Pedagogiek 2.2 | Samenvatting
Samen werken aan leren opvoeden – H1
Scholen voeren soms op uiteenlopende niveaus een kwaliteitsverbetering door voor hun onderwijs. Het kan daarbij gaan om
kleine, stapsgewijze verbeteringen (onderwijsontwikkeling) of om de invoering van grotere, ingrijpendere vernieuwingen
(onderwijsinnovatie).
Betrokkenheid van ouders heeft een positief effect op zowel de motivatie van leerlingen voor school en hun welbevinden als
de prestaties op school. Zo is bijvoorbeeld de taalontwikkeling van leerlingen sterk afhankelijk van het taalaanbod dat ze thuis
krijgen. het gaat dan niet alleen om verschillen in opleidingsniveau van de ouders, maar ook om de hoeveelheid woorden en
de complexiteit van zinnen die kinderen thuis horen en om de aandacht die daar is voor lezen. Bekend dat thuis voorlezen in
belangrijke mate bijdraagt aan taalontwikkeling. Attitudes en percepties van ouders over maatschappij en onderwijs ook
belangrijke rol. Helpt bij leerprestaties en ontwikkeling van kinderen op school als zij thuis worden ondersteund, gestimuleerd
en gemotiveerd.
Scholen + leraren sleutelpositie voor bevorderen van ouderbetrokkenheid en goede uitwisseling van informatie. Organiseren
meestal rapportgesprekken en informatieavonden om ouders te informeren over het functioneren van hun kind, maar verder
doen de meeste scholen niet zo veel om ouders te betrekken bij het leerproces van hun kind op school.
Onderzoek onder ouders laat zien dat zij over het algemeen wel positief oordelen over hun relatie met de school, maar dat er
naar hun mening veel te verbeteren valt. Bij problemen worden ouders wel betrokken bij opstellen van een handelingsplan
voor hun kind en krijgen ze informatie over de evaluatie daarvan, maar vaak is er sprake van een discrepantie tussen inbreng
van ouders en leraar. Tegenvallende resultaten op school vaak directe aanleiding voor ouders om contact te zoeken.
Hulp en ondersteuning van ouders in de thuissituatie niet zonder meer tot positieve resultaten leidt. Soms kan
ouderbetrokkenheid leiden tot een (te) grote druk op leerlingen om goed te presteren. Bekend dat hulp bij het reken-
wiskundeonderwijs soms negatief kan uitpakken. Verwarring omdat ouders vaak andere instructie hierover hebben gehad dan
hun kinderen nu.
Algemene aanduiding als ouderbetrokkenheid kan wijzen op zeer uiteenlopende zaken. Zo kan een school sterk profileren
op het gebied van brede ouderbetrokkenheid, terwijl zich dat in de praktijk vooral beperkt tot een actieve inzet van ouders bij
het organiseren van schoolactiviteiten. Daarom van belang nauwkeurig te definiëren wat we bedoelen met betrokkenheid van
ouders.
Onderscheid gemaakt tussen ouderbetrokkenheid en ouderparticipatie. Ouderbetrokkenheid wordt dan meestal
gedefinieerd als een meer actieve betrokkenheid van ouders bij de opvoeding van hun kind, terwijl ouderparticipatie wordt
ingevuld als actieve deelname van ouders aan allerlei activiteiten op school.
- Geïnstitutionaliseerde activiteiten; lidmaatschap van de ouderraad of medezeggenschapsraad.
- Niet-geïnstitutionaliseerde activiteiten; helpen schoonmaken van de school of het helpen in de mediatheek.
Term samenwerking wordt vaak gebruikt om een betekenisvolle relatie tussen school en ouders te beschrijven waarin beide
partijen elkaar in onderling overleg steunen om het leren, de motivatie en de ontwikkeling van leerlingen te bevorderen.
Drie soorten samenwerking:
- Maatschappelijke samenwerking
Gaat om samenwerking tussen ouders en school bij allerhande buitenschoolse activiteiten in de buurt. De school kan
bijvoorbeeld afspraken hebben gemaakt met een sport- of muziekschool om bepaalde cursussen aan te bieden. Op deze
wijze komen kinderen en hun ouders makkelijker in contact met allerlei maatschappelijke voorzieningen.
- Educatieve samenwerking
Het gezamenlijk optrekken van school en ouders bij pedagogische en didactische vraagstukken. Deze overkoepelende term is
feitelijk synoniem met een veelgebruikt en algemeen begrip als ouderbetrokkenheid.
o Pedagogische samenwerking; gericht op het beter functioneren van het onderwijs door ouders goed te
informeren over en in te schakelen bij het leerproces van hun kind. Leesouders bijvoorbeeld vervullen
onderwijsondersteunende activiteiten en leveren daarmee een bijdrage aan onderwijskundige doelstellingen
zoals adaptief onderwijs.
o Didactische samenwerking; gericht op het beter functioneren van het onderwijs door ouders goed te
informeren over en in te schakelen bij het leerproces van hun kind. Leesouders bijvoorbeeld vervullen
onderwijsondersteunende activiteiten en leveren daarmee een bijdrage aan onderwijskundige doelstellingen
zoals adaptief leesonderwijs.
- Formele samenwerking
Ouders ingezet bij allerhande activiteiten binnen de school die zonder de hulp van ouders niet of onvoldoende gerealiseerd
kunnen worden. Het gaat dan om zaken als het meewerken aan excursies, het begeleiden van creatieve en culturele
activiteiten, etc. Komt grotendeels overeen met het in de onderwijspraktijk gangbare begrip ouderparticipatie.
Precieze invulling van diverse vormen van samenwerking zijn onderhevig aan allerlei maatschappelijke veranderingen,
invloeden en verwachtingen. Geregeld komen in de maatschappelijke discussie diverse onderwerpen aan de orde waarbij
soms ook expliciet wordt gezegd dat de school daar een functie in heeft.
Door toenemende individualisering, het stijgende opleidingsniveau van ouders, de toegenomen informatie vanuit de overheid
en de beschikbaarheid van informatie via internet gaan ouders zich steeds meer als kritische consumenten van het onderwijs
opstellen. Uiteraard kan dit allerlei consequenties hebben voor de samenwerking tussen ouders en school.
,Goede samenwerking tussen ouders en school impliceert wellicht een gelijkwaardige omgang met elkaar, maar dat wil niet
zeggen dat ouders en school aan elkaar gelijk zijn. Feitelijk hebben ouders en school verschillende intenties, belangen, etc.
komt vooral naar voren als gekeken wordt naar de emotionele betrokkenheid van ouders bij hun kind.
Band tussen ouders en kinderen wordt gekenmerkt door verticale loyaliteit; betekent trouw aan degenen die je het meest
fundamentele hebben gegeven wat er bestaat: het leven zelf. Ouders willen het liefst geen kwaad woord over hun kind horen.
Voor de school is het dan ook van groot belang zich bewust te zijn van het verschillen tussen de verticale loyaliteit met ouders
en horizontale loyaliteit met bijvoorbeeld vrienden, buren, etc. Het gaat om zelfgekozen, wederkerige relaties die verbroken
kunnen worden. Iemand die binnen een vriendschap te weinig terugkrijgt, kan er altijd voor kiezen om niet meer met de
betreffende persoon te gaan.
Gelijkwaardige partners is dus niet hetzelfde als gelijke partners. Ouders voeren de regie over de opvoeding van hun kind
en blijven daarvoor eindverantwoordelijk, terwijl de school eindverantwoordelijk is voor de inrichting van en de kwaliteit van het
onderwijs.
Voor het opbouwen en in stand houden van een goede samenwerking is onderling vertrouwen essentieel. De school heeft
verstand van kennisoverdracht, het ontwikkelen van sociaalemotionele en cognitieve vaardigheden. Ouders hebben hun eigen
visie over en verwachtingen van hun kind en beschikken in meerdere of mindere mate over opvoedingscompetenties. Als
ouders en school erin slagen om samen informatie bij elkaar te brengen over de sterke en zwakke punten van het kind, over
hun visie en verwachtingen over de groeimogelijkheden en de te nemen ontwikkelstappen, dan komt dat zowel het onderlinge
vertrouwen als de ontwikkeling van het kind ten goede.
Samen werken aan leren en opvoeden – H2
Veel onderzoek gedaan naar effecten van samenwerking tussen ouders en school. Veel gevallen is echter niet duidelijk om
welke vorm van samenwerking het dan ging. Vormen van samenwerking worden niet gebruikt in het onderzoek en daarom is
het niet mogelijk de effecten per type samenwerking te beschrijven. Ook wordt in diverse onderzoeken onvoldoende gemeld
over de effectgrootte en de specifieke bijdrage van verschillende vormen van samenwerking. Wel zijn er veel verschillende
definities van het begrip ouderbetrokkenheid of samenwerking met ouders en zijn de uitkomsten op uiteenlopende manieren
gepresenteerd. Bekende overzichten van Britse onderzoekers Desforges en Abouchaar en Amerikaanse onderzoekers
Henderson en Mapp.
Uit onderzoek blijkt dat samenwerking tussen school en ouders, zowel op de korte als op de lange termijn, een positieve
invloed heeft op de cognitieve ontwikkeling en prestaties van kinderen. het verband tussen samenwerking en prestaties in
aanwezig bij gezinnen van alle economische achtergronden en opleidingsniveaus en bij leerlingen van alle leeftijden. Alle
ouders kunnen door hun onderwijsondersteunend gedrag bijdragen aan de onderwijsresultaten van hun kinderen. met name
de leerprestaties van kinderen zijn sterk afhankelijk van de betrokkenheid van ouders thuis. Duidelijk een positief verband
tussen samenwerking en taalprestaties van kinderen, vooral bij verbale vaardigheden en lezen.
Wordt geconcludeerd dat betrokkenheid en actieve bemoeienis van ouders een positief effect hebben op het fonetisch
bewustzijn, de beginnende geletterdheid van kleuters en op aanvankelijk lezen.
Ook rekenvaardigheden kunnen gestimuleerd worden door de thuisomgeving. Hoe meer aandacht ouders besteden aan
rekendingen, hoe beter zich het getalbegrip en de rekenvaardigheden ontwikkelen. Volgens Kleemans is het vooral van
belang dat ouders kunnen inschatten wat het kind zonder hun hulp kan en dat ze vervolgens inspelen op wat het kind met hun
extra hulp kan bereiken.
Ouders van kinderen met taalontwikkelingsstoornissen lagere verwachtingen van hun kind en ondernemen daardoor minder
reken gerelateerde activiteiten.
Ook positieve effecten gevonden op de sociale ontwikkeling van kinderen. goede samenwerking tussen ouders en school
leidt bij leerlingen onder andere tot meer doorzettingsvermogen, minder probleemgedrag in de groep en een positieve attitude
ten opzichte van leren.
De motivatie van leerlingen blijkt uit onderzoek dat de verwachtingen van ouders en door school geïnitieerde contacten met
ouders tot meer motivatie en zelfvertrouwen bij leerlingen leiden. Als contact tussen school en ouders wordt ingegeven door
probleemsituaties, werkt dit averechts.
Inhoud van het contact tussen school en ouders is van belang: bij communicatie over achterblijvende prestaties of
gedragsproblemen vertonen leerlingen minder motivatie. Kan gemakkelijk leiden tot ontmoedigende gesprekken, kritiek of
zelfs straf van ouders, wat het vertrouwen, de interesse en het plezier in leren bij leerlingen niet ten goede zal komen. Als
scholen, gezinnen en groepen uit de gemeenschap samenwerken om het leren te ondersteunen, doen leerlingen het beter op
school, is er minder sprake van voortijdig schoolverlaten en zijn zij positiever over school. Wat ouders thuis bespreken met
hun kinderen heeft meer invloed op hun schoolse ontwikkeling dan welke factor dan ook.
Samenwerking school en ouders indirecte werking: het vormt het zelfbeeld van het kind als lerende en wekt hoge
verwachtingen; het werkt via het stimuleren van bepaalde attitudes, waarden en aspiraties, die als pro-social en pro-
learning-aspecten fungeren.
Onderscheid in effecten van samenwerking op diverse leeftijd. Hieruit blijkt dat onderzoek naar samenwerking tussen ouders
en (vroeg)school, dus met betrekking op de leeftijdsgroep tot 6 jaar zich vooral richt op het taalstimulerende karakter van de
thuisomgeving.
Bij kinderen vanaf groep 3 tot en met het einde van de basisschool = leeftijdsgroep 6 tot 12 jaar zijn veelal effecten van
samenwerking op de leerprestaties op het gebied van taal, rekenen en science onderzocht.
Met betrekking tot de effecten op de cognitieve en sociale ontwikkeling van kinderen zijn vooral de volgende elementen van
belang:
- Goed ouderschap in de thuissituatie: meer nog dan ouderparticipatie op school levert de ouderbetrokkenheid thuis
(educatieve samenwerking) een grote bijdrage aan de ontwikkeling en het leersucces van kinderen. ‘Good parenting
at home’ leidt tot meer zelfvertrouwen, betere prestaties in taal en rekenen, positievere attitudes richting de school en
, een verdere ontwikkeling van sociale competenties. Belangrijk hierbij is dat ouders hun kinderen over school praten,
talige activiteiten ondernemen.
- ouder als rolmodel: ouders die de waarde van het onderwijs uitdragen en laten merken dat ze hoge verwachtingen
van hun kinderen hebben.
- Zorgvuldige communicatie: scholen hebben de taak ervoor te zorgen dat ouders goed geïnformeerd worden, dat
ouders het gevoel krijgen dat ze welkom zijn op school end at ze als gelijkwaardig worden beschouwd. Ouders
moeten merken dat hun inzet van belang is om de opvoeding en het leren thuis en op school op elkaar af te
stemmen, de onderwijsresultaten te verbeteren en de schoolloopbaan te optimaliseren.
- Ouders horen hun kinderen te ondersteunen bij het maken van studiekeuzes en adequate leerstrategieën met hen
te bespreken.
- Het versterken van onderlinge oudercontacten. Ouder-ouderverbanden kunnen bijdragen aan het versterken van
de relatie tussen ouders en school. Door onderlinge oudercontacten te stimuleren en hun daarnaast de kansen te
bieden om hun eigen vaardigheden te ontwikkelen, krijgen ouders meer mogelijkheden om een actieve rol te
vervullen binnen de samenwerking met de school. Het heeft positieve effecten op de opvoeding en de
onderwijsresultaten van kinderen.
- Hoe hoger het niveau van relationeel vertrouwen tussen schoolteams en ouders (onderling) is, hoe beter scholen in
staat zijn de kwaliteit van hun onderwijs te verbeteren.
- Het organiseren van programma’s en activiteiten om ouders meer te betrekken bij de ontwikkeling van hun
kinderen.
Samenwerking niet alleen invloed op leerlingen, ook op ouders. Aangetoond dat als ouders ondersteund worden bij het
opvoedingsklimaat in het gezin, dit kan leiden tot een positieve attitude van ouders naar school en zelfs tot verandering van
opvoedingsgedrag.
Veel van wat leraren weten over leerlingen weten zij door te communiceren met ouders. Zij gebruiken deze kennis vooral bij
het motiveren van leerlingen, waarbij rekening wordt gehouden met de stemming van een leerlingen en het curriculum
aanpassen op basis van de behoeften van leerlingen.
Samenwerking tussen school en ouders draagt bij aan het klimaat van de school en zorgen voor meer openheid vanuit de
school naar haar omgeving.
Blijft onduidelijk welke vorm van samenwerking tussen school en ouders nu daadwerkelijk effect hebben op welke vormen van
ontwikkeling van leerlingen. Bepaalde vormen van onderwijsondersteuning door ouders zouden bijvoorbeeld wel positieve
effecten kunnen hebben op de cognitieve, maar niet op de sociale ontwikkeling van hun kinderen. zo is gebleken dat
leerlingen naarmate zij ouder worden meer baat hebben bij vertrouwen en steun van hun ouders en minder bij concrete hulp.
Sommige vormen van samenwerking lijken geen enkel effect te hebben. Betreft vooral vormen van formele samenwerking,
zoals helpen op school. Ook zijn er vormen van samenwerking die juist negatieve effecten hebben. Het benadrukken van
discipline en structuur, druk uitoefenen om te presteren en overmatige controle negatieve effecten te hebben op prestaties van
leerlingen.
Negatief gekleurd contact tussen ouders en school heeft een negatief effect op het zelfvertrouwen, de betrokkenheid en de
intrinsieke motivatie van leerlingen. In dat geval is niet de betrokkenheid van ouders de voorspeller van leerling uitkomsten,
maar zijn de leerling uitkomsten voorspeller van ouderbetrokkenheid: de zogeheten reactive hypothesis.
De samenwerkingscultuur is de wijze waarop betrokkenen met elkaar omgaan in het kader van samenwerking. Hierbij bvalt
te denken aan de mate waarin ouders zich welkom voelen op school. Ouders blijken een sterke behoefte te hebben aan
individueel contact. Verder blijkt van belang dat ouders ook onderling contacten hebben en dat gebruik wordt gemaakt van
sociaal kapitaal rondom kinderen, zeker bij lager opgeleide ouders.
Samenwerking met ouders moet doorgedrongen zijn tot in de vezels van de schoolcultuur en de visie van de school.
Partnership as priority. Daarbij moeten scholen en leraren niet langer willen bepalen hoe de communicatie en het contact
verloopt. Op deze manier bieden ze ouders namelijk te weinig gelegenheid een stem te hebben in de manier waarop zijzelf
hun betrokkenheid vorm willen geven.
Belangrijkste voorwaarden voor het functioneren van leraren:
1. Een positieve en onbevooroordeelde houding.
2. Een open en transparante communicatie.
3. Het geven van concrete en praktisch bruikbare adviezen.
4. Frequent contact houden met de ouders over voortgang van hun kind, al dan niet met behulp van digitale middelen.
Voor een goede samenwerking is het ook van belang dat afspraken, procedures en verantwoordelijkheden duidelijk zijn: dat er
een goede samenwerkingsstructuur is. Het is van belang om de effectiviteit van een dergelijke samenwerkingsstructuur
geregeld te evalueren. Het belang dat gehecht wordt aan samenwerking van ouders en school wordt vanaf het begin expliciet
uitgedragen. Op deze en sommige andere scholen sluiten school en ouders een contract waarin verwachtingen,
verantwoordelijkheden en afspraken vastgelegd worden. Van belang dat ouders feedback aan de school of aan individuele
leraren kunnen geven en dat daar aandacht aan wordt besteed. Intakegesprekken en inloopochtenden bieden leraren
mogelijkheden ouders aan te spreken, een vertrouwensband met ze te ontwikkelen en hen te informeren over
onderwijsondersteunend gedrag thuis en hoe belangrijk het is om rolmodel te zijn, zodat leerresultaten van hun kinderen
toenemen.
Samenwerkingsbereidheid: de wil bij ouders en schoolmedewerkers om het samenwerkingsproces gezamenlijk aan te gaan.
Het gezamenlijke belang dient voorop te staan en er moet een idealistische ondertoon aanwezig zijn. De volgende factoren
zijn van groot belang voor een goede samenwerkingsbereidheid:
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller casperlous. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $7.40. You're not tied to anything after your purchase.
