Class notes
Samenvatting stedenbouwgeschiedenis Ro/SO kwartiel 4
- Course
- Institution
aantekeningen/samenvatting van het vak stedenbouwgeschiedenis
[Show more]
Seller
Followjonibeerthuizen
Reviews received
Content preview
Samenvatting stedenbouwgeschiedenis kwartiel 4Je kan van de belangrijkste stromingen binnen de architectuur en stedenbouw
▪ De kenmerken beschrijven en herkennen.
▪ De belangrijkste vertegenwoordigers noemen, hun opvattingen/ideeën uitleggen en voorbeelden van hun
werk geven.
▪ Verklaren aan de hand van verschillende ontwikkelingen zoals maatschappelijke, politieke en
technologische.
▪ Verklaren als reacties/relaties op vorige stromingen.
▪ Aangeven wat de consequenties van de bouw van steden zijn voor de kwaliteit van het leven en
duurzaamheid.
Week 1A Introductie
Stedenbouw gaat over steden, ontwerpers, tijd en schaal.
Tijd-geschiedenis: veel verschillende manieren om over het verloop van de geschiedenis na te denken. Een
stedenbouwer ontwerpt altijd met het oog op de toekomst in een situatie gecreëerd of ontstaan in het verleden.
Amsterdam is opgebouwd als een boom met jaarringen.
Berlijn is opgebouwd als een collage.
Rome is opgebouwd als een palimpsest.
Week 1B Klassieke oudheid & middeleeuwen
Klassieke oudheid
Parthenon: tempel in Athene in de tijd van Pericles (+/- 500 v. Chr). Griekenland als bakermat of beginpunt van de
Europese beschaving.
Figuur 1 Parthenon Athene
Plato en Aristoteles waren belangrijke filosofen (+/- 500 voor Christus).
Stedenbouw niet alleen te begrijpen aan de hand van gebouwde steden en plannen, maar ook aan de hand van
filosofie.
Plato was een filosoof: hij wijst omhoog naar de “ideale” wereld, grondlegger van het “idealisme”.
Grotallegorie: manier om het “idealisme” en het belang daarvan voor Plato te begrijpen, ‘licht aan het eind van de
tunnel’. Hij had het over de wereld van de schaduwen (veranderlijk, onduidelijk en kleurloos) en de echte wereld
(blijft gelijk, precies, wiskunde en helder). De mens was een beschaaft mens als hij of zij in de stad woonde.
Politeia: de Staat (of de Stad). Eerste traktaat waarin uitgelegd wordt hoe de ideale stad functioneert, en hoe dat te
bereiken is. De woorden voor stad (polis) en politiek (politea) hebben dezelfde Griekse stam. De stad was een
manier om ook de samenleving te beschrijven. Een goede stad was een geordende samenleving, dus een geordende
stad. Volgens Plato waren er drie soorten mensen in de stad:
▪ Laagste klasse (economische functies)
▪ Wachters (verdedigende functie)
▪ Leidende klasse (besturende functie)
Idee van de ideaalstad komt op veel manieren later terug, via utopieën tot aan de 20e eeuw bij Le Corbusier.
,Aristoteles wijst omlaag naar de “empirische” wereld. Niet het idee is belangrijk, maar de “wetenschappelijke feiten”
Een groot gedeelte van de filosofie (en daarmee het denken) komt neer op het herinterpreteren van Plato en
Aristoteles.
Romeinse Oudheid kan worden gezien als een pragmatische variant op het meer idealistische/filosofische
Griekenland. Zelfde belang in de rationaliteit, maar niet als een idee, maar toegepast.
Figuur 2 Pantheon Rome
Het Pantheon in Rome is een van de indrukwekkende gebouwen die de romeinen hebben gemaakt. De koepel is
uitzonderlijk groot.
Voorbeelden van steden uit de tijd van de klassieke oudheid zijn Milete en Trier.
Middeleeuwen
De belangrijkste kenmerken van de middeleeuwse stad zijn:
▪ Kerk als centrale plek
▪ Zo’n kort mogelijke stadsmuur (was kostbaar om te maken)
▪ Geen geplande stad
▪ Zoveel mogelijk huizen binnen de stadsmuur
▪ Concentrische vorm
Middeleeuwse kerken benadrukte hoe klein de mens is en hoe onhaalbaar de hemel/het licht is. Hemel en aarde zijn
gescheiden. Architectonische stijl: de Gotiek.
Organische stedenbouw: geen geplande stad, volgt de topografie van het landschap bij de bouw en het ontstaan.
Amsterdam in de middeleeuwen:
Overheersende rol van het water. Maximaal profijt van het water: de damsteden (Amsterdam, Rotterdam, Edam,
Schiedam etc.), nederzettingen op plekken waar een kleine rivier (of veenstroom) uitmondde in een grote rivier of
zeearm, om de monding te gebruiken als beschutte haven. Er werd een dam of sluis aangelegd om de waterstand te
reguleren en tegelijkertijd als tolpoort te fungeren.
De kerk was minder overheersend in middeleeuwse Amsterdamse stedenbouw. De kerk en vele kloosters werden
gebouwd in de middeleeuwen. De kerk was dus wel aanwezig maar niet prominent als deel van de belangrijkste
publieke ruimtes van de stad. Amsterdammers waren pragmatischer dan andere middeleeuwse volken, gefocust op
de beste omstandigheden te creëren voor de handel.
Voorbeelden van steden uit de tijd van de middeleeuwen zijn Bologna, Sienna en het binnenste deel van
Amsterdam.
, Figuur 3 Bologna Figuur 4 Sienna
Figuur 3 Amsterdam centrum
Week 2A Renaissance
Renaissance
De stedenbouwers uit de Renaissence wilden een radicaal en rationeel alternatief voor de labyrinthisch
middeleeuwse stad ontwikkelen.
Waarom de breuk met de middeleeuwen:
▪ Voornamelijk een “herontdekking”
▪ Wetenschap – Copernicus – Galilei – Bacon
▪ Humanisme
De term Renaissance betekent letterlijk 'wedergeboorte' en wordt dan ook gebruikt om de herleving van
de klassieke oudheid aan te duiden, die grofweg tussen 1400 en 1630 plaatsvond. De Renaissance werd vooraf
gegaan door de Gotiek en moest rond 1600 wijken voor de Barok. De Renaissance is grofweg in drie perioden te
onderscheiden: De vroegrenaissance (1420-1500), waarin de stijl werd ontwikkeld in Florence, de hoge renaissance
(1500-1535), waarin de stijl in andere steden navolging kreeg en werd geperfectioneerd en de late renaissance
of maniërisme (1520-1600), waarin er een grotere vormenvrijheid ontstond en de stijl uiteindelijk overging in de
Barok.
Humanisme: de mens komt centraal te staan, de mens als maat der dingen. Kenmerk van de mens is de rede.
Rationeel denken wordt belangrijker dan geloven. Belangrijke rol voor de wiskunde.
Wetenschap: Francis Bacon: Novum Organum oftewel kennis is macht. De natuur begrijpen door haar te
onderwerpen. De natuur is niet te begrijpen hoe zij is, maar wel hoe zij werkt. Makerskennis. Wetenschap centraal,
niet de kerk. Actieve dingen verzinnen om de wereld te verbeteren. Niet alleen maar kijken!
Thomas More (politiek/filosoof): utopia: ideale samenleving. Renaissance begin van realiseerbare utopieen op aarde.
Daarvoor: de ideale stad uit de Middeleeuwen – “de goddelijke stad” van Augustinus, werd gesitueerd in een
“hiernamaals”. Ideale stad niet op aarde. Renaissence: ideale stad op aarde, maar elders. Niet afhankelijk van lot. De
ideale stad is er … niet hier maar hij is er en hij is mogelijk.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller jonibeerthuizen. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $4.77. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
48298 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 15 years now