheid, gelijkheid en verbondenheid zijn centrale
concepten.
4. Het wereldbeeld wordt verklaard door de wetenschap.
Er vinden verschillende sociologische processen plaats in de moderniteit:
Secularisering: de macht van het geloof neemt af en werd vervangen door
rationeel/wetenschappelijk denken
Rationalisering: alles moet efficiënter en controleerbaarder. Belangrijke punten zijn dus
efficiëntie, voorspelbaarheid, controle over het proces en berekenbaarheid
Kapitalisme: belangrijke concepten zijn winstmaximalisatie en vrije markt
Industrialisering: er is sprake van technologische ontwikkelingen waardoor machines mens
en dier gaan vervangen. De landbouw verminderd dus in belang maar er ontstaan nieuwe
manieren om geld te verdienen
Urbanisering: mensen trekken naar de stad. Er is dus toename van de bevolkingsdichtheid en
mensen worden individualistischer
Bureaucratisering: organisatie vindt plaats door geschreven regels, procedures en
aanspreekpunten. Deze zijn vaak onpersoonlijk en laten geen uitzondering toe
Democratisering: burgers krijgen meer inspraak. Een voorbeeld is hiervan het parlementair
stelsel waar steeds meer mensen mochten stemmen. Eerst alleen elitaire mannen, later alle
mannen en nog later ook vrouwen. Vrijheid van meningsuiting, vrouwenstemrecht en
democratisering van het onderwijs ontstonden door democratisering
Globalisering: er is veel meer contact mogelijk tussen verschillende samenlevingen. Hierdoor
ontstaat transnationale productie, handel en consumptie. Mensen zijn ook meer mobiel
Consumentisme: de maatschappij wordt materialistischer en er ontstaat massaconsumptie.
Dit wordt aangewakkerd door marketingcommunicatie. Het is een middel om status en
identiteit uit te drukken
Modernisme als cognitief denkkader
De Verlichting en het vooruitgangsdenken staat centraal. Hierbij ligt de klemtoon op universele,
rationele en ware kennis. Mensen zijn opzoek naar de waarheid en proberen die te vinden via
wetenschap. De waarheid zal moeten leiden tot vrijheid.
Er ontstaan grote ideologieën die allemaal voor een andere waarheid staan. Voorbeelden van deze
ideologieën zijn: Liberalisme, Socialisme, Communisme, Christendom, Marxisme, Democratie en
Kapitalisme
5|Pagina
,Modernisme als artistieke stroming
Kenmerken van het modernisme als artistieke stroming zijn:
Kritisch
Experimenteel: nieuwe dingen werden mogelijk
Herdefiniëren van kunst en originaliteit: hierbij waren kleur en vorm erg belangrijk
De werkelijkheid hoeft niet meer geïllustreerd te worden, maar er wordt geprobeerd die te
vatten bij de kern
Belangrijke kunststromingen zijn:
Post-impressionisme Expressionisme
Edvart Munch – De
schreeuw (1893)
James Ensor – De intocht van Christus te Brussel
in 1889 (1888)
Kubisme Abstracte kunst
Piet Mondriaan –
Picasso – les demoiselles
Tableau 1 (1921)
d’Avignon (1907)
Architectuur
Kenmerken van de modernistische architectuur:
Functionalisme wat het belang
Platte daken
Moderne materialen
Le Corbusier – Villa Savoye (1931)
Nadelen van de moderniteit
Rationaliteit heeft ook negatieve gevolgen zoals: sociale ongelijkheden, gewapende conflicten (zoals
WO1 en WO2), milieuvervuiling en klimaatopwarming.
6|Pagina
,De waarheid bestaat niet. En uniformiteit moet plaatsmaken voor diversiteit en pluraliteit.
Postmoderniteit
Postmoderniteit als historische fase
Postmoderniteit is in eerste instantie een artistieke ontwikkeling. Het anti-essentialisme staat
centraal: alles kan op een andere manier bekeken worden.
Postmodernisme als denkkader
Er bestaat geen absolute waarheid, dus dit is het einde van het verlichtingsdenken.
Lyotard zegt: “we zien de waarheid niet, we maken de waarheid”. Volgens hem is het dus het einde
van de waarheid. De waarheid is een aan tijd, plaats en macht gebonden constructie. Wetenschap is
narratief en concurreert met andere verhalen.
Baudrillard zegt: “we zien de werkelijkheid niet, we zien de beelden die de media creëren”. Volgens
hem is het dus einde van de werkelijkheid. Hij zegt dat we leven in een hyperrealiteit, dit is een illusie
van de realiteit die gecreëerd is door beelden. En hij zegt dat er simulacra, kopieën zonder origineel,
bestaan.
Er zijn drie stromingen van postmoderniteit als denkkader:
1. Deconstructivistisch postmodernisme: de absolute waarheid bestaat niet meer. Er is sprake
van deconstructie denken (Derrida), waarbij de gedachte is dat betekenis afhankelijk is van de
wijze waarop teksten op elkaar voortbouwen. Hieruit is het begrip intertekstualiteit
ontstaan. Volgens Lyotard zijn er geen grote verhalen meer en is de maatschappij
verwarrend en onzeker.
2. Pessimistisch postmodernisme: het einde van betekenis, er is enkel simulatie. Volgens
Jameson ontstaat er een nieuwe fase in het kapitalisme waarbij sociale fragmentering
ontstaat op basis van sociale waarden. Er is dus geen echte waarde meer maar een waarde
gebaseerd op status, mode en prestige (ephemera). Het postmodernisme is dus volgens hem
een spektakelcultuur. Volgens Baudrillard bombardeert de tv ons met simulaties. Er is dus
geen eenduidige stroming meer in de media, en dit leidt tot eclectisisme (het gebruiken van
bestaande stromingen, genres en stijlen):
a. Cross-over: een vermenging van genres
b. Culturele omnivoor: Vermenging van hoge en lage cultuur
c. Recycling en retro: hergebruik van oud materiaal
d. Ironisch citeren: bewust verwijzen naar bestaande clichés. Parodieën zijn hier een
voorbeeld van
3. Celebratief postmodernisme: dit is veel positiever dan de deconstructivisten en pessimisten.
Volgens Jencks is er bij het postmodernisme sprake van double-coding: moderne technieken
met traditionele elementen. Het postmodernisme is inclusief en met immense
mogelijkheden.
7|Pagina
,Postmodernisme als artistieke stroming
Kenmerken van het postmodernisme als artistieke stroming zijn:
Kunst is een product in een context
De grenzen tussen hoog en laag verdwijnen
Kunst is eclectisch
Kunst is pluralistisch en open voor polyinterpretatie
Er is sprake van integratie met oude realiteiten in nieuwe realiteiten: bricolage, recycling en
collage
Jeff Koons – Balloon Dog (1994-2000)
Damien Hirst – The physical impossibility
of death in the mind of someone living
Andy Warhol – Michael (1991)
Jackson (1984)
8|Pagina
,Architectuur
Gehry - Guggenheim Museum Bilbao (1992-1997)
Modern versus postmodern
Modern Postmodern
Is het waar? (de waarheid) Werkt het? (jouw waarheid)
Universeel Persoonlijk relationeel
Hoge kunst door kenner bepaald Hoge of lage kunst? Jij bepaalt
Altijd nieuw Eclectisch
Complexiteit reduceren Complexiteit managen
Je moet altijd alles in context zien. Er is namelijk altijd sprake van een dominant mens- en
maatschappijbeeld, tijdsgeest, geografische dimensie en een reflectie rond eigen positie. Hiermee
moet je rekening houden.
9|Pagina
, Communicatieproces ontleed
Wie (communicator) zegt wat (boodschap/betekenis), waarom, via welk medium, tegen wie
(ontvanger), met welk effect (publieksstudies), en met welke consequenties voor beleid.
Hierbij oog hebben voor:
Tijddimensie (historisch)
Geografische dimensie
Het machtselement binnen dit alles
En de toepasselijke/toegepaste methodologische en empirische operationalisering
6 oktober – Les 3
Communicatiewetenschappen
Communicatiewetenschappen is een jong onderzoeksveld. De grenzen van het onderzoeksveld zijn
open waardoor onderzoeksvragen moeilijk af te bakenen zijn. Hierbij komt ook nog kijken dat er een
grote diversiteit is binnen het onderzoeksveld en de hoofdthema’s, zoals media en ICT erg snel
veranderen.
Communicatiewetenschappen zit tussen
een interdisciplinaire wetenschap en een
omlijnde wetenschap in.
Kritieken op de discipline
De communicatiewetenschappen hebben geen interne dynamiek maar worden gedreven door:
Ontwikkelingen in andere en aanverwante disciplines: communicatiewetenschappen kan
zich echter niet opsluiten binnen de eigen muren van de discipline. Wanneer dat wel zou
gebeuren, zou je dingen over het hoofd gaan zien.
Technologische ontwikkelingen: volgens McLuhan is de media een verlengstuk van
menselijke zintuigen. Verder zijn er altijd boom (positieve) en doom (negatieve) scenario’s bij
nieuwe technologische ontwikkelingen, zo ook bij de communicatiewetenschappen. De groei
in onderzoek en in de academische uitbouw van communicatiewetenschappen lopen samen
met de opkomst van nieuwe technologieën.
Ethische vragen: vaak wordt er gekeken naar welke macht of onmacht hebben de media?
Zoals is er sociale cohesie of niet en hebben de media impact op de maatschappij of niet. Dit
is vaak gekoppeld aan de technologische ontwikkelingen in die tijd. Vaak ontstaan er door
deze ontwikkelingen Moral Panics waardoor en censuur ontstaat of invloed wordt
uitgeoefend op de producenten van games of films etc. Diversiteit is een ander thema dat
vaak wordt onderzocht. Ook wordt er gekeken naar de complexe relatie tussen culturele en
economische componenten. Dit is het geval bij onderzoek rondom privacy.
Evolutie van een discipline
De grote vraag binnen een discipline is ‘Waarom (onder invloed waarvan) worden op een bepaald
ogenblik bepaalde onderzoeksvragen gesteld)’ Bij de communicatiewetenschappen is dat hierdoor:
1. Mens- en maatschappijbeeld/paradigma: een paradigma is een soort disciplinaire matrix die
door de leden van de wetenschappelijke gemeenschap voor een bepaalde tijd aanvaard
wordt als richtinggevend voor hun wetenschappelijk onderzoek. Het is dus eigenlijk een
‘richtinggevende wereldbeschouwing’ of ‘grondslag voor een discipline’. Een paradigma kan
veranderen, dit heet een paradigmashift. Vaak gebeurt dit wanneer er een overgang van één
wereldbeschouwing naar een andere plaatsvindt, met een omschakeling van de politieke,
economische en sociale voorstellingen als gevolg. Er zijn twee soorten paradigmashifts:
structureel en conjunctureel:
10 | P a g i n a
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller joymennings. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $7.00. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
56326 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now