Summary
Samenvatting Sociale economie - Hans Stiens
- Course
- Institution
Een samenvatting van het boek, de powerpoints en notities van het vak sociale economie te Erasmus Hogeschool Brussel, gegeven door Hans Stiens.
[Show more]
Seller
Followdierxcro
Content preview
SOCIALE ECONOMIEHans Stiens
15 JANUARI 2021
CARO DIERICKX
Erasmus Hogeschool Brussel
,Inhoudsopgave
Inleiding ...................................................................................................................................................... - 1 -
Hoofdstuk 1: De werkingsbeginselen van onze economie in een notendop ................................................. - 2 -
1 De kern v/h kapitalisme........................................................................................................................ - 2 -
2 Een kleine geschiedenis v/h kapitalisme .............................................................................................. - 3 -
2.1 Handelskapitalisme ..................................................................................................................... - 3 -
2.2 Industriële kapitalisme ............................................................................................................... - 3 -
2.3 Financiële kapitalisme/ semiokapitalisme .................................................................................. - 3 -
3 Grote transformaties binnen het kapitalisme ...................................................................................... - 4 -
Hoofdstuk 2: inkomensongelijkheid en inkomenspolitiek............................................................................ - 5 -
1 Inleiding ................................................................................................................................................ - 5 -
2 Inkomen................................................................................................................................................ - 5 -
2.1 (Primair) inkomen ....................................................................................................................... - 5 -
2.2 Nationaal inkomen (NI) ............................................................................................................... - 5 -
2.3 Secundair inkomen ..................................................................................................................... - 5 -
2.4 Primaire inkomensverdeling ....................................................................................................... - 5 -
2.4.1 De personele inkomensverdeling ............................................................................................... - 5 -
2.4.2 De categoriale inkomensverdeling ............................................................................................. - 6 -
3 Inkomenspolitiek .................................................................................................................................. - 6 -
3.1 Primair inkomen – herverdeling – secundair inkomen ............................................................... - 7 -
3.2 Herverdeling: fiscaliteit & transfers ............................................................................................ - 7 -
3.3 Tertiaire inkomensverdeling ....................................................................................................... - 9 -
4 Maatschappelijke impact van inkomens – respectievelijk sociale ongelijkheid ................................... - 9 -
5 Stavaza = stand van zaken (feiten over inkomensongelijkheid) ........................................................... - 9 -
5.1 De Belgische welvaartsstaat ....................................................................................................... - 9 -
5.2 Tendensen in ongelijkheid op wereldvlak ................................................................................ - 10 -
6 Standpunten over ongelijkheid ........................................................................................................... - 10 -
7 Apendix ............................................................................................................................................... - 12 -
Hoofdstuk 3: Armoede .............................................................................................................................. - 13 -
1 Inleiding .............................................................................................................................................. - 13 -
2 Begripsomschrijving (wat is armoede?) ............................................................................................. - 13 -
3 Vier dimensies van armoede (N.K.) .................................................................................................... - 13 -
4 Domeinen waarop armoede zich manifesteert .................................................................................. - 13 -
5 Perspectieven op armoede (zienswijzen) ............................................................................................ - 15 -
6 Het meten van armoede ..................................................................................................................... - 16 -
7 Enkele Belgische cijfers mbt sociale ongelijkheid en armoede (cijfers niet kennen) ........................... - 17 -
Hoofdstuk 4: tewerkstelling en werkloosheid ........................................................................................... - 18 -
1 Inleiding .............................................................................................................................................. - 18 -
2 Tewerkstelling en werkloosheid – begrippendoos .............................................................................. - 18 -
2.1 De arbeidsmarkt ....................................................................................................................... - 18 -
2.2 Aanbod en arbeid ..................................................................................................................... - 18 -
2.3 Enkele parameters .................................................................................................................... - 18 -
1
, 2.4 Vraag naar arbeid ..................................................................................................................... - 19 -
3 De werking van de arbeidsmarkt........................................................................................................ - 19 -
3.1 Neo-instutionele arbeidsmarktthese ........................................................................................ - 20 -
3.2 Neoklassieke arbeidsmarktthese .............................................................................................. - 20 -
3.3 “Human Capital” – theorie !!! ................................................................................................... - 20 -
4 Werkloosheidsproblematiek ............................................................................................................... - 20 -
4.1 Meten van de omvang van het probleem: in- en uitstroom van de werkloosheid .................. - 20 -
4.2 De aard van het probleem ........................................................................................................ - 20 -
4.3 Een historisch overzicht van de aanpak van de werkloosheidsproblematiek in België ............ - 22 -
5 Een aantal concepten dat het effect van de werking van de huidige arbeidsmarkt in kaart proberen te
brengen ........................................................................................................................................................ - 22 -
5.1 De gesegmenteerde arbeidsmarkt ........................................................................................... - 22 -
5.2 Een nieuwe klasse als gevolg van de werking van de arbeidsmarkt? Het precariaat ............... - 23 -
5.3 Flexibilisering van de arbeidsmarkt: de Duitse mini-jobs ......................................................... - 23 -
Hoofdstuk 5: duurzaamheid en ecologische crisis ...................................................................................... - 25 -
1 Inleiding .............................................................................................................................................. - 25 -
2 De oorsprong en definitie van het begrip duurzame ontwikkeling..................................................... - 25 -
3 Het belang van duurzame ontwikkeling ............................................................................................. - 25 -
4 De dreiging van een ecologische crisis ............................................................................................... - 26 -
4.1 De uitputting van de aarde ....................................................................................................... - 26 -
4.2 Vervuiling en klimaatopwarming .............................................................................................. - 26 -
5 Aanpak: strategieën ........................................................................................................................... - 27 -
5.1 Efficiëntie .................................................................................................................................. - 27 -
5.2 Sufficiëntie ................................................................................................................................ - 27 -
5.3 Herverdeling ............................................................................................................................. - 27 -
6 Ecologische crisis en sociale kloof....................................................................................................... - 27 -
7 Een model voor duurzame ontwikkeling ............................................................................................ - 28 -
Hoofdstuk 6: globalisering......................................................................................................................... - 30 -
1 Inleiding .............................................................................................................................................. - 30 -
2 Omschrijving globalisering ................................................................................................................. - 30 -
2.1 Wat is globalisering? ................................................................................................................. - 30 -
2.2 Wat globalisering NIET is .......................................................................................................... - 31 -
3 Historiek – globalisering: vroeger en nu ............................................................................................. - 31 -
3.1 Globalisering is een historisch proces ....................................................................................... - 32 -
3.2 Voorloper: ontdekkingsreizen .................................................................................................. - 32 -
3.3 1e golf: 1870 – 1914/1945 ........................................................................................................ - 32 -
3.4 2e golf: 1945 – 1970 .................................................................................................................. - 32 -
3.5 3e golf: vanaf 1970 .................................................................................................................... - 32 -
4 Steunpilaren: Neoliberalisme & de Washington-consensus ............................................................... - 33 -
4.1 Neoliberalisme .......................................................................................................................... - 33 -
4.2 Washington-consensus ............................................................................................................. - 33 -
5 Gevolgen van de globalisering ........................................................................................................... - 34 -
5 Bevorderende en remmende factoren van de globalisering............................................................... - 35 -
6 Voor- en tegenstanders ...................................................................................................................... - 36 -
Hoofdstuk 7: transformaties in de economie............................................................................................. - 37 -
2
, Inleiding ....................................................................................................................................................... - 37 -
1 De-industrialisatie .............................................................................................................................. - 37 -
1.1 Omschrijving de-industrialisatie ............................................................................................... - 37 -
1.2 Verklaring van de de-industrialisatie ........................................................................................ - 38 -
1.3 Gevolgen van de de-industrialisatie ......................................................................................... - 38 -
2 Een financieel kapitalisme .................................................................................................................. - 38 -
2.1 Bankencrisis (2008) ................................................................................................................... - 39 -
3 Het semiokapitalisme ......................................................................................................................... - 42 -
3.1 Cognitieve economie ................................................................................................................ - 42 -
4 Immateriële productie & arbeid ......................................................................................................... - 42 -
4.1 Omschrijving immateriële productie & arbeid ......................................................................... - 42 -
4.2 Effecten immateriële arbeid ..................................................................................................... - 43 -
5 Informatisering (ICT = informatie- en communicatietechnologie), robotisering en automatisering .. - 44 -
5.1 Informatisering (of ICT) ............................................................................................................. - 44 -
5.2 Robotisering en automatisering ............................................................................................... - 46 -
6 Netwerkeconomie .............................................................................................................................. - 47 -
6.1 Omschrijving van de netwerkeconomie ................................................................................... - 47 -
6.2 Resultante van drie drijvende krachten .................................................................................... - 47 -
6.3 Werken in de netwerkeconomie .............................................................................................. - 47 -
Hoofdstuk 8: de sector van de sociale economie ....................................................................................... - 48 -
1 Sociale economie – een omschrijving ................................................................................................. - 48 -
2 Principes sociale economie ................................................................................................................. - 48 -
3 Stakeholders ....................................................................................................................................... - 48 -
4 Impact van de sector in Vlaanderen ................................................................................................... - 49 -
5 De organisatie van de sociale economie ............................................................................................ - 49 -
3
,Inleiding
Weber: ethische inslag op sociale eco
- Studie proleterialisme deed het beter dan kapitalisme
Soc eco:
- Aanduiding voor bep sector
- Past binnen eco
Rode draad Thema’s
Kapitalisme = eco systeem Werkingsbeginselen van kap systeem/ onze eco
ordening
Inkomensongelijkheid
Problemen (soc problemen) Armoede
Werkloosheid
Ecologische crisis
Achtergronden, “verklaringen” Neoliberale globalisering
Transities in de eco
Alternatief Sociale eco als eco sector
-1-
,Hoofdstuk 1: De werkingsbeginselen van onze economie in een
notendop
3 vragen:
- Kapitalisme, wat is dit eig? à De kern v/h kapitalisme
- Welke ontwikkelingen hebben zich voorgedaan binnen het kapitalisme? à Een kleine
geschiedenis v/h kapitalisme
- Welke grote versch nemen we waar in zijn functioneren vroeger en nu? à Grote
transformaties binnen het kapitalisme
1 De kern v/h kapitalisme
Eco ordening met kenmerken/ principes van het kapitalisme:
1) Markt (Wet van vraag en aanbod)
- Marktafhankelijkheid
- Alles wat geproduceerd wordt, is bedoeld om verkocht te worden op
de markt.
- De arbeid die nodig is voor de productie wordt geleverd door mensen
die werken voor een loon.
- De markt wordt gestuurd door het concurrentiebeginsel.
- Vrije markt
2) Winststreven
3) Privaat eigendom (van de productiemiddelen)
2 Kanttekeningen:
‘Vrije markt’ en principe van de concurrentie komen niet in zuivere vorm voor. Bv auto-industrie niet
door 1 merk en niet door 1 land. à Permanente druk op lonen. De efficiëntie van de markt laat het in
werkelijkheid afweten.
‘Economisch denken’: denken dat ervanuit gaat dat vrijemarkteconomie rationeel werkt met
wiskundige modellen en perfect voorspelbaar wordt. Eco kan niet los gezien worden van het sociale
en politieke, Marx:
- Klassen: eco wordt gestuurd door klassenstrijd.
o Bourgeoisie (heeft productiemiddelen in handen) en proletariaat (arbeiders à verplicht
om arbeid te verkopen aan een kapitalist in ruil voor een loon)
o Bourgeoisie oefent kracht uit op:
Ø Beslissen over aanwending productiemiddelen
Ø Macht om anderen aanwending (gebruik) van productiemiddelen te beletten
Ø Macht om productiemiddelen te ‘vervreemden’ (verkopen)
‘Uitbuiting’ van burgerlijke- en arbeidsklasse door kapitalisten die beslissingen treffen over:
- Wijze waarop productiemiddelen zullen w gebruikt
- Of de productiemiddelen w gebruikt
- Aanwending van meerproduct
- Aanwending van arbeidskracht
-2-
,è Klassenstrijd centreert zich rond: (niet enkel eco, maar strekt zich uit naar dagelijks leven: vrije tijd,
…)
- Verdeling van meerproduct tss bezitters en niet-bezitters v/d productiemiddelen
- Waarde v/d arbeidskracht en het gebruik (misbruik) ervan
- Macht over productiemiddelen
Opkomst vakbonden:
- Patronaat ingetoomd à arbeidskracht collectief w verkocht
- Historische fie v/d vakbeweging: collectieve verkoop v/d arbeidskracht (hogere lonen) à
welvaartsstaat
2 Een kleine geschiedenis v/h kapitalisme
2.1 Handelskapitalisme
1300 – 1750
Handelaren stellen productiemiddelen (spinnenwielen, …) en grondstoffen (wol, …) ter beschikking
van de producenten (boeren en ambachtslui) en kochten geproduceerde goederen (producenten
konden niet enkel leven van eigen opbrengst en vulden inkomen aan met huisnijverheid) weer op en
verdeelden over land en zee. De productie van de producenten (huisnijverheid) was de eerste pre-
industriële samenwerkingsvorm, een aanzet tot industrialisatie.
2.2 Industriële kapitalisme
De vroegere handelaar gaat zelf productieproces organiseren. (met geld verdiend met handel,
volgens Marx is dit de accumulatie.
Huisnijverheid wordt manufactuurproductie.
- Manufactuur = werkplaats gekenmerkt door een eenvoudige arbeidsverdeling, onderlinge
verwisselbaarheid en controle van de baas.
- Manufactuur w door fabriek opgevolgd. à verandering van organisatie van productieproces
(in fabriek w productieproces uitgedacht)
2.3 Financiële kapitalisme/ semiokapitalisme
1) Overheersende belang van internat kapitaalbewegingen
- Ontstaan van arbeidsverdeling op wereldschaal (globalisering); investeringen gebeuren waar
grondstoffen, goedkope arbeidskrachten en afzetmarkten zijn.
- Bedrijven moeten minder betalen door technologische ontwikkelingen, dus gaan alles in
hoge winsten steken.
2) Financialisering v/d eco
- Semiotisch karakter: nieuw kapitalisme dat w aangedreven door een technolinguïstische.
Relatie tss arbeid en waarde (kern klassieke kapitalistische productie) + band tussen
productie en lokaliteit.
- Producenten zijn niet meer gebonden aan een ‘nationale’ economie, maar circuleren vrij en
onbelemmerd over de hele globe.
-3-
,3 Grote transformaties binnen het kapitalisme
-4-
,Hoofdstuk 2: inkomensongelijkheid en inkomenspolitiek
1 Inleiding
Citaat: sociale ongelijkheid
2 Inkomen
Vermogen = bezit; inkomen is wat uit het bezit kan voortkomen
2.1 (Primair) inkomen
Inkomen wordt gegenereerd met het ter beschikking stellen van productiefactoren.
3 grote productiefactoren (prestaties) à vergoeding:
- Arbeid à loon
- Kapitaal à rente/ interest
- Ondernemerschap à winst
- Natuur à pacht (bv land pachten voor erop te kunnen planten, winst deels voor huur)
Het primair inkomen is het resultaat voor het productief inzetten van een productiefactor in het
productieproces.
2.2 Nationaal inkomen (NI)
Bv BBP
Het totale inkomen dat in een land verdiend wordt dmv het produceren van goederen en diensten.
(gedurende een bep periode, meestal een jaar)
Nodig voor inkomensongelijkheid te berekenen
2.3 Secundair inkomen
Het inkomen nadat de OH door een aantal ingrepen is tussengekomen in het primaire inkomen. Een
inkomen waarvoor geen prestaties wordt geleverd.
Bv. Belastingen
(RSZ bij werkenden: 13,07%, van de 13,07 is pensioenen datgene waar je het meeste bij bijdraagt)
2.4 Primaire inkomensverdeling
Geeft weer hoe het inkomen in een land verdeeld is.
2 invalshoeken:
- Personele inkomensverdeling
- Categoriale inkomensverdeling
2.4.1 De personele inkomensverdeling
Laat zien hoe het nationaal inkomen verdeeld is over de bevolking.
Die worden gerangschikt van laag naar hoog waardoor je de kloof van arm naar rijk kunt zien.
Hiervoor zijn de Lorenzcurve en Ginicoëfficiënt om het grafisch en numeriek voor te stellen.
-5-
, Lorenzcurve
Grafische weergave van de inkomensongelijkheid (curve)
Grafiek:
- Horizontale: eerste 10% = arm, laatste 10% = rijk
- Diagonaal: theoretische verdeling (perfecte gelijkheid)
- Roze curve = lorenzcurve (altijd onder de diagonale!)
Oefening: (altijd beginnen bij 0 en eindigen bij 100)
Bevolkingsdeel Aandeel in NI
(primair inkomen)
20% 5
20% 10
20% 15
20% 20
20% 50
Wanneer elke persoon 500€ bij krijgt (zowel arm als rijk), gaat de inkomensongelijkheid dalen) à
curve gaat meer naar de diagonaal toegaan.
Gini coëfficiënt
Wordt afgeleid van de Lorenzcurve.
Gebied tussen de diagonaal en de lorenzcurve delen door gebied tussen lorenzcurve en de
horizontale as. à getal tussen 0 en 1!
Hoe meer naar de 1, hoe meer ongelijkheid. à Lage Gini coëfficiënt = betere verdeling van het
inkomen.
Ex: 2 cijfers van 2 verschillende jaren van 2 verschillende landen, voor en na belastingen.
2.4.2 De categoriale inkomensverdeling
Kijken naar de verdeling over de versch productiefactoren. Bv hoeveel % van het totale inkomen
wordt verdiend in de vorm van ‘loon’.
Ex: Wat is interessanter? Categoriale of personele?
Sinds 1980 is aandeel van de winsten groter geworden in nadeel van de lonen. à Nu is beter om
bezittingen te hebben dan degenen die werken en loon krijgen.
3 Inkomenspolitiek
OH heeft 3 doelen:
- Inflatiebestrijding (inflatie = prijzen die stijgen)
- Herstel van het concurrentievermogen van de bedrijven (loonmatiging: lonen mogen niet
meer stijgen dan de lonen in landen waarmee we handel verrichten bv België en Nederland,
Duitsland, …)
- Inkomensherverdeling (hiermee houden wij ons bezig!)
-6-
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller dierxcro. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $8.04. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
67474 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now