Hoofdstuk 1: kennismaking met de psychologie
1) Inleiding
® Psychologie = gedragswetenschap
- Poogt niet alleen wreedaardig gedrag te verklaren, maar
- bestudeert in wezen elk gedrag dat door mensen (of dieren) kan gesteld worden
® Psychologie = niet de enige gedragswetenschap! Naast de psychologie zijn er nog andere
wetenschappen die iets zinnigs te vertellen hebben over gedrag van mensen:
- Sociologie
- Biologie
- Criminologie
2) Definitie psychologie
® Specifieke invalshoek psychologie = gedrag bestuderen op het niveau van het individu
o Factoren binnen de persoon zelf (<-> sociologie)
o Factoren in de onmiddellijke omgeving (<-> biologie)
à Sociologie: gedrag is een groeps-/maatschappelijk gebeuren
à Biologie: enkel in de persoon zelf: intern fysiologisch
Toepassing op het voorval in Columbine High School:
o PSYCHOLOGEN zullen zich vooral afvragen:
Welke individuele factoren Anders Breivik ertoe brachten om deze aanslagen te willen plegen, op zo’n manier
zoveel mensen te vermoorden.
- Negatief zelfbeeld?
- Waanideeën?
- Psychopaat?
- …
Of factoren uit hun onmiddellijke omgeving?
- Geïndoctrineerd door een nazistisch figuur? Een bepaalde theorie?
- Gewelddadige muziek/film/games?
- Onverwerkte conflicten uit het verleden?
o BIOLOGEN:
- Wat gaat er neurologisch ‘mis’ bij iemand die in staat is tot zo’n gruwelijke daden? Is dit een soort
‘kortsluiting’ in de hersenen? Werkt dat brein ‘anders’?
o SOCIOLOGEN:
- Op zoek naar maatschappelijke invloeden of maatschappelijke tendensen…
- Maakte Breivik deel uit van een bepaalde subcultuur?
- Kwam hij uit een bepaald type gezin?
- Heeft het met de normvervaging te maken?
- Of met het steeds verder oprukkend individualisme?
® Mogelijke definitie: De wetenschappelijke studie van het individuele gedrag
o 2 vragen:
1. Wat is ‘wetenschap’?
2. Wat is ‘gedrag’? Innerlijk? Uiterlijk? BEIDE! -> nieuwe/betere definitie
® Betere definitie: De wetenschappelijke studie van gedrag én mentale activiteiten van het
individu
o Hoe die ‘studie’ aanpakken?
- Geesteswetenschappen: vooral belangrijk om te begrijpen hoe we denken, voelen en handelen
- Natuurwetenschappelijke aanpak: via experimenten en objectieve metingen tot eenduidige
verklaringen komen van het waarom van bepaalde gedrag
à Vandaag: geen of- of , maar en – en: naargelang het soort problemen kiest men
gewoon de methode met het beste resultaat…
,3) Geschiedenis psychologie
® Korte geschiedenis, ver verleden
o Officiële ‘start’ wetenschappelijke psychologie = 1879
o Wundt -> 1ste labo opgericht
o Echter reeds langer voorbereid via ‘lange zwangerschap’ geboren uit de filosofie, de
moeder van alle wetenschappen…
3.1) Verre voorgeschiedenis
® Intuïtieve of voorwetenschappelijke psychologie
o Zo oud als de mens zelf
o Inzichten door zelfbewustzijn -> vragen stellen hoe anderen op situaties reageren
® Filosofie
o Hele vooruitgang in het zoeken naar kennen en inzicht
o Vanaf ongeveer 4de eeuw voor Christus, oude Griekenland (Socrates, Plato, Aristoteles)
o Nieuw:
- Expliciete (= duidelijke) manier waarop ze zich met allerlei vragen inlieten
- De systematiek (= rangschikking) die ze inbrachten in hun inzichten
3.2) De meer directe voorgeschiedenis
® Diverse gebeurtenissen zorgden er voor dat er in zich in de 16 de eeuw belangrijke
ommekeer voordeed in het Westers denken…
- Ontdekkingsreizen
- Boekdrukkunst -> kennis veel ruimer
- Herontdekking antieke geschriften
- Mens meer centraal in plaats van theocentrisme (God centraal)
= kiem voor de moderne wetenschappen
® Ontwikkelingen in de filosofie
o Filosofen vroegen zich af wat de waarde is van onze kennis, waar onze overtuigingen
vandaan komen en hoe we tot meer betrouwbare inzichten kunnen komen.
o 2 stromingen:
1. Rationalisme
- Descartes: waarde van het logisch denken, de ratio werd beklemtoond
2. Empirisme
- John Locke: grote belang van zintuiglijke waarneming (= empirie)
- Door het denken van Descartes, kwamen we uit op een vorm van dualisme
- Descartes: onderscheid tussen res cogitans (ziel) en res extensa (lichaam):
alles wat ruimte inneemt, de materie.
- Alleen de materie (lichaam) kon volgens Deescartes wetenschappelijk
onderzocht worden (astronomie, fysica, fysiologie, …)
- De geest (ziel) daarentegen leent zich niet tot wetenschappelijk onderzoek
- Empiristen: tabula rasa: geen aangeboren ideeën. Menselijk bewustzijn is bij
de geboorte een lege ruimte, die pas later geleidelijk gevuld wordt met de
vele indrukken die we opdoen via de zintuigen.
- Dit bewustzijn = onderwerp van zijn bespiegelingen = dicht in de buurt van
wetenschappelijk bewustzijnspsychologie
, ® Impulsen vanuit de natuurwetenschappen
o Door ontdekkingen die men deed, botste men op nieuwe vragen, die dan eerder
psychologisch van aard waren
o Bijvoorbeeld: staat de wereld wel rechtop of lijkt dat alleen maar zo en staat alles in
feite omgekeerd?
3.3) Psychologie als wetenschap van het bewustzijn
® 1879: Wundt = vader wetenschappelijke psychologie
o Hij was de 1ste die zichzelf met reden psycholoog kon noemen, hoewel hij arts was
o Synthese van bestaande
o Alles uitwerken tot samenhangend beeld
o Oprichting labo voor experimentele psychologie
o Experimentele methode
= dingen zelf uitlokken om in meer gecontroleerde omstandigheden te kunnen
onderzoeken
o Wundt beperkte dit (enkel voor relatief eenvoudige processen, zoals de
waarneming) anderen niet bijvoorbeeld Titchener
o Hoofddoel: structuur geest analyseren
o Introspectie (naar binnen kijken) bijvoorbeeld pijnprikkel
o Experimentele bewustzijnspsychologie of structuralisme
® Functionalisme
o Amerika: te abstract -> praktische vragen (hoe lossen mensen problemen op en hoe
weten ze zich door middel van hun geestesvermogens aan te passen aan nieuwe situaties)
o Interesse in functie/werking bewustzijn
(de wijze waarop individuen te werk gaan om zich aan te passen aan nieuwe situaties)
o -> Zo ontstond nu de functionalistische bewustzijnspsychologie
o Bewustzijn veranderen in mental activities
(daarmee verwijzend naar de innerlijke leer- en denkprocessen die mensen inschakelen om
oplossingen te vinden voor de problemen die ze ontmoeten)
o Aanvankelijk zoals structuralisten: introspectie, later aangevuld met externe
observatie
o Volgende stap: dierproeven (honden, ratten,…) -> gemakkelijker, eenvoudiger en meer
overzichtelijk verloop
3.4) Behavioristische revolutie
o In de praktijk van het psychologisch onderzoek al een tijdje een kentering: weg van het
rechtstreeks bewustzijnsonderzoek en meer in de richting van het uitwendig
waarneembaar gedrag
o Rusland: reflexologie: dierproeven Pavlov – conditionering
o VS - Watson: afwijzing van elke verwijzing naar innerlijke toestanden en enkel
bestuderen van het uitwendig waarneembaar gedrag
o Alle gedrag te herleiden tot Stimulus – Respons – verbindingen
, o Hele Amerikaanse psychologie is behavioristisch geworden: objectieve studie van het
gedrag, zonder introspectie
3.5) Nieuwe klemtonen in Europa
® Gestaltpsychologie (Köhler, Lewin)
o Begin 20ste eeuw, Duitse universiteiten
o Gestalt (figuur, vorm, patroon) = geheel met eigen kenmerken, niet te herleiden
tot een eenvoudige optelling van de delen
o Eerst louter rond waarneming, later ook rond denken en sociale psychologie
® Dieptepsychologie
o Vanuit psychiatrie rond 1890: Freuds psychoanalyse
o Verklaring gedrag: diepere, onbewuste motieven
à Vandaar term dieptepsychologie (Adler, Jung)
o Belevingsinhouden die actief uit bewustzijn verbannen zijn (niet zomaar vergeten,
maar verdrongen, omdat ze als te bedreigend werden ervaren)
o Wetenschappelijke waarde betwist…
- Te vage begrippen
- Moeilijk om ze objectief te onderzoeken
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller Լիզա. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $5.97. You're not tied to anything after your purchase.