Thema 1
Rol van de overheid in de economie: Doelstellingen en instrumenten van het economisch beleid
1. De rol van de overheid in de economie
Hoe kan de overheid het bedrijfsbeleid sturen
G = overheid
M = marktpartijen (bedrijven & gezinnen)
Hoe kan je dat aantonen dat G toeneemt in de gemengde economie?
Via 2 indicatoren
1. G0 in % van het bbp
- Het Bruto Binnenlands Product
• Private Consumptie (C) Alle persoonlijke consumpties
• Investeringen (I) Alles wat het bedrijfsleven koopt in hun bestaan
• Autonomie overheidsuitgaven (G0)
• Export – Import (E – Z) (= Nettohandel)
- = G0/BBP à %
- Consumptie is de belangrijkste motor voor het BBP
2. % van de werkenden die bij de overheid werken
2. Wat is het overheidsbeleid?
WAT ? (Bv: Notionele interestaftrek, vrijmaken arbeidsmarkt, ...)
Beleid is het streven naar het bereiken van bepaalde doeleinden met bepaalde middelen en bepaalde
tijdskeuzen (Hoogerwerf (1989))
Economische politiek is het geheel van maatregelen die door een beleidsvoerder (…) wordt genomen teneinde
bepaalde doelstellingen op het domein van allocatie, ordening, stabilisatie en verdeling te realiseren
• Efficiëntie Vs. Effectiviteit Vs. Doelbereiking (Doelmatigheid – Doeltreffendheid – …)
Examenvraag Leg o.b.v. een zelfgekozen voorbeeld het verschil uit tussen effectiviteit en doelbereiking
Doelbereiking: De mate waarin het doel wordt bereikt
Effectiviteit: De mate waarin het BELEID bijdraagt tot de realisatie van de doelstelling
Efficiëntie: De goedkoopste manier om het doel te bereiken
Leg het verschil tussen effectiviteit en doeltreffendheid (Examenvraag | Is hetzelfde, synoniemen)
VOORBEELD
Y-as |Het te beïnvloeden fenomeen
Bv: aantal jobs
X-as | Tijdperiode
Bv: 5 jaar
z = aantal jobs vandaag (bv. 140.000)
d = Doelstelling binnen 5 jaar (bv. 200.000 jobs)
b = Normale groei | zonder iets te doen
(bv. 160.000 jobs)
c = Het aantal jobs na voeren van beleid
(bv. 175.000 jobs)
1
,Is er effectiviteit?
Ja, er is effectiviteit door het verschil van beleidsvoering (c) en niets doen (b)
Is er doelbereiking?
Neen, want het doel van 200k wordt niet bereikt (d)
Is er efficiëntie?
Kijken naar of het te realiseren valt met de kosten (geen antwoord mogelijk, want het met geld te maken heeft)
Variant
Stel dat b = c (= effectiviteit van beleid)
Geen effectiviteit
Alleen mate van doelbereiking
Geen uitspraak over efficiëntie
Verantwoordelijkheid economisch beleid
- Overheid d.w.z. politieke overheden + administraties + centrale bank (= monetaire overheid)
o Politieke overheden = centrale, regionale en lokale overheden, maar ook supranationale
overheid
– Kiezers
– Parlement (meer controlerende functie!!)
– Belangengroepen (Bv. Vakbonden, milieugroeperingen, …)
– Buitenlandse instellingen
Internationale organisaties
IMF Het Internationaal Monetair Fonds (IMF) is een organisatie van 189 landen met als doel de
mondiale monetaire samenwerking te bevorderen, veilige financiële stabiliteit te verzekeren,
de internationale handel te vergemakkelijken, het bevorderen van hoge werkgelegenheid en
duurzame economische groei en het verminderen van de armoede in de wereld.
De missie v/h IMF is de stabiliteit van het internationale monetaire systeem waarborgen. Zij
doet dit op 3 manieren: (1) het bijhouden van de wereldeconomie en de economieën van de
landen; (2) leningen aan landen met betalingsbalansproblemen en (3) het geven van
praktische hulp aan de lenden
WHO De Wereldhandelsorganisatie is een internationale organisatie die zich bezighoudt met de
regels van de handel tussen de landen. De kern van de WTO zijn de
Wereldhandelsorganisatie-akkoorden
Wereldbank Wereldbank verleent financiële en technische hulp aan de ontwikkelingslanden over de hele
wereld. Het stelt tot doel om de armoede terug te dringen en de ontwikkeling te
ondersteunen. De Wereldbank Groep bestaat uit 5 instellingen beheerd door de lidstaten.
The International Bank for Reconstruction and Development (IBRD), The International
Finance Corporation (IFC), The International Development Association (IDA), The Multilateral
Investment Guarantee Agency (MIGA) en The International Centre for Settlement of
Investment Disputes (ICSID)
Bank for BIS heeft 60 centrale banken als lid. De missie v/d BIS om de centrale banken te
international ondersteunen in hun streven naar monetaire en financiële stabiliteit, de internationale
settlements samenwerking op deze gebieden te bevorderen en om op te treden als bank voor centrale
(BIS) banken
Nationale Organisaties
Het Federaal Het federaal Planbureau is een onafhankelijke instelling van openbaar nut. Het maakt studies
Planbureau en vooruitzichten over economische, sociale en milieubeleidskwesties. Ook wordt de
integratie van die beleidskwesties in een context van duurzame ontwikkeling bestudeerd
Hoge Raad De Hoge Raad van Financiën zijn experten die fundamentele problemen van budgettaire,
van financiële en fiscale aard analyseren en bestuderen en aanpassingen en hervormingen
Financiën voorstellen. Deze raad kan zowel op eigen initiatief als op vraag van de Minister van
Financiën en/of de Minister van Begroting optreden. Ze geldt als de ‘begrotingswaakhond’
2
, 3. Doelstellingen van economisch beleid
Examenvraag Wat wordt bedoeld onder de doelstelling ‘stabilisatie’?
• Concrete economische overheidsdoelstellingen
- STABILISATIE
• Selectieve economische groei
• Optimale benutting van productiefactoren (A, K & L (grond) | Meestal volledige
tewerkstelling)
• Lage inflatie
• Evenwicht betalingsbalans
- HERVERDELEN
• Rechtvaardige verdeling van de inkomens en vermogens
- ALLOCATIE
• Bevredigende samenstelling van het nationaal product
Hoe kan je nu meten of een doelstelling is gerealiseerd (Economische kengetallen)
1. Meer en meer kritiek !! op het groeipercentage van het bbp (= maatstaaf van de economische groei)
Doelstelling Economische kengetallen
Bevredigend percentage van Groeipercentage bbp (in constante prijzen)
(selectieve) economische groei
Optimale benutting van de Groeivoet van de werkgelegenheid, werkloosheidspercentage &
beschikbare productiefactoren activiteitsgraad
Redelijk stabiel prijsniveau Groeipercentage van de (geharmoniseerde) consumptieprijsindex
Groeipercentage van de bbp-deflator
Evenwicht op de betalingsbalans Saldo van de handelsbalans (in % van het bbp)
Saldo van de lopende rekening van de betalingsbalans (in % van het
bbp)
Rechtvaardige verdeling van Indicator van spreiding van beschikbaar inkomen of vermogen (*)
inkomens en vermogens
Bevredigende samenstelling van de Aandeel overheidsproductie in totaal bbp
nationale productie Goede samenstelling van de bestedingen (d.w.z. een goede
spreiding tussen C, I, G en E-Z)
Aandeel van de investeringen (private en publieke) in het bbp
Goede verhouding tussen private en publieke goederen in de
economie
Gini-coëfficiënt/-index
(*) geeft de mate van inkomensongelijkheid weer en kan een waarde aannemen tussen 0 (iedereen heeft
hetzelfde inkomen = volledig gelijke verdeling) en 100 (één persoon heeft al het inkomen = volledig ongelijke
verdeling)
Examenvraag Wat is het Gini-index?
Benchmark = Vanaf wanneer doel gerealiseerd?
Doelstelling Benchmark
Bevredigend percentage van -
(selectieve) economische groei
Optimale benutting van de Streven naar natuurlijke werkloosheidsgraad
beschikbare productiefactoren Streven naar non-accelerating inflation rate of unemployment
(NAIRU)
Redelijk stabiel prijsniveau Eurozone: minder dan, maar dichtbij 2% inflatie op MLT
USA: expliciete inflatiedoelstelling van 2%
Geen deflatie
Evenwicht op de betalingsbalans Geen ernstige tekorten of overschotten (houdbaar tekort of
overschot)
3
, Rechtvaardige verdeling van -
inkomens en vermogens
Bevredigende samenstelling van de -
nationale productie
Conflicten in overheidsdoelstellingen
(= trade-off in overheidsdoelen: Als het ene verbetert, gaat het andere verslechteren)
– Tussen inflatiegraad en werkloosheidsgraad bestaat een negatief verband (Phillips-curve) (zie
verder)
– Tussen evenwicht op de betalingsbalans en groei
d.w.z. hoge bestedingen leiden tot een toename van de invoer en dus tot een verslechtering van
de lopende rekening van de betalingsbalans (zie verder)
– Tussen groei en milieu
– Tussen tewerkstelling en huiseigenaarschap (Oswald hypothese) (Negatief verband)
Tussen tewerkstelling en huiseigenaarschap à Landen met hoog % huiseigenaars hebben een hoge
werkzaamheidsgraad. In landen waar men meer huurt, is er een lagere werkzaamheidsgraad.
Reden: Mensen met een woning gaan niet verhuizen voor hun job, want ze hebben een woning à Aantal jobs
daalt, gaan huiseigenaars minder geneigd zijn te verhuizen (i.v.m. huurders hebben ze hogere kosten)
– Tussen groei en rechtvaardige inkomensverdeling (Kuznets-curve)
Naarmate je naar boven gaat, is het ongelijk. Milanovic: ‘Kuznets-waves’. Eigenlijk gaat dit concept ervoor
zorgen dat dit constant gaat dalen en stijgen (blauwe boog) daarom dat hij zegt Kuznets-waves.
+ en -, stijging of daling door economische, politieke en/of sociale krachten. (bv. doordat alles op Amazon bv
gekocht wordt, komt het proletariaat op straat à hierdoor daalt de ongelijkheid) (etc. heel veel verschillende
reden of krachten)
Examenvraag Wat is de Kuznets-curve? (zeker de inkomensongelijkheid goed beschrijven)
4
Rol van de overheid in de economie: Doelstellingen en instrumenten van het economisch beleid
1. De rol van de overheid in de economie
Hoe kan de overheid het bedrijfsbeleid sturen
G = overheid
M = marktpartijen (bedrijven & gezinnen)
Hoe kan je dat aantonen dat G toeneemt in de gemengde economie?
Via 2 indicatoren
1. G0 in % van het bbp
- Het Bruto Binnenlands Product
• Private Consumptie (C) Alle persoonlijke consumpties
• Investeringen (I) Alles wat het bedrijfsleven koopt in hun bestaan
• Autonomie overheidsuitgaven (G0)
• Export – Import (E – Z) (= Nettohandel)
- = G0/BBP à %
- Consumptie is de belangrijkste motor voor het BBP
2. % van de werkenden die bij de overheid werken
2. Wat is het overheidsbeleid?
WAT ? (Bv: Notionele interestaftrek, vrijmaken arbeidsmarkt, ...)
Beleid is het streven naar het bereiken van bepaalde doeleinden met bepaalde middelen en bepaalde
tijdskeuzen (Hoogerwerf (1989))
Economische politiek is het geheel van maatregelen die door een beleidsvoerder (…) wordt genomen teneinde
bepaalde doelstellingen op het domein van allocatie, ordening, stabilisatie en verdeling te realiseren
• Efficiëntie Vs. Effectiviteit Vs. Doelbereiking (Doelmatigheid – Doeltreffendheid – …)
Examenvraag Leg o.b.v. een zelfgekozen voorbeeld het verschil uit tussen effectiviteit en doelbereiking
Doelbereiking: De mate waarin het doel wordt bereikt
Effectiviteit: De mate waarin het BELEID bijdraagt tot de realisatie van de doelstelling
Efficiëntie: De goedkoopste manier om het doel te bereiken
Leg het verschil tussen effectiviteit en doeltreffendheid (Examenvraag | Is hetzelfde, synoniemen)
VOORBEELD
Y-as |Het te beïnvloeden fenomeen
Bv: aantal jobs
X-as | Tijdperiode
Bv: 5 jaar
z = aantal jobs vandaag (bv. 140.000)
d = Doelstelling binnen 5 jaar (bv. 200.000 jobs)
b = Normale groei | zonder iets te doen
(bv. 160.000 jobs)
c = Het aantal jobs na voeren van beleid
(bv. 175.000 jobs)
1
,Is er effectiviteit?
Ja, er is effectiviteit door het verschil van beleidsvoering (c) en niets doen (b)
Is er doelbereiking?
Neen, want het doel van 200k wordt niet bereikt (d)
Is er efficiëntie?
Kijken naar of het te realiseren valt met de kosten (geen antwoord mogelijk, want het met geld te maken heeft)
Variant
Stel dat b = c (= effectiviteit van beleid)
Geen effectiviteit
Alleen mate van doelbereiking
Geen uitspraak over efficiëntie
Verantwoordelijkheid economisch beleid
- Overheid d.w.z. politieke overheden + administraties + centrale bank (= monetaire overheid)
o Politieke overheden = centrale, regionale en lokale overheden, maar ook supranationale
overheid
– Kiezers
– Parlement (meer controlerende functie!!)
– Belangengroepen (Bv. Vakbonden, milieugroeperingen, …)
– Buitenlandse instellingen
Internationale organisaties
IMF Het Internationaal Monetair Fonds (IMF) is een organisatie van 189 landen met als doel de
mondiale monetaire samenwerking te bevorderen, veilige financiële stabiliteit te verzekeren,
de internationale handel te vergemakkelijken, het bevorderen van hoge werkgelegenheid en
duurzame economische groei en het verminderen van de armoede in de wereld.
De missie v/h IMF is de stabiliteit van het internationale monetaire systeem waarborgen. Zij
doet dit op 3 manieren: (1) het bijhouden van de wereldeconomie en de economieën van de
landen; (2) leningen aan landen met betalingsbalansproblemen en (3) het geven van
praktische hulp aan de lenden
WHO De Wereldhandelsorganisatie is een internationale organisatie die zich bezighoudt met de
regels van de handel tussen de landen. De kern van de WTO zijn de
Wereldhandelsorganisatie-akkoorden
Wereldbank Wereldbank verleent financiële en technische hulp aan de ontwikkelingslanden over de hele
wereld. Het stelt tot doel om de armoede terug te dringen en de ontwikkeling te
ondersteunen. De Wereldbank Groep bestaat uit 5 instellingen beheerd door de lidstaten.
The International Bank for Reconstruction and Development (IBRD), The International
Finance Corporation (IFC), The International Development Association (IDA), The Multilateral
Investment Guarantee Agency (MIGA) en The International Centre for Settlement of
Investment Disputes (ICSID)
Bank for BIS heeft 60 centrale banken als lid. De missie v/d BIS om de centrale banken te
international ondersteunen in hun streven naar monetaire en financiële stabiliteit, de internationale
settlements samenwerking op deze gebieden te bevorderen en om op te treden als bank voor centrale
(BIS) banken
Nationale Organisaties
Het Federaal Het federaal Planbureau is een onafhankelijke instelling van openbaar nut. Het maakt studies
Planbureau en vooruitzichten over economische, sociale en milieubeleidskwesties. Ook wordt de
integratie van die beleidskwesties in een context van duurzame ontwikkeling bestudeerd
Hoge Raad De Hoge Raad van Financiën zijn experten die fundamentele problemen van budgettaire,
van financiële en fiscale aard analyseren en bestuderen en aanpassingen en hervormingen
Financiën voorstellen. Deze raad kan zowel op eigen initiatief als op vraag van de Minister van
Financiën en/of de Minister van Begroting optreden. Ze geldt als de ‘begrotingswaakhond’
2
, 3. Doelstellingen van economisch beleid
Examenvraag Wat wordt bedoeld onder de doelstelling ‘stabilisatie’?
• Concrete economische overheidsdoelstellingen
- STABILISATIE
• Selectieve economische groei
• Optimale benutting van productiefactoren (A, K & L (grond) | Meestal volledige
tewerkstelling)
• Lage inflatie
• Evenwicht betalingsbalans
- HERVERDELEN
• Rechtvaardige verdeling van de inkomens en vermogens
- ALLOCATIE
• Bevredigende samenstelling van het nationaal product
Hoe kan je nu meten of een doelstelling is gerealiseerd (Economische kengetallen)
1. Meer en meer kritiek !! op het groeipercentage van het bbp (= maatstaaf van de economische groei)
Doelstelling Economische kengetallen
Bevredigend percentage van Groeipercentage bbp (in constante prijzen)
(selectieve) economische groei
Optimale benutting van de Groeivoet van de werkgelegenheid, werkloosheidspercentage &
beschikbare productiefactoren activiteitsgraad
Redelijk stabiel prijsniveau Groeipercentage van de (geharmoniseerde) consumptieprijsindex
Groeipercentage van de bbp-deflator
Evenwicht op de betalingsbalans Saldo van de handelsbalans (in % van het bbp)
Saldo van de lopende rekening van de betalingsbalans (in % van het
bbp)
Rechtvaardige verdeling van Indicator van spreiding van beschikbaar inkomen of vermogen (*)
inkomens en vermogens
Bevredigende samenstelling van de Aandeel overheidsproductie in totaal bbp
nationale productie Goede samenstelling van de bestedingen (d.w.z. een goede
spreiding tussen C, I, G en E-Z)
Aandeel van de investeringen (private en publieke) in het bbp
Goede verhouding tussen private en publieke goederen in de
economie
Gini-coëfficiënt/-index
(*) geeft de mate van inkomensongelijkheid weer en kan een waarde aannemen tussen 0 (iedereen heeft
hetzelfde inkomen = volledig gelijke verdeling) en 100 (één persoon heeft al het inkomen = volledig ongelijke
verdeling)
Examenvraag Wat is het Gini-index?
Benchmark = Vanaf wanneer doel gerealiseerd?
Doelstelling Benchmark
Bevredigend percentage van -
(selectieve) economische groei
Optimale benutting van de Streven naar natuurlijke werkloosheidsgraad
beschikbare productiefactoren Streven naar non-accelerating inflation rate of unemployment
(NAIRU)
Redelijk stabiel prijsniveau Eurozone: minder dan, maar dichtbij 2% inflatie op MLT
USA: expliciete inflatiedoelstelling van 2%
Geen deflatie
Evenwicht op de betalingsbalans Geen ernstige tekorten of overschotten (houdbaar tekort of
overschot)
3
, Rechtvaardige verdeling van -
inkomens en vermogens
Bevredigende samenstelling van de -
nationale productie
Conflicten in overheidsdoelstellingen
(= trade-off in overheidsdoelen: Als het ene verbetert, gaat het andere verslechteren)
– Tussen inflatiegraad en werkloosheidsgraad bestaat een negatief verband (Phillips-curve) (zie
verder)
– Tussen evenwicht op de betalingsbalans en groei
d.w.z. hoge bestedingen leiden tot een toename van de invoer en dus tot een verslechtering van
de lopende rekening van de betalingsbalans (zie verder)
– Tussen groei en milieu
– Tussen tewerkstelling en huiseigenaarschap (Oswald hypothese) (Negatief verband)
Tussen tewerkstelling en huiseigenaarschap à Landen met hoog % huiseigenaars hebben een hoge
werkzaamheidsgraad. In landen waar men meer huurt, is er een lagere werkzaamheidsgraad.
Reden: Mensen met een woning gaan niet verhuizen voor hun job, want ze hebben een woning à Aantal jobs
daalt, gaan huiseigenaars minder geneigd zijn te verhuizen (i.v.m. huurders hebben ze hogere kosten)
– Tussen groei en rechtvaardige inkomensverdeling (Kuznets-curve)
Naarmate je naar boven gaat, is het ongelijk. Milanovic: ‘Kuznets-waves’. Eigenlijk gaat dit concept ervoor
zorgen dat dit constant gaat dalen en stijgen (blauwe boog) daarom dat hij zegt Kuznets-waves.
+ en -, stijging of daling door economische, politieke en/of sociale krachten. (bv. doordat alles op Amazon bv
gekocht wordt, komt het proletariaat op straat à hierdoor daalt de ongelijkheid) (etc. heel veel verschillende
reden of krachten)
Examenvraag Wat is de Kuznets-curve? (zeker de inkomensongelijkheid goed beschrijven)
4
