Class notes
Geheugen & Taal hoorcolleges Taal (deeltentamen 2)
- Course
- Institution
In dit document alle hoorcolleges voor deeltentamen 2: Taal.
[Show more]
Seller
Follow
sophieleusink
Reviews received
Content preview
Hoorcolleges Taal11-12-2020 Hoorcollege 1. Taalvermogen
Onderwerpen in dit college
1. Wat is taal?
2. Evolutie van taal
3. Communicatiesystemen van dieren
4. Bespreken leesopdracht
5. Belangrijke termen
Waarom is kennis over taal belangrijk?
- Belangrijkste communicatie middel tussen mensen; taal is uniek voor mensen enige
dierensoort die gedachtes kan overdragen aan soortgenoten (zender & ontvanger)
- Taal belangrijkste communicatiemiddel tussen patiënt en arts: mensen hebben een ander
taalniveau
- Grote verschillen tussen gezonde mensen in woordbegrip/geletterdheid begrijpt de
ander je boodschap?
- TOS (taalontwikkelingsstoornis): komt bij 5% van kinderen voor maar wordt vaak over het
hoofd gezien kinderen niet goed in staat om gesprekken te kunnen volgen
Primaire taalstoornissen: wat gaat er mis? Hoe kun je het beste communiceren? Beste therapie?
- TOS (met dyslexie?)
- Ook vaak afwijkend in andere ontwikkelingsstoornissen zoals ASS en motoriek
- Afasie (hersenbeschadiging taalstoornis)
Maar kan ook: secundaire aard hebben; dat valt niet op in communicatie
- Alzheimer: empty speech je weet wel, die ging toen dat doen
- Triple x syndroom – case study
- Schizofrenie
Automatische spraakherkenning- verbetering
Hoeveel talen zijn er?
- Gesproken talen: 5000-6000; verschillen in klanken, woorden, syntax
- Gebarentalen: +- 200; verschillen in handbewegingen, woorden, syntax
- Er komen elk jaar talen bij, maar gaan ook veel talen verloren
Taal
- Is cognitief: leren van mensen om je heen
- Sociaal: gebruiken als communicatiemiddel
Taal leren lijkt zo makkelijk want kinderen leren woorden en regels snel zonder instructie
- Binnen 4-6 jaar hebben ze de taal onder de knie wat betreft belangrijkste onderdelen
(zinsopbouw & morfologie)
Maar taal lukt niet altijd meer…
- Afasie Broca: wel begrijpen maar niet goed kunnen praten onbegrijpelijke taal spreken,
maar wel de vraag begrijpen
Taal introductie: taal is hiërarchisch georganiseerd meerdere lagen van representatie (klein
groot)
1. Fonemen: klanken; klinkers & medeklinkers
2. Woordniveau: vocabulaire & betekenis (semantiek) (klanken woorden)
3. Zinsniveau: syntax: zinsopbouw, grammatica, woordvervoegingen (woorden zinnen)
4. Bredere context: Pragmatiek: hoe gebruik je de taal
Universele eigenschappen van (gesproken) taal
1. Bestaat uit fonemen (ook gebarentaal)
2. Combineert fonemen grotere eenheden
3. Bevat zelfstandige naamwoorden: woorden en namen voor dingen
4. Bevat werkwoorden: woorden voor handelingen
5. Kan woorden combineren tot zinnen
Fonemen (klanken) clusteren samen tot woorden (mentale lexicon) zin (syntax): draagt bij
aan de betekenis. ‘Jan volgt Marie’ ‘Marie volgt Jan’ betekent allebei wat anders (zinsvolgorde)
Syntax: Zinsleer (zinsvolgorde)(=grammatica)
1
,Omvat alles wat met opbouw en structuur van zinnen te maken heeft
- Prescriptieve grammatica: een beschrijving van taalgebruik dat het doel heeft ‘correct’
taalgebruik te stimuleren (zijn taalwetenschappers niet in geïnteresseerd)
- Descriptieve grammatica: een beschrijving van taalstructuren die niet oordeelt over wat
‘goed of slecht’ taalgebruik zou zijn (gaat meer over zinsopbouw; hoe opgebouwd en
mogelijk)
Taal is dus
- Systematisch en onderverdeeld in meerdere subsystemen
- Communicatie staat voorop
Woord- concept is arbitrair
- Dit woord betekent dat
- Cultural transmission = overdragen van mens tot mens
- Relatie woord & concept= arbitrair (niks in woord maan hint naar de betekenis)
Wat is Taal?
= Taal is gemeenschappelijk communicatiesysteem, bedoeld om elkaar te begrijpen en gedachtes
over te brengen middels woorden
- Link tussen concept en woord = arbitrair
Taal is conventioneel: in 1 taal gebruikt men hetzelfde woord voor hetzelfde concept
- Soms gebruiken meerdere talen hetzelfde woord voor bepaald concept (mogelijk
gezamenlijke vooroudertaal)
Woordenschat is vaak erg groot: men heeft veel synoniemen of andere manieren om iets uit te
drukken.
- Woordenschat blijft groeien: elk jaar nieuwe woorden en veranderende woorden
- Grammaticaregels veranderen overigens vrijwel nooit
Wat is Taal -2?
Taal is generatief
- Taal is het gebruiken van een eindige set woorden met een eindige set regels (grammatica)
waarmee een oneindige hoeveelheid boodschappen gecreëerd kan worden (Chomsky)
- Taal is generatief: er kunnen nieuwe uitingen geformuleerd worden die nooit eerder
gebruikt zijn. Zo kunnen mensen bijvoorbeeld gebruik maken van recursiviteit; gebruiken
van een zin in een zin.
Syntax regels
- Het meisje (ow) begrijpt (persoonsvorm) het boek (lijdend voorwerp)
- Chomsky stelt dat men zelfs qua betekenis onlogische zinnen kan beoordelen op
grammaticaal niveau
Dezelfde betekenis kan men op meerdere manieren verwoorden
1. Met verschillende woorden voor hetzelfde concept (meisje, dochter, scholiere etc.)
2. Verschillende grammatica structuren (andere zinnen) (meisje voert jongen versus
jongen wordt gevoerd door meisje)
- Fout is wel: voert meisje jongen het de regels wat grammaticaal is, hoe worden
geordend worden maakt dus wel uit
Recursiviteit draagt bij aan generativiteit van de taal = toevoegen nieuwe zinsdelen in een zin
- Het meisje begrijpt het boek
- Het meisje dat hoge cijfers haalt begrijpt het boek
- Op deze manier kan men een zin op eindeloos veel manieren langer maken: taal is
generatief.
Zinsdelen kunnen ook de vorm van nieuwe zinnen hebben recursiviteit
- Recursiviteit = uitweiden binnen een zin.
Thematische relaties
Taal op syntax niveau ontleden Het meisje (onderwerp) begrijpt (persoonsvorm) het boek
(lijdend voorwerp)
Taal op thematisch niveau ontleden: het meisje (actor) begrijpt (werkwoord) het boek (patiens)
2
,De evolutie van taal
Hoe is taal ontstaan?
- Schatting: 250.000 tot 50.000 jaar geleden (artikel Kirby)
- Ergens laatste afscheiding van de apen
- Basis primaire vorm taal: proto language hangt samen met culturele evolutie; op
basis daarvan taal ontstaan
- Bottenonderzoek: De Larnyx = het strottenhoofd (complexiteit spraaksignaal) (bij
fosielen niet terug te vinden want het vergaat)
- Genenonderzoek: Mutaties in FoxP2-Gen
- Spraak was er eerder dan schrift moeilijk te achterhalen
Taalverandering gaat erg snel
- Men kan vaak een tekst geschreven in moedertaal van 1200 jaar geleden al niet
gemakkelijk lezen
Waarom is taal ontstaan? (Veel debat)
- Kwam denken eerst, of eerst het communicatiemiddel?
- Grote voordelen: gaat verder dan alleen hier en nu, we kunnen nu plannen en vooruitkijken
& dit communiceren met anderen.
Taalevolutie samengevat:
1. Hoe is taal ontstaan?
- Uit een prototaal?
2. Hoe zag prototaal eruit?
- Sing song theorie: taal middel van seksuele selectie
- Bow wow theorie: taal gebruikt als middel om geluiden te imiteren
- Gebaren: taal ontwikkelde zich in de vorm van gebaren tegelijk met ontwikkelen van
gereedschappen
3. Hoe snel ontwikkelde taal zich uit de prototaal?
- Bonfire theorie (chomsky): snel want de homo sapiens sapiens heeft het taalorgaan (het
is er in 1 keer)
- Growth & stragnasis theorie: in periodes van snelle & langzame ontwikkeling
- Langzaamaan steeds complexer
Communicatiesystemen van dieren
= Hoe uniek is taal? Kunnen dieren wel communiceren?
Communicatie= uitwisselen van informatie; bijna alle dieren doen dat wel op een of andere
manier
Beschikken alle dieren over taal?
- Nee. Niet in de complexiteiten zoals mensen het gebruiken
- Wel bepaalde delen: VB. Honingbijen en de waggle dance; positie voedsel tov bijekorf
communiceren met andere bijen.
Dierencommunicatie
- Bij zangvogels kunnen alleen mannetjes zingen
- Zang heeft seksuele selectie als doel
- Verschillende soorten vogels leren verschillende soorten liederen
Sommige dieren zijn goed in imiteren (van mensengeluiden)
- Papegaaien, zeeleeuwen
- Maar is dit taal? Nee: spraak is niet taal.
De Design Kenmerken van Taal van Hockett 1958
3
, Dieren voldoen af en toe aan elementen van de design kenmerken:
- Bijendans verwijst naar voedsel dat niet in het hier en nu aanwezig is
- Maar voorlopig er nog niet een diersoort gevonden waar alle elementen binnen 1 soort
dierencommunicatie teruggevonden zijn
- Combinatie van kenmerken is cruciaal
Maar kunnen dieren dan mensentaal leren? Alex de Papegaai
- Alex had duidelijk begrip van symbolen
- Alex kende 150 woorden maar vrijwel geen woordcombinaties en amper werkwoorden
- Alex gebruikte geen grammatica
Kunnen dieren mensentaal leren? Mensapen
- Er zijn onderzoek gedaan met verschillende soorten apen
- Cross fostering onderzoeken; werden apen door dezelfde ouders en op dezelfde manier
opgevoed als een mensenkind (nature nurture effecten)
- Apen beschikken niet over de juiste spraakorganen om te kunnen spreken
- Gebarentaalonderzoeken: apen leren met gemak tot 200 woorden, apen missen
grammatica
- Missen productivity
- Missen naming insight; alles heeft een naam
- Vergelijkbaar met kind 18 mnd/24 maand: two word stage
Bonobo: Kanzi
- Kanzi leerde taal door middel van interactie en lexigrammen
- Kanzi leek gevoelig voor woordvolgorde
- Taal vergelijkbaar met dat van een 2,5 jarig kind
Conclusie dierencommunicatie
- Communiceren wel maar voldoen niet aan kenmerken om de communicatie als taal te doen
tellen
- Apen en diverse andere dieren kunnen symbolen en woorden leren, maar niet een goed
begrip van grammatica
- Mensentaal van apen zou gezien kunnen worden als proto-taal
Problemen met dierenstudies
Clever Hans effect (paard kon tellen)
- Dieren kunnen aan de hand van anticipatie van mensen aanvoelen wat juiste antwoord is
Neiging tot antropomorfiseren
- Toedichten menselijke eigenschappen aan dieren
Onderzoeken zijn duur
- Uitslagen ook ambigu
4
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller sophieleusink. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $4.22. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
48298 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 15 years now