Samenvatting met alles voor je tentamen Penologie voor niet juristen
33 views 2 purchases
Course
Penologie Voor Niet-juristen (RGASR70405)
Institution
Rijksuniversiteit Groningen (RuG)
Samenvatting met alles wat je nodig hebt voor het tentamen. Uitgebreide college aantekeningen en extra informatie wat verder is benoemd tijdens college. Bevat vijf colleges (normaal 7 colleges maar een college was geen tentamenstof en het gastcollege niet toegevoegd). College aantekeningen worden g...
College aantekeningen Penologie voor niet juristen
College 1 10 november 2020
Doelen en beginselen van de (gevangenis) straf
Docente : Sanne Struijk - s.struijk@rug.nl
Wat is penologie? - dia 2
> De leer van het bestraffen
> Studie van grondslagen, doelen en effecten van reac;es op crimineel gedrag
Moeten we al8jd met verwijt beschuldigen (zoals op de aAeelding een volwassenen met een corrigerende vinger
rich8ng een kind) Hoe ga je om met bepaald gedrag? In dit vakgebied gaan we dan uit van crimineel gedrag. Crimineel
gedrag is een moeilijke term. Wat is straAaar? Soms is gedrag overlast, maar is dat dan ook direct straAaar? Soms
wordt gedrag straAaar gesteld, waarvan een burger het juist niet straAaar vind.
Toch gaan we wel uit van gedragingen die straAaar zijn gesteld door onze wetgever. Hoe moeten we daar als
overheid/poli8e/jus88e op reageren.
Wat penologie doet is de studie naar het bestraffen. Waarom mogen we straffen? Beogen we er iets mee? En wat zijn
vervolgens de effecten van straffen? Welk doel dient dit? Moeten we misschien onderscheid maken naar type dader?
HeeO een gevangenisstraf van 10 jaar voor iedereen hetzelfde doel? Is iemand al vaker bestraO of is iemand een first
offender?
Penologie is dus een groet brede studie, maar wat is daarin het doel?
Doel van penologie - dia 3
- Inzicht geven in grondslagen en doelen van straffen en maatregelen,
- het maatschappelijk krachtenveld waarin ze vorm krijgen en
- de effecten die ermee worden gesorteerd
Inzicht geven is dus eigenlijk een soort van theorie vorming van dat gene wat ten grondslag ligt aan straffen en wat
daarmee wordt beoogd. In Nederland, als we het hebben over bestraffen, dan hebben we het over het twee sporen
stelsel. Het strafrecht reageert via twee sporen op een norm inbreuk.
1. Het spoor van straffen = geven mate van verwijtbaarheid dader aan (bijvoorbeeld gevangenisstraf)
2. Het spoor van maatregelen = slechts een doel : dienen de veiligheid van de samenleving (bijvoorbeeld tbs-
maatregel)
Binnen dit vak nemen we ook een kijkje in het maatschappelijk krachtenveld. Een tbs-maatregel bevind zich in een
soort spanningsveld, hoe de samenleving hiernaar kijkt, wat jus88e hiermee beoogt of dit in het belang is van de tbs
gestelde. De spanning zit hem in de incidenten. Een bewoner in de omgeving van een tbs instelling kan anders tegen
indecenten met tbs gestelde in de samenleving kijken dan een hoofdbehandelaar in die kliniek (verlof is noodzakelijk
om te kijken of hij goed de vaardigheden heeO opgedaan in de kliniek).
Aard van penologie - dia 4
- Interdisciplinair om zo goed mogelijk inzicht te kunnen verkrijgen en te kunnen geven
- Daarom mooi en toepasselijk om zowel als minorvak als mastervak aan te bieden
Meerwaarde vanuit verschillende perspec8even. Zo goed mogelijk bestuderen en zo ook de effecten te bekijken.
Hieronder volgen voorbeelden van verschillende perspec8even.
, Pagina 2 van 73
Sociaal psychologische achtergrond - dia / 7
> Voorbeeld het lucifer effect beschreven door Philip Zimbardo.
Philip Zimbardo is een sociaal psycholoog die wilde weten of gesloten inrich8ngen bepalend zijn voor gedrag van
bewoners. Zijn het de inrich8ngen die het gedrag bepalen, of hebben de individuen zelf controle over hun gedrag.
> Stanford Prison Experiment = Het Stanford-gevangenisexperiment was een spraakmakend sociaal-psychologisch
experiment, dat in 1971 werd uitgevoerd in de kelders van de Universiteit van Stanford. Het experiment was opgezet
door Philip Zimbardo en werd door hem geduid als een bewijs van situa8onisme ("de externe situa8e bepaalt
persoonsgedrag”). Een groep van 24 doorsnee Amerikaanse jongens uit de middenklasse, die aan het begin van het
experiment niet van elkaar verschilden, zou twee weken lang gesplitst worden in de rol van bewaker of gevangene in
een namaakgevangenis. Het toeval bepaalde de rollenverdeling. Twaalf jongens mochten een uniform aandoen en
kregen als opdracht: ‘zorg voor orde maar gebruik geen geweld’. De twaalf anderen kregen een gevangenisplunje aan.
Zimbardo en zijn collega's wilden weten wat er in zo'n verdeling van rollen zou gebeuren.
De onderzoekers gaven de bewakers instruc8es over hoe met de gevangenen om te gaan. Al snel gebruikten de
'bewakers' opdrukken met één hand op de rug als straf. Opstandige 'gevangenen' werden met een brandblusser
bespoten en moesten zich in de groep uitkleden. Eenzame opslui8ng werd ook uitgevoerd. De agressie van de bewakers
werd sterker naarmate het onderzoek langer duurde. Sommige bewakers hadden er lol in om de gevangenen als
beesten te behandelen. Niemand van de deelnemers gaf gedurende het experiment aan dat er grenzen waren
overschreden en dat het moest stoppen. Op een bepaald moment gebeurden de mishandelingen 's nachts omdat er
werd gedacht dat de onderzoekers het dan niet zouden opmerken. Een meerderheid was niet langer in staat
onderscheid te maken tussen hun rol en hun eigen ik. In bijna elk onderdeel van hun gedrag, gedachten en gevoelens
was er verandering te zien. Het experiment toont de drama8sche gevolgen van normale, gezonde studenten die in een
namaakgevangenis werden gestopt. Het is een klassiek geworden voorbeeld van de kracht van de sociale situa8e.
De gebeurtenissen in Abu Ghraib gevangenis tonen dat dit zelfs in het echte leven gebeurd.
Sociologische achtergrond - dia 8
- Erving Goffman (Canadees)
- 1961 : Asylums: Essays on the Social Situa;on of Mental Pa;ents and Other Inmates
- Introduc;e van de term ‘totale ins;tu;e’
- Mor;fica;e als proces
- Verlies van rechten en eigen iden;teit
Wat gebeurd er met een mens als deze voor langere 8jd is geïns8tu8onaliseerd? Je kunt je eigen iden8teit verliezen in
verschillende sociale seingen doordat je zo wordt opgenomen in de context van de ins8tu8e. Hij noemt dit
mor8fica8e. Alles peelt zich af in die ins8tu8e.
Filosofische achtergrond - dia 9
- Michel Foucault (Frans)
- 1975 : Surveiller et punir. Naissance de la prison -> verandering in Westers straffen: van lijf naar geest
- Ook studie van de menswetenschappen
- De mens als autonoom of als anoniem, pasend in systeem en maatschappelijke structuren?
We gaan van bestraffing op lijf naar bestraffing van geest in West Europa. Mens autonoom handelend, of meer
anoniem handelend?
Criminologische achtergrond - dia 10
- Mar;n Moerings
- Gevangenschap is uitdrukking van je lage sociale status
- Mensbeeld van misdadiger in Utrechtse school: personae miserabilae (je zielige broertje) -> betreurenswaardig
persoon die je moet helpen
- Nadruk op deten;eschade (prisoniza;on)
Vanuit de criminologie werd er veel meer gekeken vanuit de dader als mens. Wie is deze mens? Is dit iemand die heel
ra8oneel is of is dit iemand die eigenlijk niet mee kan in de samenleving en vaak onderliggende problema8ek heeO.
, Pagina 3 van 73
Moet je al8jd grijpen als overheid naar de gevangenisstraf of kan je ook rekening houden met dat een gevangenisstraf
veel kwaad kan doen? Kan je niet grijpen naar een straf die passender bij de situa8e van de desbetreffende persoon als
geldboete of een taakstraf?
Fenomenologische achtergrond - dia 11
- Rijksen : 1958 ‘Meningen van gede;neerden’ -> voor het eerst geïnteresseerd in mening van gede;neerden.
- Gerrit Achtererg: dichter die zelf voor de moord op zijn hospita en aanranding van haar dochter meer dan vijf jaar
tbs onderging in diverse (forensisch-) psychiatrische inrich;ngen
- Onmacht en rechteloosheid ontbinden
Wat vind de dader zelf van de deten8e? Binnen de criminologie nu vrij populaire stroming van de narra8ve crimology.
De verhalen erachter. Dit zijn kwalita8eve studies waarbij je gaat kijken hoe gede8neerden bepaalde situa8es beleven.
Juridische achtergrond - dia 12
- Alexander Paterson (Britse Penoloog)
- “Men are sent to prison as punishment, not for punishment” -> de straf zit in de vrijheidsontneming en niet dat we
daarbij extra straffen toepassen
De doodstraf is de meest effec8eve straf. Is de doodstraf toegestaan? Nee, in Nederland heeO de vraag naar de meest
effec8eve vraag, en dan in de zin van doodstraf, niet zo veel zin.
HeeO verdachte ook rechten? Wat gebeurd er in die 10 jaar dat hij vast zit? Wat mag de bewaarder?
Hoe wordt de sanc8e ten uitvoer gelegd?
Vandaag: eerste algemene deel - dia 15
- Straffen/bestraffing is maatschappelijk thema
- Dit zie voornamelijk terug komen bij gevoelige zaken als zedenzaken, vrijheid van meningsui8ng, discrimina8e,
levensdelicten. Hierbij heb je te maken met hevige gevoelens bij nabestaanden. Hoe ga je hiermee om? Is de
rechtszaal de plek voor deze emo8es? Hoe kom je tot een passende straf? Wat is passend in de oog van
nabestaande of in die van de rechter? Kan je wel spreken van een passende straf, want nabestaande krijgen
hun geliefde niet meer terug.
- Taakstraf bij dodelijk verkeersongeluk?
- Strailoof rechters/burgers?
- Hoe kijkt een rechter tegenover een zaak en hoe kijkt een burger tegenover een zaak? Komt de rechter tot een
andere bestraffing dan burgers?
- Professionele rechters en / of lekenrechters?
- Niet elk rechtssysteem is gelijk. Wij hebben een rechtssysteem van alleen professionele rechters, terwijl er ook
andere landen zijn met juryrechtspraak.
- Onderzoek : invloed van opleiding en informa;e (M. van der Maden, M. Malsch en J.W. de Keijser, TREMA 2017-5, p.
180-183; en idem, RvdR 2006)
Over straffen is heel veel te zeggen.
De literatuur die bij het eerste college hoort geldt als basis voor de andere colleges, dus goed uitgebreid lezen!
Rechters onder druk? - dia 16
Je zou kunnen beredeneren dat rechters onder druk staan tegenwoordig want er is veel meer druk op rechters, ze
moeten output leveren. Vanuit media ook steeds meer kennis over bepaalde rechtszaken die lopen en beslissingen van
rechters daarin.
> de rechter moet vrij en onanankelijk zijn werk kunnen doen. Maar de rechterlijke macht staat onder druk.
Bezuinigingen. Oplopende werkdruk. Een mislukt automa;seringsproject. En steeds meer discussie en publieke
verontwaardiging over uitspraken van rechters. Met als meest recente voorbeeld de zaak Michael P., de verdachte van
de moord op Anne Faber.
, Pagina 4 van 73
Wat is straf? - dia 17
Theorie vorming over wat is straf. Ongeacht welke theorie je aanhangt, geldt :
- Objec;ef kwaad dat normaliter als leed zal worden ervaren
- Bewust toegebracht (‘opzepelijke leestoevoeging’) leed of kwaad door de overheid
- Ter vergelding van schuld aan een gepleegd straqaar feit (grondslag, geen doel) -> dader heer iets gedaan en
daarvoor krijgt hij een straf oplegt
- Strarheore;ci en strarheorieën
Welke straffen zijn er in Nederland?
Dia
Welk leed mag worden aangedaan aan kader? Hierbij is juridisch kader erg van belang.
> Onderscheid straf en maatregel -> twee sporen
Eerste Boek. Titel II. —> De straffen
- Hoofdstraffen (art. 9, lid 1 sub a Sr):
- Gevangenisstraf (art. 14a ev. Sr: kan voorwaardelijk) -> = vrijheidsontneming
- Hechtenis (bij overtredingen; nut?)
- Taakstraf (art. 22b Sr; omstreden) -> = vrijheidsbeperking
- Geldboete (als alterna;ef)
- Bijkomende straffen (art. 9, lid 1 sub b Sr): -> mogen alleen als wetgever dat heer aangegeven
- Omzevng van rechten
- Verbeurdverklaring
- Openbaarmaking rechtelijke uitspraak
Eerste Boek. Titel IIA. —> De maatregelen
- Vermogensgerelateerd (bijvoorbeeld ontneming wederrechtelijk verkregen voordeel)
- Ontnomen van geld dat is gewonnen door drugsverkoop
- Persoonsgerelateerd (bijvoorbeeld TBS)
De echter heer een grote rechterlijke vrijheid, oa:
- geen bijzondere strafminima
- art. 9a, veroordeling zonder strafoplegging
Wat beogen we met straf? - dia 20
- Met welk doel dienen de straffen en maatregelen te worden toegepast?
- In het Wetboek van Strafrecht geen ‘lijstje of indeling’ van die doelen per straf of maatregel
- Per delinquent / individu verschillend (stoornis of niet, veelpleger of eerste x)? Per delict verschillend (lichte/zware
delicten)? Per ;jdsperiode verschillend? Per rechter verschillend?
Een rechter buigt zich over een zaak. Moet ik een straf opleggen of leg ik een maatregel op? Een rechter kan voor ogen
hebben om TBS op te leggen voor de stoornis, maar daarnaast kan hij ook een gevangenisstraf op leggen vanwege de
vergelding (leed toevoeging omdat hij een delict heeO begaan). Hoe komt zo’n rechter afweging? Waar baseren
rechters zich op? Het Wetboek van Strafrecht zegt dit niet!
Rechter heeO geen houvast, maar wordt ook niet beperkt door de wet.
Nederland behoort tot een van de strengst straffende landen van Europa. Veel gevangenisstraffen in plaats van andere
alterna8even, en gede8neerden zioen dan ook vaak lang in de gevangenis.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller yulaschreuder. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $8.58. You're not tied to anything after your purchase.
