Aantekeningen van de hoorcolleges Grenzen van de Macht voor het eerste deeltentamen (hoorcollege 1 t/m 6). Zeer recent en geschreven in goed Nederlands. Tentamen afgerond met een 8,2.
Verder te vinden op mijn account voor het vak Grenzen:
- Hoorcolleges Grenzen van de Macht deeltentamen 2 (...
Vak behandelt politieke vragen en gaat over de culturele en sociale voorwaarden voor
politiek en over de manier waarop politiek als geheel functioneert.
Drie problemen staan centraal bij dit vak:
1. Het ideaal van legitieme macht in achtereenvolgende periodes.
2. Verantwoording: hoe wordt de bevolking uitgelegd dat de macht de gemeenschap
diende en hoe werd een band gesmeed tussen leider en volgelingen?
3. Kritiek en invloed van de bevolking en de grenzen van de legitimiteit: waarom
ontstonden opstanden en hoe werden ze gerechtvaardigd?
Politieke legitimiteit
Een overheid is legitiem wanneer je als onderdaan ook bereid bent overheidsbeslissingen te
aanvaarden waarmee je het niet eens bent. Er is dus sprake van gezag en niet van macht,
omdat je niet (alleen) gedwongen wordt naar de overheid te luisteren, maar dat ook uit
eigen beweging doet. Daarnaast volg je de machthebber ook niet alleen omdat je het met
hem eens bent.
Politieke legitimiteit is het wettelijke, politiek erkende, maatschappelijk erkende en
gerechtvaardigde recht om gezag uit te oefenen. Legitimiteit kent dus vier dimensies:
juridisch (wettelijk, gebaseerd op de wet), politiek (verkiezingen/op de ‘juiste’ manier aan de
macht gekomen/via politieke middelen is legitimiteit vastgesteld), maatschappelijk
(draagvlak) en ethisch (moreel. Houd er rekening mee dat de moraal van toen kan
verschillen met de moraal van nu). Hitler Duitsland voldeed bijvoorbeeld aan de eerste drie
dimensies, maar was onethisch.
Historici houden zich eerder bezig met het draagvlak van de macht, dan met hoe ethisch
verantwoord macht is. We onderzoeken dus minder de aanvaardbaarheid van gezag, maar
eerder de feitelijke aanvaarding van gezag.
Overtuigingsmiddelen van het gezag om de bevolking te binden
Max Weber
Volgens socioloog Max Weber heeft het gezag drie overtuigingsmiddelen:
1. Traditioneel gezag: bevolking aanvaardt het gezag omdat er een traditie is die het
ondersteunt (bijvoorbeeld bij koningschap). Weber stelde wel al begin twintigste eeuw dat
,dit een verouderde vorm van volksbinding was, omdat er steeds minder en minder sterke
tradities waren. Er waren dus andere middelen nodig.
2. Rationeel-legaal gezag: we gehoorzamen de overheid omdat zij volgens vastgestelde
regels functioneert. Dit is typisch iets voor de moderne tijd waarin er een bureaucratie en
een parlement zijn die volgens vaste regels tot stand zijn gekomen en functioneren.
3. Charismatisch gezag: mensen kennen een persoon een groot gezag toe dat bijna niet
van deze wereld is (het gezag dat een goddelijke figuur bezit), omdat deze persoon iets
bijzonders uitstraalt.
Fritz Scharpf
Politicoloog Fritz Scharpf heeft de input- en output-legitimiteit bedacht.
Input-legitimiteit (government by the people): regime is tot stand gekomen volgens de
aanvaarde regels (tegenwoordig verkiezingen) en rekent dus op instemming van de
bevolking.
Output-legitimiteit (government for the people): hierbij gaat het niet om hoe het regime tot
stand is gekomen en of de bevolking erbij betrokken was. Het gaat erom wat het bewind
doet voor de bevolking (het leveren door de gezaghebbers; effectiviteit en efficiëntie).
Scharpf ontwikkelde deze theorie om de Europese Unie te legitimeren. Hij stelde dat de Unie
veel doet voor de bevolking en dat het daarom geen ‘nepparlement’ is. Output-legitimiteit
ondersteunt haar.
Tussen input en output zit throughput: wat er gebeurt in de ‘black box’, dus in de politiek
zelf. Zeker tegenwoordig is er veel discussie over de betrouwbaarheid van politici. Ook zijn er
mensen die betrouwbaarheid minder belangrijk vinden, zo lang de politicus maar hun
belangen vertegenwoordigt.
Throughput-legitimiteit: gedragen instituties en gezagsdragers zich volgens de normen? Zijn
zij transparant, verantwoordelijk en betrouwbaar et cetera?
Ook over input-legitimiteit discussie: de kloof tussen politiek en burger. Dit is een gevolg van
het vertegenwoordigend stelsel, want bij directe democratie bestaat dit probleem niet
omdat kiezers en gekozenen samenvallen. Dit debat is vooral een teken van het feit dat de
afstand en het gezag van politici niet meer als vanzelf geaccepteerd worden. Dit zou je
kunnen zien als een teken van democratie.
Bernard Manin
Manin’s ‘principles of representative government’ ondergraaft de vanzelfsprekende
moderne opvatting van legitimiteit, waarin verkiezingen als vanzelf met democratie worden
verbonden. Oorspronkelijk in een democratie (Athene) werd er namelijk niet gekozen, maar
geloot. Dit omdat verkiezingen de besten selecteren, wat betekent dat zij aristocratisch en
niet democratisch zijn: ze zorgen ervoor dat er een elite aan de macht komt. De moderne,
vertegenwoordigende democratie is een mengvorm tussen wat klassiek gezien als
aristocratisch en democratisch geldt: bij verkiezingen worden de besten gekozen, maar het
volk heeft altijd het laatste woord. Volgens deze redenering is populisme democratisch,
want het heeft kritiek op de elite (aristocratie).
, Manin stelt dat de geschiedenis geen zegetocht is van de democratie, maar een permanente
strijd over de vorm van representatie. Hierbij is er vanaf eind achttiende eeuw een nadruk
op verkiezingen. Vanaf dat moment werd representatie gebaseerd op de expliciete
instemming van de bevolking (consent), en dat kan alleen bereikt worden door verkiezingen.
Manin analyseert politieke representatie in zijn boek alleen via verkiezingen. Zijn boek uit de
jaren negentig eindigt met het concept ‘audience democracy’: de toen passieve
‘toeschouwersdemocratie’ van zappende kiezers. Ze zijn niet betrokken bij de politiek, maar
aanschouwen wel wat er op het politieke toneel gebeurt. Dit is niet meer de laatste stand
van zaken.
Na Manin zagen we namelijk de opkomst van populisme met de assertieve burgers.
Populisme heeft vooral kritiek op de input-kant van de legitimiteit. Ook aan de output-kant
doen zich problemen voor in de moderne politiek. Denk hierbij aan de discussie van de
afname van de kracht van nationale staten.
Helpt kijken naar het verleden om de politieke legitimiteit te begrijpen? Het kan wel zorgen
voor verheldering en relativering: niet alle problemen zijn nieuw. Tevens is het verleden
geen voorgeschiedenis van het heden en is het heden geen eindpunt of doel van de
geschiedenis.
Drie middelen burger om te tonen wat je ergens (bijvoorbeeld politieke maatregelen) van
vindt: exit, voice en loyalty.
Hoorcollege 2 Grenzen van de Macht 14092020
Aspecten van legitimiteit:
1. Input: zijn bij toekenning van machtsposities de procedurele/juridische regels
gevolgd?
Zijn de procedurele/juridische regels op zich eigenlijk wel goed?
2. Throughput: houdt de machthebber zich bij machtsuitoefening aan de regels? Hierbij
gaat het ook om ongeschreven regels en morele aspecten; het strekt zich vaak uit tot het
privéleven van de bestuurder.
3. Output: voert de machthebber zijn of haar taak goed uit? Verwachtingspatronen van
heersers verschillen echter van tijd tot tijd en van persoon tot persoon.
Twijfels over output kunnen leiden tot systeemkritiek.
Synopsis geschiedenis Athene:
508: Kleisthenes voert de democratie in.
Beslissingsmacht ligt bij de ekklesia (volksvergadering).
Boulè: dagelijks bestuur van Athene.
Areopagus: raad van voormalige magistraten. Tot 462 had zij toezicht op de
magistraten, daarna ging dit toezicht over naar de Boulè. Boulè was zo samengesteld dat alle
delen van Attika gelijk vertegenwoordigd waren.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller sophiedeleeuwx. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $5.97. You're not tied to anything after your purchase.
