Class notes
College aantekeningen Bestuur, Macht En Rechtvaardigheid (MAN-BCU275)
- Course
- Institution
Elk college is bijgewoond.
[Show more]
Seller
Follow
myrthe1008
Reviews received
Content preview
Bestuur, Macht & RechtvaardigheidHoorcollege 1
3/02 - Een moderne kijk
Bestuurskunde gaat over drie dingen:
1) Rationaliteit: wat is de efficiëntste en effectiefste aanpak?
2) Moraliteit: wat behoort te gebeuren?
3) Macht: wie bepaalt?
In dit vak wordt gekeken naar moraliteit en macht.
Er zijn 2 belangrijke definities die gebruikt worden bij het definiëren van een staat:
1) Juridische/volkenrechtelijke definitie van een staat. 1648: vrede van Münster, landen
erkenden elkaars bestaan. Dit is een belangrijk aspect bij de definitie van een staat.
2) Webers sociologische/politicologische definitie van een staat.
Webers definitie van een staat
Grondlegger van de sociologie, hij heeft nagedacht over de verhouding tussen wetenschap en
politiek en hij heeft een verklaring proberen te geven over wat er nu zo typisch is aan een moderne
samenleving.
Webers definitie van een staat: je kunt een staat niet definiëren naar de typische doelen die zij
heeft. Je kunt haar wel definiëren naar een typisch middel. Dat middel is een legitiem
geweldsmonopolie, wij accepteren dat van een staat.
Politiek is: het streven naar een aandeel in de macht of naar het beïnvloeden van de
machtsverdeling, hetzij tussen staten, hetzij binnen de staat tussen de door het omsloten groepen.
Staat en gemeenschap
Een gemeenschap betekent dat er iets van verbintenis is tussen mensen, je beschouwt elkaar niet
als vreemden. Wat heeft een staat nodig: gelijkenis in normen en waarden, als burgers bereid zijn
offers te brengen voor het algemeen belang. Weber zegt: iets van gemeenschappelijkheid is nodig,
wat dat dan moet zijn zegt hij niet. Eenheid is nodig, maar (voor Weber) verdeeldheid binnen
groepen ook.
Staat en grondgebied
Nomadenstammen hadden geen grondgebied. Voor een moderne staat is zonder grondgebied niet
meer mogelijk i.v.m. industrie en handel.
Legitimiteit
Weber maakt onderscheid tussen macht en legitieme macht. Er zijn uiterlijke redenen om te doen
wat er je gezegd (macht) wordt en innerlijke redenen (legitimiteit). 3 gronden voor legitimiteit:
1) Traditioneel (omdat het altijd zo is geweest)
2) Charismatisch (een bepaalde eigenschap van een persoon)
3) Legaal (omdat het in de wet staat)
Weber: rationalisering
Er wordt in Europa vanaf een bepaald moment steeds meer gewerkt in termen van hoe kun je
dingen effectiever en sneller maken? Dit ontstond op alle mogelijke terreinen. Waarom gebeurd dit
in West-Europa? Weber: daar is het protestantisme. Kern: je moet je waardig tonen aan god, dat je
waardig bent voor het volgende leven. Dit wordt in het protestantisme vertaald met hard werken.
Er zijn navolgers van Weber.
Carl Schmitt: der begriff des politischen
Hij beschrijft wat er misgaat in de gangbare definities van het politieke. Hier gaat het volgens hem
mis: wat in de praktijk vaak gebeurd is dat politiek gedefinieerd wordt aan de hand van staat.
Politiek is dat wat in een staat gebeurt. Wat je dan ziet gebeuren is als je dan vraagt wat een staat
is dat ze dan over politiek beginnen en vice versa. Zo krijg je geen zicht op wat er nu echt is. Je
moet politiek niet aan een staat koppelen maar je moet inherent zijn. Wat gaat nu eigenlijk over
politiek? Kenmerkend voor politiek is dat wie zich in de politiek begeeft onderscheid ziet tussen
1
,vriend en vijand, wij tegen zij. Weber: politiek is strijd om de macht. Schmitt: strijd. Dus komt met
elkaar overeen.
Taal: begrippen in de politiek sluiten altijd in en uit. Wij tegen zij.
Oorlog: de essentie van de politiek is strijd, uiteindelijk kan dat een strijd zijn om leven en
dood. Maar oorlog is in die zin niet anders dan andere vormen van politiek want daar gaat het ook
om vriend-vijand.
C. Mouffe: On the Political
Een parlementaire democratie kent een strijd zonder dat we hoeven te vechten. We strijden hier
met woorden. Een parlementaire democratie maakt vijanden tot tegenstanders.
Bachrach & Baratz (1962)
Achtergrond is het debat van de elitisme tegen de pluralisten. Dahl schrijf commentaar: hij zegt dat
er niet één groepje (elitisme) is die alles bepaald. Dahl was een pluralist. Hij zegt tegen de elitisten:
jullie hebben geen goede manier om macht te meten. De tekst van Bachrach & Baratz bekritiseren
Dahl dan weer.
Het punt dat gemaakt wordt: Dahl: ik kan goed meten wie de macht heeft en dat doe ik door
te gaan kijken wat belangrijke maatschappelijke issues zijn, kjiken waar de besluitvorming
plaatsvindt en daar kijken wie het voor het zeggen heeft. B&B: klinkt leuk, maar er zijn 2 cruciale
problemen:
1) Je begint met kijken wat de belangrijkste problemen zijn in bepaalde groepen in de
samenleving. maar hoe weet je wat de belangrijkste problemen zijn? Over sommige
problemen komt geen discussie of zegt men niet dat zij het een probleem vindt. Zijn
cruciale aanname kan je dus niet zien.
2) Wellicht worden heel veel werkelijke beslissingen niet genomen in de besluitvormingsarena
waar je naar kijkt, maar achter de schermen. B&B: wil je kijken waar de macht zit, niet
kijken in plain sight maar achter de schermen. Wie bepaalt de agenda? Dan zul je andere
mechanismen zien. Sommige mensen anticiperen. Men denkt: ik begin er maar niet over.
Dus de voorkant: de first face, die Dahl ziet. En de achterkant, de second face. Dit is het achter de
schermen kijken van B&B.
Methoden van machtsmeting
Er worden 5 manieren van machtsmeting onderscheiden.
- Formele-positiemethode ! deze kan je niet second face meten.
- Netwerkmethode
- Intensieve procesanalyse. Ik beschouw besluitvorming als een langdurig proces en ga
kijken wie op wat moment wat deed.
- Before-after-method (preferentie-uitkomst-methode)
- Reputatie-methode. Ik ga allerlei sleutelfiguren vragen wie het machtigst is.
➔ Met welke benadering(en) kun je ook second face meten?
Hoorcollege 2
4/02 – Een kri sche kijk
In hoorcollege 1 is een eerste manier besproken over hoe je naar een staat kunt kijken. Dit is een
benadering die als vanzelfsprekend doet voorkomen dat er staten zijn. Er werd niet gekeken of
staten wel nodig zijn, of dat wij zonder een staat kunnen.
Is het wel zo evident dat er een staat moet zijn?
Een individu of groep mensen die bepalen wat er gebeurt, macht is hierbij van personen.
Rousseau over de staat
Leefde in de tijd van de standensamenleving en voor de Franse revolutie. Hij heeft nooit enige
fatsoenlijke opleiding gehad. Hij ging naar Parijs en begon daar met het schrijven van een boek die
meteen een ‘hit’ werd. Hij krijgt hiermee toegang tot salons. Hij bleek hele nieuwe ideeën te
hebben. Hij kwam uit de verlichting: denk zelf na, niet traditioneel denken en het
vooruitgangsideaal. In de Verlichting vond men dat dingen veranderde ten goede.
Over de vraag “waar komt de ongelijkheid vandaan?” heeft hij een boek geschreven.
Rousseau: Vertoog over de ongelijkheid
2
ti
, Is een staat/overheid volgens Rousseau iets goeds of iets slechts? De ware grondlegger van de
burgerlijke maatschappij dat was hij die eigendomsrechten had. Ergens is ooit een staat ontstaat,
maar dat was een slimme greep van de rijken om te zorgen dat ze hun rijkdom konden blijven
houden en daarmee zijn de armen geduveld en zij dachten eigenlijk naar hun vrijheid te rennen.
Dus: de staat is iets voor de rijken.
Natuurtoestand: de eerste gewaarwording van de mens is dat hij bestaat. Toen leerde de mens
langzaam voor zichzelf te zorgen. Dan beschrijft hij hoe de mens een zekere afhankelijkheid heeft
van elkaar (denk aan gezinsbouw). Volgens Rousseau is de natuurmens een mens die kan
overleven op zijn eigen kracht. Verder zijn de natuurmensen niet zo in elkaar geïnteresseerd, ze
hebben hoogstens medelijden met iemand die het slecht heeft. Dit is amour de soi, liefde voor
jezelf hebben. Op een gegeven moment krijgt de mens eigendom. Zodra er eigendom ontstaat en
er dus bezit komt dat je niet echt nodig hebt ontstaat er een nieuw fenomeen volgens Rousseau.
De een ziet dat de ander meer of iets mooier heeft, dan ontstaat er jaloezie. Met die
ontwikkelingsgang ontstaat er dus amour propre, eigenliefde/egoïsme (=afgunst). Dus: van amour
de soi naar amour propre. In die situatie ontstaat de staat. De rijken weten de anderen te
overtuigen een staat op te richten. De voornaamste taak van de staat is het eigendom beschermen
en de rijken (die die eigendommen hebben) profiteren hiervan.
Over religie dacht Rousseau ook dat religie er was om mensen in lijn te houden. Mensen die
voorstander waren van religie waren dus geen voorstander van Rousseau.
Anarchistische kritiek van Rousseau
Anarchisten: een staatsstructuur is niet nodig, die is verkeerd. Er zijn twee denkrichtingen binnen
het anarchisme.
Individualistisch anarchisten ! rechts
Centraal punt: de ware mens is zichzelf genoeg. Die kan de wereld aan zonder staat. Belangrijk is
het idee van negatieve vrijheid. Dit is een theoretisch concept dat betekent: vrij zijn van. Niet lastig
gevallen worden in het realiseren van je eigen plannen door externe machten, met name de staat.
Het liefst geen staat en als het niet anders kan zo weinig mogelijk staat, dit is het libertarisme.
Individualistisch anarchisten zijn niet vies van eigendom.
Positieve vrijheid: vrijheid om te, ik kan eigenlijk pas vrij zijn als ik bepaalde dingen heb (steun van
de overheid of een bepaald inkomen)
Collectivistisch anarchisten ! links
Sluiten aan bij het idee dat de oermens een basaal puur begrip voor de medemens heeft. Hier
komt geen jaloezie bij kijken. Bij collectivistisch anarchisten is eigendom een no go.
Rechts en links is allebei anti-overheid en daarom liggen ze op sommige punten toch dicht bij
elkaar (hoefijzermodel).
Commentaar op anarchisten
• Beroep op menselijke natuur is onmogelijk want de context is bepalen
• Er zijn twee soorten anarchsiten, dus welke moet je volgen?
• Rousseau ging van natuurlijke toestand naar een gecorrumeerde toestand. Was dit toeval
of noodzakelijk? ! we kunnen niet meer op onszelf overleven, omdat we met te veel zijn.
Marx: Communistisch manifest (1848)
Overeenkomst tussen Marx en Rousseau: bij allebei is een kritische houding t.o.v. de staat, bij
allebei is de staat er voor de rijken en wordt dat als iets negatiefs gezien. Marx beschrijft net als
Rousseau een geschiedenisverhaal en daar komen bij allebei eigendom langs, Marx beschrijft dat
het bestaat maar de eigendomsrelaties veranderen de hele tijd. Overeenkomst: de rijken hebben
bezittingen en de armen niet. In Marx is dit in termen van productiemiddelen.
Verschil: Marx: er is een revolutie nodig voor het ‘goede’ en bij Rousseau zie je dit niet.
Maatschappij kritiek
Mensen die de maatschappij kritiek geven zijn eigenlijk geïnspireerd door Rousseau, wat is nu
eigenlijk natuurlijk en hebben wij dit idee niet zelf gemaakt? De kritische les uit (d.w.z. op basis
van) Rousseau:
3
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller myrthe1008. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $5.90. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
53340 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now