In deze 24 bladzijden staat neergeschreven wat in de lessen Medische Ethiek uitgelegd wordt door beide professoren. De cursus is nogal langdradig en uitgebreid, dit document biedt het perfecte alternatief voor een bondige uitleg bij de essenties van het vak.
MEDISCHE ETHIEK professor Gastmans &
professor
Olivier
Dierickx
Bruynbroeck
KU Leuven 2020-2021
Inleiding tot de medische ethiek met aandacht voor actuele thema’s.
Hoofdstukken die in de les behandeld zijn moeten gekend zijn voor het
examen, wat er besproken is moet integraal gekend zijn. Wat niet aan bot
komt is niet belangrijk. Het examen is schriftelijk in de examenperiode met
daarnaast ook een groepswerk dat voor een bepaald percentage meetelt
voor het eindresultaat.
,Medische ethiek
Deel van het examen bestaat uit bespreking van een casus in groepje.
PROFESSOR GASTMANS
Les 1
Waardigheidsbevorderende zorg
Ethiek
- Arts-patiëntrelatie, zowel in goede als slechte zin
- Waarden en normen
- Morele vraagstukken
Men kan ethisch nadenken, een ethicus is iemand die ethisch nadenkt. Ethiek is een reflectie, een
systematisch en kritisch nadenken over het medisch menselijk handelen in dit geval, in het licht van
goed en kwaad, in het licht van menswaardigheid. Ook dit is een wetenschappelijke discipline omdat
men kritisch in vraag stelt. Het past binnen het groter geheel van theologie en filosofie.
Principilisme is een zeer belangrijke theoretische basis. Medische ethiek is een zeer jonge discipline
die pas ontstaan is na WO II. Zo zorgden bijvoorbeeld de gruwelen van de Nazi’s voor de bakermat
voor medisch ethisch denken. Er kan geen onderzoek meer starten met mensen voordat er een
goedkeuring is door een ethisch instituut. Ook in Leuven is er een eigen instituut, dit vormt een van
de eerste centra in Europa en heeft dan ook een toonaangevende rol.
Principles of Biomedic Ethics is het voornaamste boek en is gepubliceerd in 1979. Dit geldt als
basishandboek voor medische ethiek, overal in de wereld. De basisidee is dat een ethisch conflict
zich voordoet wanneer twee of meer principes met elkaar botsen, er zijn vier principes:
- Autonomie van de patiënt respecteren, dit principe is zeer recent. Het instrument daarvan is
de informed conscent in het praktijk voeren.
- Doe geen kwaad patiënt geen schade toe brengen. Principe gaat terug tot de tijd van
Hippocrates. De deontologische code bestond toen wel al, kritisch denken over ethiek niet.
Codes zijn onvoldoende om complexe ethische problemen op te lossen.
- Goed doen het welzijn van de patiënt moet nagestreefd worden.
- Rechtvaardigheid sociaal-ethisch. Voorbeelden in COVID-tijden: wie heeft toegang tot
intensieve zorgen? Wie mag gevaccineerd worden? Heeft te maken met hoe de
gezondheidszorg georganiseerd wordt.
Ethisch conflict treedt op wanneer twee of meer van deze principes met elkaar in conflict
treden.
Er zijn namelijk veel situaties waarbij de patiënt zijn autonomie en wil niet kan uitdrukken,
bijvoorbeeld abortus en euthanasie. Bij abortus heb je te maken met twee verschillende individuen
waarbij één van beiden zijn wil niet eens kan uitdrukken, maar dat kan conflicteren met de
autonomie van de moeder.
Casus van Caroline
1
, Autonome wens van Caroline, met kanttekening dat ze nog een lang leven zou kunnen leiden en ook
haar zoon en man hierbij getroffen worden. Is dit goed of kwaad doen? Is de doodswens niet een
deel van de pathologie waar de vrouw aan lijdt? Is zij dan helemaal autonoom?
De ethiek van principes is vrij eenvoudig, het vormt een kader waarbinnen dan gekeken kan worden
aan welk principe het meest belang gehecht moet worden. Dit kader is zeer oplossingsgericht. Het
principe van respect voor autonomie krijgt de meeste nadruk en zal dan ook de oplossing vaak
aanreiken. Zelfs in die mate dat het lijkt alsof enkel de autonomie nog gerespecteerd moet worden,
in dat geval is er zelfs geen sprake meer van een ethisch probleem omdat er geen conflict meer is
gezien er zo weinig rekening gehouden wordt met de andere principes.
Kritiek op de principebenadering
Centrale vraag is het handelen van de arts, in de ethiek is er meer relevant dan enkel het menselijk
gedrag. De houdingen zijn anderzijds een zeer belangrijke component. Voorbeeld van
verpleegkundigen die observeerbaar hetzelfde gedrag stellen maar zich op een andere manier
verhouden tot de patiënt, de ene respectvol, de andere veel minder.
De act van euthanasie is belangrijk, maar is ingebed in een heel zorgtraject. Er zijn verschillende
fases in het euthanasieproces:
- Aanvoelen dat er iets borrelt voordat er een aanzoek tot euthanasie is.
- Het moment dat de vraag gesteld wordt.
- Besluitvormingsproces en het in dialoog gaan met arts en omgeving. Het uitklaren dat
uitloopt in een beslissing.
- Verre voorbereiding van de euthanasie: hoe moet dat gebeuren?
- Directe voorbereiding op de dag zelf, onmiddellijke voorafgaande fase.
- Moment van uitvoeren.
- Fase van de nazorg voor de dode patiënt, administratieve nazorg, psychologische nazorg
voor de familie.
Euthanasie is een proces, het is niet te reduceren tot die ene act. Voor de ethiek is het hele
proces van belang, de kwaliteit van het gehele zorgproces. Hiervoor heeft de principebenadering
geen aandacht.
Een hele casus wordt gereduceerd tot theoretische conflicten, men denkt nadien na over welke
principes de bovenhand krijgen. Een ethisch probleem is een beleefd probleem, het doet zich voor in
een leven en in een context. Perspectief van de zoon van Caroline, partner; ook dit zijn relevante
vragen die mee in de benadering zouden opgenomen moeten worden. Principebenadering heeft een
zeer individuele aanpak. Autonomie neemt weer enorm de bovenhand. Mensbeeld van de
principebenadering doet een cognitieve aanname dat elk individu een cognitieve wil heeft die
nageleefd moet worden. Caroline is niet alleen een individu maar ook een relationeel wezen en dat
moet ook opgenomen worden in de ethische overweging. Institutionele context houdt bijvoorbeeld
in waar ouderen leven tijdens de coronacrisis. Omdat er een euthanasiewetgeving bestaat is er een
andere omgang met patiënten die terminaal zijn. In andere landen zal er zeer anders met die
patiënten omgegaan worden omdat die optie niet bestaat.
Waardigheidsbevorderende zorg
Er moet van de concreet beleefde context uitgegaan worden, er moet in dialoog gegaan worden en
het is niet zo dat de zorg die voorgesteld wordt steeds de beste is.
1. De concreet beleefde ervaring
2
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller OlivierBruynbroeck. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $5.93. You're not tied to anything after your purchase.
