Samenvatting MEMO Geschiedenis vwo Historische Context Verlichtingsideeën en de democratische revoluties
57 views 3 purchases
Course
Geschiedenis
Level
VWO / Gymnasium
Dit is een samenvatting van de vierde historische context van MEMO geschiedenis voor vwo over de Koude Oorlog. De eerste 3 pagina's en en een klein stukje van de 4e pagina van deze samenvatting bestaat uit een samenvatting van de 3 paragrafen (gemiddeld 1 pagina per paragraaf). De laatste 4 pagina...
verlichtingsideeën en de democratische revoluties 1650 – 1848
verlichtingsideeën en de democratische revoluties
Written for
Secondary school
VWO / Gymnasium
Geschiedenis
6
All documents for this subject (4876)
Seller
Follow
famkeoortwijn
Reviews received
Content preview
Geschiedenis
Historische context Verlichtingsideeën en de democratische revoluties (1650 –
1848)
§1 De Verlichting (1650 – 1789)
Opkomst van de Verlichting
- 17e eeuw: veel wetenschappelijke ontdekkingen à wetenschappelijke revolutie.
Empirisme: nieuwe inzichten door zintuiglijke waarneming.
Rationalisme: logisch en verstandelijk redeneren leidt tot zuivere kennis.
- Nieuwe kritische, wetenschappelijke houding à Verlichting (1650): periode waarin
denkers allerlei aspecten van samenleving ter discussie stelden.
- Verlichte denkers optimistisch: geloofden o.a. dat mens samenleving echt kon
verbeteren à vooruitgangsgedachte
Godsdienst
- Veel verlichte denkers hingen mechanistisch wereldbeeld aan: idee dat wereld na
Gods schepping zelfstandig functioneert volgens natuurwetten.
- Spinoza stelde dat goddelijke alleen wordt geopenbaard in natuur zelf, niet via
menselijke openbaringen (zoals Bijbel).
- Machthebbers vonden deze ideeën gevaarlijk: orde in samenleving zou worden
ondermijnd.
- Voltaire betwijfelde of ongeletterde mensen wel in staat waren tot kritisch denken.
- Meeste verlichte denkers twijfelden niet aan bestaan van God, maar aan orthodoxie
(vasthouden aan Bijbel als enige bron van kennis) en rol van geestelijkheid.
- Veel verlichte denkers pleitten voor religieuze tolerantie en dachten na over
scheiding kerk en staat.
Maatschappij en politiek
- Bekritisering standensamenleving: adel en geestelijkheid zouden niet meer rechten
hebben dan anderen.
- Natuurrecht uitgangspunt: alle mensen hebben van nature bepaalde rechten, zoals
recht op vrijheid, leven en bezit.
- Eind 18e eeuw: radicale denkers eisen volledige ongelijkheid voor derde stand,
vrouwen, slaven en religieuze minderheden.
- Kant was juist beducht voor radicalisme: volgens hem kon het leiden tot intolerantie
jegens andersdenkenden.
- Verlichting tegelijk met absolutisme: vorsten streefden absolute macht na en
breidden hun macht op politiek, economisch, militair en religieus gebied uit.
- FR: droit divin (goddelijk recht).
- ENG: parlement sterker dan in FR. Locke: burgerrechten konden ook in monarchie
gewaarborgd à recht op verzet.
- Rousseau: radicaler à volkssoevereiniteit.
- Rousseau en Locke: sociaal contract.
- Verlicht absolutisme: vorsten omarmen verlichte ideeën. Rationele argumenten: land
kon het best bestuurd worden door vorst die algemeen belang vooropstelde.
Nieuwe politieke cultuur
- Groeiende groep burgers las tijdschriften en namen deel aan publieke debat in
salons.
- Onstaan publieke opinie à bestuurders moeten hier rekening mee houden.
, - Censuur kan verspreiding van verlichte ideeën niet tegengaan.
§2 De Franse Revolutie (1789 – 1815)
Aanleiding Franse Revolutie
- 1789: Franse schatkist leeg.
- Koning Lodewijk roept Staten-Generaal bij elkaar à zocht steun voor nieuwe
belastingmaatregelen.
- Afgevaardigden konden cahiers de doléances (klachten van volk) voorleggenen
hoopten op maatschappelijke veranderingen (nog niet standensamenleving
vernietigen).
- Mei-juni 1789: revolutionaire stemming bij deel van afgevaardigden à verzetten tegen
macht adel en geestelijkheid à revolutie.
Oorzaken Franse Revolutie
1. Schuldenlast eind 18e eeuw.
Tijdens absolutie monarchie dure oorlogen.
Eind 1780: misoogsten.
Belastingen konden niet omhoog, dus schulden verdwenen niet.
2. Groeiende ontevredenheid burgers 3e stand over oneerlijke lastenverdeling.
Rijke burgers wilden alleen meer belasting betalen als ze meer inspraak kregen.
Armste burgers konden niet nog meer belast worden.
Boeren wilden restant feodale stelsel afschaffen, zoals privileges die adel en
geestelijkheid nog steeds hadden.
3. Verspreiding verlichte ideeën.
Ontstaan publiek debat over onvermogen van koning om problemen op te lossen
(ondanks censuur).
Burgers en afgevaardigden gebruikten denkbeelden van o.a. Rousseau en
Montesquieu.
Democratisering (fase 1, 1789 – 1792)
- Juni 1789: mislukking standenvergadering à afgevaardigden stelden eigen
wetgevende vergadering in à erkend door koning.
- Verklaring van de Rechten van de Mens en de Burger: garantie gelijke rechten, recht
op invloed uitoefenen, gelijke verdeling belasting, bron van macht bij koning in ‘natie’.
- Verklaring rekende af met standensamenleving en absolutisme.
- Later: wettelijk geregeld à bijv. de wet-Le Chapelier.
- 1791: nieuwe grondwet à wetgevende macht bij parlement (gekozen door
welgestelde burgers).
- Koning uitvoerende macht en vetorecht.
FR: constitutionele monarchie.
Radicalisering: de Terreur (fase 2, 1792 – 1794)
- Grondwet leidde niet tot stabiel bestuur.
- 1792: verliezen in oorlog, hoge prijzen en vluchtpoging Louis XVI à arrestatie koning
+ uitroeping republiek à 1793: ‘burger Capet’ onthoofd.
- Nieuwe volksvertegenwoordiging à verschillende politieke groepen:
Radicale jakobijnen: wilden hun macht vergroten, schortten verkiezingen op,
braken ancien régime (oude bestuur), tegenstanders vervolgd.
Minder radicale girondijnen à verliezen van jakobijnen.
Directoire (fase 3, 1795 – 1799)
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller famkeoortwijn. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $3.74. You're not tied to anything after your purchase.
