Hoofdstuk 1: Wat is democratie?
Vrede van Münster/Westfalen
Soevereine staat: een staat die op een bepaald gebied met duidelijke grenzen het hoogste gezag
uitoefent en het monopolie van geweldsuitoefening heeft
Thomas Hobbes:
- Burgers hebben er belang bij alle macht bij een soeverein onder te brengen. Het gaat dan om
geweldsuitoefeningen, straffen, wetten maken, het bepalen van de inhoud van het
onderwijs.
- Verstandig om een soeverein te steunen, want een ander alternatief is een oorlog van allen
tegen allen (een leven dat ‘poor, nasty, brutish and short’ is)
Politiek: het maken van keuzes waaraan allen in een staat zijn gebonden
- Keuzes maken voor algemeen belang
Groot dilemma
- Efficiënt besturen: snel en daadkrachtig besturen, doelmatig resultaat
- Maximale participatie: deelname van burgers in de politiek, een proces van democratische
besluitvorming met een zorgvuldige afweging van de verschillende belangen
Democratie
Een democratie in de meest zuivere vorm (directe democratie Athene) komt nauwelijks meer
voor. In plaats daarvan zijn er vormen van indirecte of representatieve democratie.
Representatieve democratie: het volk kiest vertegenwoordigers die de beslissingen nemen en met
een zekere regelmaat bij verkiezingen aan de bevolking verantwoording moeten afleggen over hun
beleid
- Voordelen: snellere besluitvorming, volksvertegenwoordigers verdiepen zich grondig in
onderwerpen, politieke macht is verdeeld over meerdere personen en instituties
- Kenmerken:
1. Individuele vrijheid: openlijke meningsuiting en vrije inrichting van hun leven binnen de
wet
2. Politieke grondrechten: burgers kunnen hun vertegenwoordigers kiezen (mandaat) en
zichzelf verkiesbaar stellen
3. Politie en leger beperkte bevoegdheid: geweld mag in bepaalde gevallen toegepast
worden en burgers mogen niet zomaar aangehouden worden
4. Onafhankelijke rechtspraak: rechters zijn onafhankelijk van regering en parlement en
hoeven geen verantwoording af te leggen
5. Persvrijheid: massamedia moeten de burgers goed informeren m.b.t. referenda en
verkiezingen
- Onderscheid parlementaire stelsel en presidentiële stelsel:
Parlementaire stelsel: rechtstreeks gekozen parlement het hoogste machtsorgaan
kabinet van ministers en staatssecretarissen. Zij moeten altijd verantwoording
afleggen aan het parlement. Hebben vaak een niet-gekozen staatshoofd. Is het een
koning? constitutionele monarchie (met grondwet)
Presidentiële stelsel: bevolking kiest het parlement en de president (Frankrijk en VS).
President staat aan het hoofd van de regering, uitvoerende macht en benoemt en
ontslaat ministers naar eigen keuze. Mist het ontbindingsrecht: macht om het
parlement te ontbinden
Dictatuur
Dictatuur: de drie machten zijn niet van elkaar gescheiden, maar ze zijn in handen van een kleine
groep mensen
, Het hoofdkenmerk is dat ze geen trias politica kennen en burgers hebben niet of nauwelijks inspraak
in de politiek. Ook kunnen ze hun rechten niet opeisen.
- 5 kenmerken:
1. Beperkte individuele vrijheid: grondrecht bestaan niet of zijn beperkt
2. Nauwelijks politieke vrijheid: tegenstanders weggewerkt of gemarteld,
schijnverkiezingen
3. Overheidsgeweld: macht verdedigd met harde hand o.a. door politie, leger, geheime
dienst
4. Geen onafhankelijke rechtspraak: rechters zijn sympathisanten van de machtshebbers en
de uitkomst van ‘politieke processen’ staat vast
5. Massamedia en kunstuitingen onder censuur: gefilterde info en critici worden
gearresteerd
3 soorten dictaturen
- Ideologisch: het communisme heeft de macht en de burgers hebben weinig tot geen
individuele vrijheid. Macht is weggelegd voor diegenen die de ideologie steunen. Ook is er
sprake van indoctrinatie: het volk hoort niets anders dan communistisch gedachtegoed
(Cuba en Noord-Korea)
- Religieus of theocratie: de godsdienst is verheven tot staatsideologie. Iran:
machtsuitoefening is gebaseerd op de sharia en imams en ayatollahs hebben invloed op het
bestuur en dagelijks leven. Volk kiest wel een parlement en president, maar met
toestemming van niet-gekozen geestelijk leiders
- Militaristisch: het leger heeft de macht (Birma, nu Myanmar en Midden- en Zuid-Amerika
tijdens WOII)
Hoofdstuk 2 Politieke stromingen
Ideologie
Ideologie: een samenhangend geheel van ideeën over de mens en de gewenste inrichting van de
samenleving
Bij een ideologie draait het om twee aspecten:
1. Normen en waarden: deze moeten voor iedereen gelden. Uit een waarde komt een norm
voort
2. Gewenste sociaaleconomische verhouding van de samenleving: wat is een rechtvaardige
verdeling van de welvaart? Er is onderscheid tussen links en rechts:
Links: sterke, actieve rol van de overheid op het gebied van economie, uitkeringen,
onderwijs en gezondheidszorg. De overheid moet de zwakkeren helpen en
beschermen en de ongelijkheid verminderen
Rechts: zo weinig mogelijk bemoeienis van de overheid op sociaaleconomisch
gebied. Mensen zijn zelf verantwoordelijk voor hun eigen bestaan.
Politieke midden: een ideologie tussen links en rechts in
3 Stromingen
- Liberalisme: de samenleving is op zijn best als ieder individu zich optimaal kan ontplooien.
Wat goed is voor het individu, is goed voor de mens. Alle mensen zijn gelijkwaardig.
Belangrijke begrippen: vrijheid, individuele verantwoordelijkheid en tolerantie. De liberalen
zijn voorstander van een verzorgingsstaat op bepaalde voorwaarden.
De stroming ontstond na de Franse Revolutie. Er waren veel dictaturen geweest en men
verzette zich tegen het principe dat de macht van de koning berustte op de wil van god.
Liberalen vroeger: gegoede burgerij die meer politieke macht en persoonlijke en
economische vrijheid wilde. Progressieve liberalen streden tegen kinderarbeid en
voor vrouwenkiesrecht
Liberalen nu: vrijemarkteconomie met kerntaken voor de overheid: defensie,
onderwijs, bescherming van de rechtsstaat en klassieke grondrechten
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller anne-mariemussche. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $4.86. You're not tied to anything after your purchase.
