Summary
samenvatting biologie, DNA 6 vwo
- Course
- Level
Samenvatting over hoofdstuk 17 DNA , bij het vak biologie.
[Show more]
Seller
Follow
sanneamvbuuren
Reviews received
Content preview
17. DNADNA (deoxyribonucleic acid) bevat informatie voor het maken van eiwitten. Bij een mens is het DNA
verdeeld over de 46 chromosomen en bevind het zich in de celkern, het cirkelvormige DNA bevindt
zich in de mitochondriën.
Een DNA-molecuul bestaat uit twee strengen die samen een dubbele helix vormen. Iedere streng is
zo’n 50 tot 250 miljoen nucleotiden lang. DNA-nucleotiden bestaan weer uit een fosfaatgroep, een
suikermolecuul (deoxyribose) en een stikstofbase. Deoxyribose heeft vijf koolstofatomen, die op een
vaste manier genummerd zijn. In het DNA-nucleotide vormt het eerste C-atoom (1’) van de
deoxyribose een binding met de stikstofbase en het vijfde C-atoom (5’) vormt een binding met de
fosfaatgroep. Elke nucleotiden in een streng is via zijn fosfaatgroep gekoppeld aan het derde C-
atoom (3’) van het deoxyribose van de nucleotiden ernaast.
De vier verschillende stikstofbasen die in het DNA voorkomen:
1. Adenine (A)
2. Cytosine (C)
3. Guanine (G)
4. Thymine (T)
De stikstofbasen van de ene streng binden via waterstofbruggen met de stikstofbasen van de andere
streng. Hierbij vormt A altijd een binding met T, via 2 H-bruggen. En vormt C altijd een binding met
G, via 3 H-bruggen.
Complementair= elkaar aanvullen: De volgorde in de ene streng (leidende streng) bepaalt die in de
andere streng (volgende streng) en andersom.
Door de vaste combinatie van de basenparen zijn beide strengen in een DNA-molecuul
complementair. Het 5’-einde (met de vrije fosfaatgroep) van de ene streng ligt naast het 3’-einde
(met de vrije OH-groep) van de andere streng.
Histonen = speciale eiwitten die de DNA-moleculen bij eukaryoten in de kern verstevigen en
beschermen. Acht histonen samen vormen een eiwitbolletje waar een deel van het DNA-molecuul
omheen is gerold, het histon H1 houdt dit bij elkaar.
Nucleosoom= het geheel van de histonen en het eromheen gerolde DNA.
De histonen van verschillende nucleosomen koppelen met elkaar, waardoor er een dikke
chromatinedraad ontstaat. Deze draad spiraliseert zich tot chromatine, tijdens de metafase van de
mitose, waardoor het DNA-molecuul heel compact in de celkern is opgeborgen.
Om DNA vrij te maken worden fosfolipiden uit de membranen van de wangslijmvliescellen opgelost
met een zeepachtige stof. Om zuiver DNA te verkrijgen worden zouten en het eiwit verterende
enzym (protease) toegevoegd aan het geïsoleerde DNA. Dit verwijdert de histonen en maakt het
DNA geschikt om verder te verwerken.
Een mitochondrium heeft 5-10 cirkelvormig moleculen mitochondriaal DNA (mtDNA). Het mtDNA
heeft 37 genen, waarvoor er 13 coderen voor eiwitten die betrokken zijn bij aerobe dissimilatie. De
rest codeert voor rRNA (bouwstenen voor ribosomen) en tRNA (transport aminozuren).
MtDNA erft over via de eicel, dus alleen van moeder op zoon of dochter. Om deze reden gebruiken
onderzoekers mtDNA om de afstamming te bepalen via de moederlijke lijn.
, Genoom= het totale DNA van een persoon. Dit bevat zo'n 19000 genen.
Gen= een stuk DNA met informatie voor de productie van een of meerdere eiwitten. Die eiwitten
spelen een rol bij het tot stand komen van erfelijke eigenschappen. Alle cellen hebben hetzelfde
DNA, maar afhankelijk van hun functie zijn er verschillende genen actief. Cellen reageren op hun
omgeving, wat de variatie in het aanschakelen van genen vergroot.
Sequentie= opeenvolging. Ieder gen heeft zijn eigen sequentie van afwisselend A’s, C’s, G’s en T’s.
Genen die coderen voor eiwitten bestaan slechts uit 1,5-2% van het totale DNA. Het grootste deel,
het niet-coderende DNA, heeft een andere functie. Zoal eerder genoemd, bijvoorbeeld het
produceren van rRNA of tRNA, of het regelt het aan- en uitschakelen van genen in het coderende
DNA.
Repetitief DNA= herhaling van series nucleotiden voorkomend in het DNA, meestal het niet-
coderende DNA. De herhalingen komen aaneengeschakeld achter elkaar voor, maar ook verspreid in
het chromosoom. (2 tot duizenden)
Korte repeats (herhalingen) van twee tot tien nucleotiden, de STR’s, spelen een rol bij
verwantschapsonderzoek en forensisch onderzoek. Omdat chromosomen in de cellen in paren
voorkomen, heeft iedereen van een bepaald STR twee exemplaren, soms gelijk, meestal
verschillend. Net als bij genen spreken onderzoekers bij STR’s over allelen.
Bij verwantschapsonderzoek worden de allelen van STR’s afkomstig van chromosomen van
verschillende personen vergeleken. Forensisch laboratoria gebruiken onder andere tetranucleotide
GATA. In de meeste landen brengen laboratoria de STR’s van 13 loci (plaatsen in het DNA) in kaart,
wat een DNA-profiel oplevert. Er is een vaste schrijfwijze, zo geeft D7S280 8/10 aan dat er in het
DNA op STR D7S280-locus twee allen zijn, een met 8 repeats en een met 10 repeats van GATA.
__________________________________________________________________________________
in een celcyclus verdubbelen DNA-moleculen zich tijdens de S-fase via DNA-replicatie. Het proces
start op veel plaatsen tegelijk, wat de totale replicatietijd sterk verkort. DNA-replicatie is het proces
waarbij DNA een kopie van zichzelf maakt tijdens de celdeling. Zie de volgende stappen:
1. Een ezymcomplex verbreekt op een startpunt de H-bruggen tussen beide DNA-strengen. De
helicasen risten naar beide kanten toe het DNA verder open.
2. De scheiding van de twee enkele DNA-strengen creëert een Y-vorm, genaamd de
replicatievork.
3. Het RNA-polymerase primase maakt op het startpunt een primer van zo’n twintig
ribonucleotiden (RNA, dus met ribose en uracil) vast. Vanaf de primer v0ormt het enzym
DNA-polymerase een nieuwe streng. Door zijn ruimtelijke structuur kan het enzym maar op
een manier aan de DA-streng hechten. Het enzym leest de nucleotiden van de DNA-streng
daardoor alleen af in 3’ ---> 5’ richting en vormt in 5’ ---> 3’ richting, dit is dus van het
startpunt af en is de zogeheten leidende streng.
4. Het DNA-polymerase maakt de DNA-nucleotiden vast in de juiste combinatie en koppelt ze
zijwaarts aan elkaar tot een continue reeks op beide strengen.
5. In de andere richting van het startpunt kan het DNA-polymerase geen continue streng
vormen, omdat dit tegen zijn leesrichting gaat. Daar verloopt de replicatie in kleine stukjes,
wat de volgende streng oplevert.
6. Primase plaatst op korte afstand van het startpunt een RNA-primer, waar vanaf DNA-
polymerase in de richting 3’ ---> 5’ (dus naar het startpunt toe) een stukje DNA kan vormen.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller sanneamvbuuren. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $4.45. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
84190 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now