Summary
Uitgebreide samenvatting Encyclopedie in de rechtswetenschap jaar 1
- Course
- Institution
Een uitgebreide samenvatting van alle voorgeschreven stof en extra aantekeningen uit de werkgroepen en hoorcollege's.
[Show more]
Seller
Follow
ouiamhammouchi
Reviews received
Content preview
Ouiam El Hammouchi – P.4 Encyplopedie in de rechtswetenschapSamenvatting encyclopedie in de rechtswetenschap
Week 1
1.2 (m.u.v. 1.2.2.3, 1.2.3.3, 1.2.3.4), 1.3 en 1.4
ETHIEK
↓
de wetenschap achter moraal; bestudeert en bevraagt kritisch en systematisch
↓
MORAAL
↓
Is het samenhangend geheel van opvattingen dat een persoon of groep personen als
leidraad hanteert om als mens goed (samen) te leven of juist te handelen.
Moraal is het zedelijk handelen zelf, terwijl ethiek de studie ervan is.
Binnen de ethiek wordt nagedacht over wat mensen een goed leven of de juiste manier van
handelen vinden of zouden moeten vinden. Dit kan gericht zijn op de moraal in het
algemeen (wanneer handelt de mens juist en wanneer kun je spreken van een goed
menselijk leven) als gericht zijn op een specifieke context. Bijvoorbeeld als we nadenken
over wat een juridisch medewerker een goed juridisch medewerker maakt.
Hans Kelsen (1881-1973)
- Rechtspositivisme – is een beschrijvend rechtspositivist
- Positief recht= recht dat afkomstig is van een bevoegde instantie
o Normatief:
Gehoorzaamheidsplicht
Grundnorm: hypothetische grondslag, staat niet op papier
o Beschrijvend:
Geen gehoorzaamheidsplicht
A-politiek geen moraal
Van zijn (feiten) kun je nooit normen afleiden
- Bevoegdheid is belangrijk
Gustav Radbruch (1878-1949)
- Natuurrecht
- Positief recht= recht moet corresponderen met moraal, onrecht is geen recht
- Rechtvaardigheid – rechtszekerheid – doelmatigheid
o De wet gaat altijd voor, tenzij het zo ondraaglijk is dat het niet
rechtvaardig is. Dus een beetje onrechtvaardig mag wel.
Hoofdstuk 1: Rechtsfilosofie: de belangrijkste controversen
1.2 Rechtsfilosofie
Ouiam Hammouchi
,Ouiam El Hammouchi – P.4 Encyplopedie in de rechtswetenschap
1.2.1 Wat is recht?
Inleiding
De meest centrale vraag van de traditionele rechtsfilosofie luidt: wat is (de aard van)
het recht? In het dagelijks spraakgebruik heeft het begrip ‘recht’ een dubbele
betekenis. Enerzijds wordt het gebruikt om het bestaande positieve rechtsstelsel aan te
duiden, anderzijds verwijst het ook naar het morele begrip rechtvaardigheid.
De vraag ‘wat is recht’ kan dus worden toegespitst op de vraag of het begrip ‘recht’
betrekking heeft op elke juridische ordening die feitelijk effectief is op een bepaald
grondgebied, ongeacht haar inhoud, of dat er een noodzakelijk verband bestaat tussen
recht en moraal.
Hoe men het begrip ‘recht’ ook definieert, centraal staat de achterliggende morele
vraag: wanneer is de aanspraak van het rechtop gehoorzaamheid gelegitimeerd?
Recht, orde en moraal
Ontwikkeling van het recht zoals dat nu is
Vroeger, in de oorsprong van de menselijke geschiedenis, was het recht niet zoals wij
dit nu kennen. Mensen leefden in kleine en weinig veranderende groepen, meestal
families onder leiding van oudere mannen. In zo een samenleving vormt het recht een
ongedifferentieerd geheel met de overgeleverde moraal en religie. Juridische
instellingen ontbreken. Er bestaan alleen algemene normen en taboes en tradities zijn
voldoende om eerbiediging ervan te verzekeren. Overtreding van de normen heeft
onmiddellijke maatschappelijke gevolgen, zodat sociale controle volstaat.
Naarmate de tijden verstrijken worden de groepen/families werden groter en
ingewikkelder. Men kent elkaar niet meer persoonlijk en per subgroep ontstaan
verschillende tradities en normen en maatschappelijke behoeften. Zo ontwikkelden zich
typisch juridische instituties
Centrale vaststelling van een aantal fundamentele normen voor het maatschappelijk
verkeer ondervangt nu het gemis aan vanzelfsprekende, algemeen gedeelde tradities,
en maakt snelle aanpassing aan een nieuwe sociale omstandigheid mogelijk. Een
afzonderlijke rechtsprekende instantie zorg voor de definitieve beslechting van
juridische geschillen. Er vormt zich ook een gespecialiseerde groep die zich bezighoudt
met het handhaven van de rechtsregels, zo nodig door gewed. Kortom, er ontwikkelen
zich in de loop der tijden eigensoortige juridische instanties, die zich specialiseren in
wetgeving, rechtspraak en politietaken. Deze waarborgen de maatschappelijke orde,
doordat ze centraal regels vaststellen die voor iedereen duidelijk zijn, en deze door een
geweldmonopolie handhaven.
Critici van het Verlichtingsdenken wijze erop dat men ervoor moet waken zo’n
ontwikkeling op te vatten als ene maatschappelijke vooruitgang, van een primitieve
samenlevingsvorm naar een hogere moderne beschaving. Er vindt volgens hen slechts
een evolutie plaats van eenvoudiger naar ingewikkelder vormen van samenleving,
waarbij door het proces van arbeidsdeling steeds meer maatschappelijke instellingen
tot ontwikkeling komen; dit is niet perse vooruitging in moreel of rationeel opzicht.
Daarnaast is hetgeen wat rationeel is voor een jagerssamenleving niet perse rationeel
voor een geïndustrialiseerde maatschappij.
Ouiam Hammouchi
,Ouiam El Hammouchi – P.4 Encyplopedie in de rechtswetenschap
Daarnaast verloopt de ontwikkeling niet in rechte lijn ene verschilt per cultuurkring. In
West-Europa hebben de invasies van Germaanse stammen in de vierde eeuw na Chr.
geleid tot de ondergang van het West-Romeinse Rijk. Hierdoor ging de Romeinse
juridische organisatie en daarmee de eenheid van het Romeinse recht verloren. De
georganiseerde rechtsbeoefening kwam toen tijdelijk tot een einde en gewoonterecht
trad in plaats, wat door Germaanse stammen zelf werd gehandhaafd.
Pas in de dertiende eeuw kwam op de Italiaanse universiteiten de wetenschappelijke
studie van Romeinse wetteksten opnieuw tot bloei.
Aan het einde van de middeleeuwen gingen juristen een steeds belangrijker rol spelen
in het overheidsbestuur, dat zich vanaf de vijftiende eeuw geleidelijk ontwikkelde in de
richting van centraal georganiseerde monarchale staten. Centrale wetgeving en
rechtspraak kwamen tot stand om de snel toenemende handel en koloniale expansie in
banen te leiden en de macht van de vorst de versterken.
Van nachtwakersstaat naar verzorgingsstaat
Na de Franse revolutie in 1789 werd het Franse recht gecodificeerd in wetboeken als de
Code Civil, die als voorbeeld dienden voor soortgelijke codificaties in de rest van
Europa. In de latere negentiende-eeuwse wetgeving werd de nadruk gelegd op het
vrijheidsbeginsel. Langzamerhand kwam men echter tot het inzicht dat zo een
nachtwakersstaat leidt tot een uiterst ongelijke verdeling van de mogelijkheden om van
die vrijheid gebruik te maken. Overheid en recht krijgen in de liberale opvatting een
veel bredere taak toebedeeld, hetgeen in de tweede helft van de eeuw uitmondde in de
verzorgingsstaat.
Ordenende functie van het recht
De samenleving werd ingewikkelder en recht en moraal groeien geleidelijk uit elkaar.
Het recht wordt ventraal vastgesteld en gewijzigd naar gelang van de praktische
omstandigheden en politieke prioriteiten. De moraal van haar kant kan uitgroeien tot
een kritische ethiek, die zich losmaakt van de overgeleverde morele waarden, en zelfs
oproept tot radicale maatschappelijke verandering. Bovendien richt het recht zich op
het ordelijke verloop van het maatschappelijke leven.
Het recht:
- Is verbonden met onpersoonlijke maatschappelijke instellingen, die centraal
vaststelling en handhaving regelen
- Juridische normen kunnen in het algemeen worden geïdentificeerd door
duidelijke formele kenmerken en zijn voor iedereen kenbaar
- De rechtsnormen gelden voor iedereen die deelneemt aan de rechtsorde en
worden bij afwijkend gedrag zo nodig met geweld gehandhaafd.
- Het recht eist in het algemeen uitwendig normgedrag
Het moreel:
- Morele regels staan minder eenduidig vast, omdat ze niet door een centrale
instantie worden uitgevaardigd. Ze kunnen per groep verschillen. Voor hun
nakoming zijn ze afhankelijk van de individuele goede wil, in plaats van externe
dwang.
- Morele opvattingen zijn bepaald door algemeen gedeelde culturele tradities en
worden overtredingen van die moraal bestraft met sociale sancties
Ouiam Hammouchi
, Ouiam El Hammouchi – P.4 Encyplopedie in de rechtswetenschap
- Het moraal richt zich op iemands motieven
- Inhoudelijk eist de moraal meer dan noodzakelijk is voor ordelijk maatschappelijk
verkeer (zo geldt oneerlijkheid in het algemeen als moreel verboden, maar zijn
juridische sancties beperkt tot oplichting, valse getuigenissen etc.)
Gevolg verschillen recht en moraal
Gevolg van deze verschillen van recht en moraal is dat de juridische autoriteiten het
recht een inhoud kunnen geven die vanuit een kritische ethiek zeer immoreel is.
Sommige rechtsfilosofen betogen dat men toch aan zulke onrechtvaardig recht moet
gehoorzamen, omdat het handhaven van de maatschappelijke orden een eerste
vereiste is voor de menselijke overleving. Er bestaat niet pas een
gehoorzaamheidsplicht als het recht een rechtvaardige inhoud heeft. De ordenende
functie van het recht steunt juist op centrale, algemeen bindende vaststelling en
handhaving.
Inhoudelijk zullen recht en moraal bijna altijd enkele centrale normen gemeen hebben.
Zo vormt de algemene norm ‘Gij zult niet doden’ niet alleen een onderdeel van de
meeste morele stelsels, maar ook van elk rechtsstelsel. Bovendien houdt het recht
soms net als de moraal rekening met motieven (schuld en opzetvereisten Sr). Sommige
rechtsgebieden, zoals het gewoonterecht en internationaal recht, zijn minder
geïnstitutionaliseerd. De scheiding is hier dan ook minder groot met moraal.
Kortom, in veel samenleving heeft een groot deel van de rechtsgenoten minstens het
subjectieve besef dat ze het recht in het algemeen behoren te gehoorzamen, los van
elke sacntiedreiging. Daarnaast wordt er niet alleen gezegd ‘doe dit of doe dat’, maar
proberen ook morele redenen te geven waarom de rechtsgenoten er het beste aan
doen op de gewenste manier te handelen.
Natuurrechtsleer en rechtspositivisme
Volgens het natuurrecht impliceert het begrip ‘recht’ een noodzakelijk verband met
moraal, met name met rechtvaardigheid. Dit verband is er ‘van nature’, dus
onafhankelijk van en voorafgaand aan menselijke wetgeving. Zeer immoreel positief
recht is geen onderdeel van het recht en kan ook geen aanspraak maken op
eerbiediging van het recht.
Het rechtspositivisme ontkent elk meer dan toevallig verband tussen recht en moraal.
Recht is slechts datgene wat als zodanig door de overheidsorganen wordt geponeerd
(wetgegeven) en effectief gehandhaafd, al is het inhoudelijk onrechtvaardig. Het recht
staat in het teken van macht, niet moraal.
- Het normatieve rechtspositivisme neigt er wel toe aan de ordefunctie van het
recht ook een gehoorzaamheidsplicht te verbinden. Rechtszekerheid is zo
belangrijk, dat je ook aan onrechtvaardig recht moet gehoorzamen: een
chaotische samenleving is nog erger dan een onrechtvaardige samenleving,
vandaar een absolute gehoorzaamheidsplicht
- Het beschrijvende rechtspositivisme koppelt recht en moraal volledig van elkaar
los. Recht is wat de juridische gezagsdragers gebieden en effectief handhaven,
Ouiam Hammouchi
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller ouiamhammouchi. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $16.62. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
67474 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now