, H2 Beroep: Journalist
Beeldvorming, professionalisering en ethiek
Veranderingen in het medialandschap en de politieke cultuur hebben de rol en positie van
de journalistiek onzeker gemaakt. Toch worden de klassieke waarden van de journalistiek
nog altijd breed gedragen. Professionele journalisten verschillen over de essentie en doel
van hun werk niet of nauwelijk van mening. Een beschouwing over het beroep vraagt om
een meervoudig perspectief. In de kern is het beroep minder stabiel en omlijnd dan andere
beroepen. Een van deze perspectieven is bijv. de beeldvorming.
Het beeld van de journalist worstelt voor een deel in populaire voorstellingen van de
journalist. Door een film als All the President’s Men kreeg de journalist een ‘mythische
status’ en werd een boost aan het journalistieke beroep gegeven. Echter, het beeld van held
en noeste werker veranderde in dezelfde tijd ook naar paparazzo en persmuskiet.
Verslaggevers werden daarbij neergezet als sensatiebeluste ijdeltuiten. De tegenstellingen
in de beeldvorming lijken een constante te vormen. Wel komen de normen en waarden, die
men aan een journalist verbond, overeen met de kern van de klassieke journalist: eerlijk en
onpartijdig, gebaseerd op grondig, feitelijk onderzoek, autonoom, oog voor publieke zaak.
Al in de tijd van de Verlichting en het ontstaan van de vroegmoderne civil society vond men
dat een democratische samenleving niet kan bestaan zonder een onafhankelijke, goed
geïnformeerde media. Het ideaal van een rationeel, vrij debat als basis van de
democratische samenleving werd de Jürgen Habermas aangeduid als ‘het liberale idee van
de publieke sfeer’. De pers fungeerde prominent als ‘vierde macht: een veelvermogend
middel middel tot verdediging van de rechten en belangen van het volk’. Geleidelijk heeft
zich een stelsel van waarden en normen ontwikkeld waarmee de journalist zichzelf als
beroepsgroep definieerde. (Verklaring van Bordeaux, 1954) In een tijd van regimes werd
hiermee de klassieke democratische journalistiek versterkt.
Na de Tweede Wereldoorlog verdween de neerbuigende toon over media, maar de
ingrijpende veranderingen bleven vooralsnog uit. Vertegenwoordigers van de nieuwe
generatie (Jan Blokker en Henk Hofland) beschreven de journalistiek als ‘herdershond van
de verzuiling’ en ‘gedienstige zwijgzaamheid’. Volgens hen ontpopte de media zich pas in
jaren zestig als kritische, onafhankelijke macht. Hier zijn zeker bewijzen voor aan te voeren,
maar tegelijk is dit beeld nogal eenzijdig: het gaat voorbij een andere, belangrijke processen,
en het is te monolithisch. Daarnaast konden ook tactische motieven aan het loyale gedrag
van redacties ten grondslag liggen: het leverde hun niets op.
Rond de eeuwwisseling bestonden kranten uit kleine, slecht betaalde redacties met weinig
gespecificeerde taken. Na de Eerste Wereldoorlog werden redacties geleidelijk groter.
Daarbij tekende zich bij de grotere kranten verdere taakverdeling af en er kwamen nieuwe
rubrieken. Veranderingen konden niet tegengehouden worden. Door nieuwe technieken en
processen van schaalvergroting, differentiatie en organisatie werd de verdergaande
professionalisering bevorderd. Parallel hieraan werden vakorganisaties versterkt en
discussies over de noodzaak van een vakopleiding gehouden.
Het proces van professionalisering raakte in de jaren 50 in een stroomversnelling. Dit proces
laat zich beschrijven aan de hand van een aantal parallelle en onderling verbonden
ontwikkelingen. Een van de meest opvallende veranderingen betrof de groeiende aandacht
voor de behoeften van de lezer, luisteraar en kijker, in plaats van de traditionele ideologische
belangen. Daarbij legden commerciële belangen steeds meer gewicht in de schaal. Door dit
alles veranderde de balans en daarmee groeide tegelijk de ruimte voor puur journalistieke
ambities. Door de grotere aandacht voor media als journalistieke producten werd als het
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller jornboone. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $4.79. You're not tied to anything after your purchase.
